Merhamet nedir? Gereğinden fazla merhametten maraz mı doğar?

Acıma, esirgeme, koruma, sevgi gösterme, yardım etme anlamlarına gelen merhamet, insanı başkalarına iyilik ve yardım etmeye yönlendiren duygudur. Merhamet insanı insan yapar. Merhamet, esirgemek ve şefkat etmektir; acımak ve insaflı davranmaktır; kalp inceliği ve gönül yumuşaklığıdır. Merhamet, Allah'ın Rahmân isminin bir yansımasıdır. Sözlükte 'acımak, şefkat göstermek' anlamında masdar, 'acıma duygusu, bu duygunun etkisiyle yapılan iyilik, lutuf' anlamında isim olarak kullanılan merhamet ve aynı mânadaki rahmet kelimeleri öncelikle Allah'ın bütün yaratılmışlara yönelik lutuf ve ihsanlarını ifade etmekte, bunun yanında insanlarda bulunan, onları hemcinslerinin ve diğer canlıların sıkıntıları karşısında duyarlı olmaya ve yardım etmeye sevkeden acıma duygusunu belirtmektedir. Kur'ân-ı Kerîm'de merhamet kelimesi bir âyette geçerken (el-Beled 90/17) rahmet 114 defa tekrar edilmiştir. İlahi rahmete ve bağışlanmaya ulaşabilmenin yolu başta insana olmak üzere diğer yaratılmışlara da merhametli olmaktan geçmektedir. Nu'mân b. Beşîr'in naklettiğine göre Resulullah (sav) şöyle buyurmuştur: 'Müminler, birbirlerini sevmede, birbirlerine merhamet ve şefkat göstermede, tıpkı bir organı rahatsızlandığında diğer organları da uykusuzluk ve yüksek ateşle bu acıyı paylaşan bir bedene benzer.' (Müslim, Birr, 66; Buhârî, Edeb, 27) Merhamet, kalpleri yumuşatan, kin ve düşmanlığı yok eden, nefreti bitiren ve insanları birbirine daha çok yaklaştıran bir duygudur. Yüce Allah, azabını söylemeden önce rahmet ve merhametini, af ve mağfiret edici olduğunu bildirir. Onun esmaü'l-hüsnâsı'nın birçoğu şefkat ve merhametini vurgular. O Allah ki, 'merhamet etmeyi kendine farz kılmıştır.' (En'am, 6/12) ayet-i kerimesi bunun delilidir. Peygamberimiz hadislerinde şöyle buyurur: 'Allah merhametini yüz parçaya ayırdı, doksan dokuz parçasını kendi yanında tuttu. Bir parçasını yeryüzüne indirdi. İşte bu bir parça rahmet sebebiyle yaratıklar birbirine merhamet eder. O kadar ki bir hayvanın yavrusunu emzirirken bir kötülük dokunur diye ayağını kaldırması da bu bir rahmettendir.' Buhârî, 'Edeb', 19; Müslim, 'Tevbe', 17. Merhamet duygusu en üst düzeyde, Allah'ın hidayet rehberi olarak gönderdiği peygamberlerde bulunur. Kur'an'ın ifadesiyle, alemlere rahmet olarak gönderilen Sevgili Peygamberimiz (s.a.s), Cenab-ı Hakk'ın rahmetinin yeryüzündeki temsilcisi sıfatıyla bütün hayatı boyunca insanların ilahi rahmetten istifade etmesi için olağanüstü çaba harcamıştır. kendisine kötülük edenlere bile düşman gözüyle bakmamıştır. Yüce Allah bir ayet-i kerimede: 'Allah'ın rahmeti sayesinde sen onlara karşı yumuşak davrandın. Eğer kaba, katı yürekli olsaydın onlar senin etrafından dağılıp giderlerdi.' (Âl-i İmrân, 3/159) buyurmuştur. Resûlüllah (s.a.s)'in merhameti o kadar ileri düzeyde idi ki insanları kurtarmaya çalışırken karşılaştığı cefalara aldırmıyor, bu kabalık ve zulümler onun merhametinde en ufak bir azalmaya neden olmuyordu. Taifliler kendisini taşladıkları zaman mecalsiz bir şekilde oturduğu bir sırada Cebrail (a.s)'ın onları helak etme teklifine 'hayır' deyişi, Mekke'yi fethettiği zaman Mekkelileri cezalandırma imkânına sahip iken muzaffer bir lider edasıyla 'özgürsünüz' diyerek affetmesi onun merhametinin ne derece ileri seviyede olduğunu göstermesi bakımından önemlidir. 