Arama
Dünya tarihine yön vermiş Müslüman bilim insanları
Batı'nın kendi icadı veya çalışmaları olarak aksettiği birçok yenilik, aslında adeta güneşin doğuşu gibi şarktan kendini göstermişti. Birçok İslam bilim adamının yaptığı çalışmalar, keşifler ve icatlar hem şaşırtıcı hem de hayranlık uyandırıcı nitelikte. Üstelik Batı medeniyetlerinde de kendilerine hatırı sayılır şekilde yer edinmişler. İslam bilim dünyasının parlayan güneşlerini ve bize bıraktıklarını sizler için derledik.
Harezmî'nin çağdaşı olan, Abdülhamid İbni Vasi İbni Türk Ebu Fazl'ın kendisinin ve yine bir matematikçi olan torunu Ebû Berze'nin taşıdığı İbn Türk künyesinden Türk asıllı olduğu tahmin ediliyor.
Abdülhamid İbni Vasi İbni Türk Ebu Fazl , "sayılar teorisi ve cebir" konularında çalışmalar yaptı. Yapıtları Kitab-ül Cami fi'l hisap, Kitaab'ül Muamelat ve bazı kaynaklarda Kitâbü Nevâdiri'l-hisâb ve Havâssü'l-adâd adlı iki kitabının daha varlığı bildirilir. Ancak bu iki adın bir tek esere ait olması da mümkün.
Bir alim ve filozof olan Ömer Hayyâm, cebir, geometri, astronomi, fizik ve tıpla ilgilenmiş, müzikle uğraşmış, ayrıca adını ölümsüzleştiren rubâîlerini kaleme almıştır.Ömer Hayyâm'ın matematik alanında çok önemli bulguları bulunur. Cebir, paralel çizgiler teorisi ile orantı ve sayılar teorisinde kendisinden önceki matematikçileri geride bırakarak harf ve işaretlere dayalı teoriler geliştirdi. Ömer Hayyâm, Risale-i Cebr adlı eserinde Yunan matematikçi Öklid'in kitaplarından bahsettiği gibi, ikinci derece denklemlerin geometrik çözümlerine yer verdi.
Ömer Hayyâm'ın gümüş ve altın gibi değerli madenlerin alaşımlarının saflığının ölçülmesi ve yakut, zümrüt gibi değerli taşların saflığının belirlenmesi konusunda da çalışmaları bulunuyor. Bu konuda Hayyâm'ın da Arşimet kanununa dayalı su terazisi hesap ve tasarım çalışmaları vardır. Ayrıca hava ve iklim değişmeleri ile ilgili olarak meteoroloji konusunda da çalışma ve uygulamalar yaptığı biliniyor.
Hayyâm birinci, ikinci ve üçüncü derece denklemleri sınıflandıran ilk kişi oldu. Bazı yazarlar, üçüncü derece denklemlerinin Yunanlı bilginler tarafından çözüldüğünü söylerler. Ancak Ömer Hayyâm'ın Cebr ve Mukabele adlı eserini ilk kez 1851 yılında yayınlayan Franz Woepcke, eserin giriş kısmında bu varsayımın doğru olmadığını ifade eder ve Yunanlıların eserlerinde cebir ile ilgili herhangi bir ize rastlanmadığından, onların üçüncü derece denklemleri çözdüğü söylenemez der.
(a + b)n ifadesindeki (n) tam sayı olduğu zaman, açınımın katsayılarını ilk defa Ömer Hayyâm tablo halinde verdi. Ondan altı yüzyıl sonra yaşayan Newton ve Pascal'a mal edilen binom formülünü de kendisi buldu. Hayyâm, ayrıca geometride Öklid postülaları (ispat dilmeye gerek duyulmadan doğru olarak benimsenen önerme) üzerine çalışmalar yapmış ve İtalyan Giovanni Girolamo Saccheri'den altı yüz yıl önce Öklid dışı geometrilerin ilk işaretlerini vermişti.
Türkistan'ın Fergana bölgesinden bir Türk olan ve batıda Alfraganus adı ile tanınan Fergânî, astronomi alanında İslam dünyasında olduğu kadar Batı dünyasında da tanınıyor.
Astronomiye ilişkin yazmış olduğu Astronominin Özeti ve Göğün Hareketlerinin Esasları (Cevami İlm el-Nucüm ve Usul el-Harekat el Semaviye) diğer adı ile Mecistî'ye Giriş Bölümleri Kitabı (Kitâb el Fusül el-Medhal fi Mecistî) veya batıda tanınan adı ile Elements of Astronomy (Astronominin Unsurları) adlı kitabı, 15'inci yüzyıla kadar doğu ve batıda astronomi alanında bir başvuru kitabı olarak kullanıldı ve defalarca Latince'ye çevrildi.
Fergânî'nin ünlü İtalyan şair Dante Alighieri üzerindeki etkisi de bilinir. Dante, II. Ceonvivio'daki (sürgünde yazdığı şiir kitabı) Batlamyus astronomisine ait görüşleri ve İlahi Komedya'sında yer alan evren görüşünü Fergânî'den almıştır.
Filozof, teolog, matematikçi, astronom ve fizikçi Levi Ben Gerson, Fergânî gibi ekinoksların presesyonunun (yalpa hareketi) Güneş'in apojesini (yörüngesinin yeryüzünden en uzak noktası) etkilediğini savunur. Alman bilim adamı Megenbegli Conrad, Sphaera adlı Almanca ilk astronomi ve fizik ders kitabını yazarken, astronomi bilgilerinin çoğunu Fergânî'den alan Sacrobosco'dan yararlanmıştır.