Arama
Her şeyi değiştiren 5 deney🔬
Dünya bilim tarihini değiştiren, kilometre taşı olarak kabul edebileceğimiz birden fazla deney vardır. Bunların bir kısmı çok dikkatle, bir kısmı da sonu pek düşünülmeden "ya tutarsa" mantığıyla yapılmış deneylerdir. Örneğin, İslam dünyasının "Optiğin Babası" olarak anılan alimi İbn-i Heysem, Newton'dan 600 yıl önce ışığın hareket ettiğini nasıl keşfetmişti? Bilim dünyasına damga vuran beş deneyi derledik.
DENEYİN SONUCU: RENK VE IŞIĞIN DOĞASI ANLAŞILDI
1687'de yayınlanan kitabı Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica, klasik mekaniğin temelini atmıştır ve tarihin en önemli bilimsel kitaplarından biri olmuştur. Bu çalışmasında Newton evrensel kütle çekimini ve hareketin üç kanununu ortaya koymuş ve sonraki üç yüzyıl boyunca bu bakış açısı bilim dünyasına egemen olmuştur.
Newton dünyadaki nesnelerin hareketleri ile gökyüzündeki nesnelerin aynı doğal yasalar ile yönetildiklerini kendi kütle çekim kanunu ile Kepler'in gezegen hareketleri kanunu arasındaki tutarlılıklar ile göstermiştir. Newton ilk yansıtmalı teleskobu geliştirmiş, beyaz ışığın bir prizmaya tutulduğunda farklı renklerden bir tayf yapması gözlemi sonucu bir renk kuramı oluşturmuştur.
Newton, Galileo'nun deneyciliğini örnek almış ve deneyi doğayı araştırmanın ve bilimin tek yöntemi olarak görmüştür. Principia kitabının giriş kısmında bilimin olması gereken amacını şu şekilde belirtmiştir: "Olgulardan doğanın kuvvetlerini keşfetmek, sonra da bu kuvvetler yardımıyla diğer olayları açıklamak." Önce olgular gözlemlenmeli, bu gözlemler sonucu doğanın yasaları keşfedilmeli ve oluşturulan kuram olayları açıklayabilmelidir.
İbn-i Heysem 965 yılında Basra'da doğmuştur. Asıl adı Ebu Ali Muhammed b. Hasan b. el-Heysem'dir. Kendisi Batıda "Elhazen" veya "Elhacen" ismiyle bilinir. Alhazen, onun ilk adı olan "El-Hasan"ın Lâtinceye çevrilmiş hâlidir. İbn-i Heysem'in ismi orta çağ metinlerinde ise "Avenetan" veya "Avennathan" diye geçer.
İbn-i Heysem öğrenimine Basra'da başlamış, din ve fen ilimlerini burada öğrendi. Tahsilinin bir kısmını Basra'da tamamladıktan sonra, Bağdat'a geçerek matematik, fizik, astronomi gibi ilimlerde ün yaptı. Böylece artan şöhreti ona karşı teveccühü artırdı.
DENEYİN SONUCU: FOTOĞRAF MAKİNESİNİN KEŞFİ
Paraya ve şöhreti değil, bilime ve gözleme önem veren İbn'ul Heysem pek çok bilim dalında eserler vererek bir bilim adamı olduğunu kanıtladı. Günümüze eserlerinden 55 tanesi günümüze ulaşabildi. En önemli eseri fizik bilimi ile ilgili olan, ışık ve görme konularını inceleyen "Kitabül Menazır" (Optik Kitabı)'dır.
Bu eser ile İbnu'l Heysem'i bilim dünyasında tanınmasını sağladı. Dünyada "Optiğin Babası" olarak anılmaktadır. Kitabı 1100'lü yıllarda "Alhazen'in Optik Hazinesi" başlığı altında Latinceye çevrildi. İbnu'l Heysem'in başyapıtı 1500'lü yıllara dek üniversitelerde ve ilim merkezlerinde temel eser olarak okutuldu.
İbnu'l Heysem'e kadar bilimde gözleme ve kanıtlama yoktu. İbnu'l Heysem, bilimde deney ve gözlemin önemini gördü. Böylece bilimin en temel ilkesini yüzyıllar önce belirledi. Geleneksel bilimsel çalışma modelleri için çok yeni olan bu yaklaşımının sonucunda, optik konusu, kapsamı, ilkeleri ve kuralları belirlenmiş bir bilim haline getirdi. İbnu'l Heysem, bugün bildiğimiz kavramıyla ilk bilim adamıdır. Ünlü Amerikalı yazar Brandley Steffens, 2006 yılında yayımlanan ve İbnu'l Heysem'i anlatan kitabına şu ismi uygun görmüştür: "İbnu'l Heysem: İlk Bilim Adamı"
İbnu'l Heysem, kendisinden önceki bilgilere dayanarak ve yaptığı yeni deneylerle, ışığın doğrusal yayılımı, gölgelerin özellikleri, karanlık oda, yansıma, kırılma, gökkuşağı ve halenin oluşumu gibi pek çok temel optik olguyu, niceliksel fiziğin bugün yaptığı anlamda matematiğe dayandırarak inceledi.