'Siz yerdekilere merhamet edin ki göktekiler de size merhamet etsin.' Ebû Dâvûd, 'Edeb', 58; Tirmizî, 'Birr', 16. Yüce Allah, dilediğine rahmetini ihsan eder.156 Ancak Allah Kur'an'da merhamet ettiği kimselerin niteliklerini bildirmiştir: Muttaki müminler. Musibetlere sabreden müminler. Allah'ın, kâinata, yeryüzüne ve insana engin bir merhametle muamele ettiği unutulmamalıdır. İnsanın rahmeti kendisine ilke edinmesi gerektiği ise son derece açıktır. Çünkü merhamet, insanı asıl merhamet sahibi olan Allah'a yaklaştırmakta ve O'na dost yapmaktadır. O hâlde gayesi Allah'a yaklaşmak olanın yolu, merhametli olmaktan geçer. Dolayısıyla her mümin, cennete giden yolun merhametli olmaktan geçtiğini bilmelidir. Merhamet, insanın doğuştan getirdiği bir özelliktir. Bu özellik kişilere, eğitim ve öğretime, alınan terbiyeye, iman ve ahlaka göre farklılık arz eder. Bu sebepledir ki bazı insanlar, diğerlerine göre daha merhametlidir. Bazı insanlar ise merhamet duygusunu yitirmiştir. 'İnsanlara merhamet'; onlara iyi davranmak, sevgi ve şefkat göstermek, haklarına saygılı olmak, haksızlık ve kötülük yapmaktan sakınmak ve hata kusurlarını affetmektir. 'Hayvanlara merhamet', onlara şefkatle muamele etmek, eziyet etmemek, aç ve susuz bırakmamaktır. Peygamberimiz (s.a.s.), hayvanlara şefkat ve merhametle muamele edilmesini ve onlara asla eziyet edilmemesini istemiş, ashabına bu konuda tavsiyelerde bulunmuştur. İnsanların ebeveynlerinden aldıkları genetik kodlamalar sayesinde edindikleri özellikler ve erken dönemde içinde yaşadıkları, yakın çevrelerinden öğrenerek kazandıkları, toplumsal yaşam ile ilgili mesajlar, gelişim sürecinde olan bireyde kişilik formasyonunun istikametini tayin etmede çok önemlidir. Son dönemlerde artan şiddet, taciz, cinayet gibi asla kabul edilemeyecek vakalar gösteriyor ki merhamet yeryüzünden elini eteğini çekiyor. İnsanlara karşı merhametin kalmadığı dünyada, hayvanlara yapılanları söylemeye dilimiz varmıyor. Bunun altında yatan kişilik problemlerini görmezden gelmemek gerekiyor. Eğer çocuk, çocukluk yıllarında zalimce davranışlar gösteren bir aile ortamında gelişmiş ise veya okulda kendini aşağılayan, ya da şiddet uygulayan bir öğretmen ile muhatap olmuş ise; ileri erişkinlik yıllarında özellikle kendi yakın çevresinde bulunan eşine ve çocuklarına karşı, sonra da yakın akrabalarına karşı ve en sonunda da toplumun diğer fertlerine karşı zalimce davranmaktan geri durmaz. Kötü ve şiddet içeren bir eğitim ortamının sonucu ise ileriki yıllarında hem kişinin ruh sağlığının bozulması ve hem de eğitime karşı aşırı fobi geliştirmesi ile sonuçlanır. İslâm'ın hadislerle süslediği hayvan sevgisi dosyamızı buradan okuyabilirsiniz. En yakın örneğini yeni eğitim-öğretim yılı başlangıcında yaşadık. Sosyal medyada paylaşılan son derece rahatsız edici görüntüler, eğitimin nereye gittiğini, çocukların nasıl yetiştirildiğini ve çocuklarımızı yetiştirenlerin kimler olduğunu bir kez daha sorgulattı. Bir lisede okula yeni başlayan öğrenciler, okulun kıdemli öğrencileri tarafından, okul logolarındaki martıdan dolayı bir 'gelenek' haline geldiğini söyleyerek savundukları 'simit atma' âdetini gerçekleştirdi. Hem de yöneticilerinin gözleri önünde. 'Zaten kuru simitlerdi!' diye savunulan bu hareket, ileride çocukluk yıllarından kalma pek çok probleme neden olacaktır. Unutmayalım ki hayatın bütün alanlarında ve konularında, düştüğümüz yer de kalkacağımız yer de eğitimdir. Kendileri, çocukları, torunları için huzurlu ve güvenli bir gelecek isteyenlerin, yola ve yolculuğa buradan başlamaları gerekir. Önce kendi kalplerine merhameti aşılamalı, sonra yetiştirdikleri nesillere bunu öğretmelilerdir. Okul çağından itibaren merhamet eğitimi örgün eğitiminin temel özelliklerine göre planlanıp düzenlenmelidir. Çocuğun merhamet duygusunu geliştirebilecek etkinlikler sınıf ortamında işe koşulmalıdır. Öğretim kademelerine göre çocuğun zihinsel ve soyut empati yeteneğini geliştiren etkinliklere ağırlık verilmelidir. Bu bağlamda, çocuğun öğrenme tarzları göz önünde bulundurularak bu duyguyu geliştirecek hikâye, masal, fotoğraf, tarihi şahsiyetlerin yaşamlarından merhametle ilgili örnek vb. den yararlanılabilir. Çocuğa aşırı ya da gereksiz merhamet örnekleri sergilenmemeli veya verilmemelidir. Merhamet duygusunun eğitilmemesi büyük bir yıkımdır. Ancak çocuğa gereğinden fazla merhamet aşılanması da merhametsizlik kadar büyük bir yıkım olabilir. Her şeyde olduğu gibi merhamette de orta yolu bulmalı, aşırılıktan sakınılmalıdır. Yani bir insana çok fazla merhamet edip her kusurunu hoş görür, her eksiğini giderirsek, ona iyilik değil, kötülük etmiş oluruz. Örneğin; başkalarının hakkına saygı duymayan, onlara zulmeden birisini affetmek demek bir ardından gelecek kötülüklere davetiye çıkarmak demektir. Kişi sadece kendine yapılan hataları affedebilir; başkasına yapılan hataları onlar adına affedemez. Demek ki cezayı hak etmiş bir kimseye merhamet adına ceza vermemekten, hastalık doğabilir. Gerektiği kadar erhamet göstermeli ve olayları hem kalbi hem de fikri dünyamızda iyi değerlendirmeliyiz. Ölçülü ve dengeli şefkat beslemeliyiz; aksi halde bu durum bir rahatsızlığa döner. Hz. Peygamber Hz. Hatice ile evlenmiş ve bu evlilikten ilk kızı Zeyneb dünyaya gelmişti. Evlenme çağına gelince Hz. Peygamber onu, teyzesinin oğlu Ebu'l-Âs ile evlendirmişti. Hz. Peygamber'in Medine'ye hicretinden bir süre sonra kızı da hicret etmişti. Bir gün çocuklarından birisinin ağır bir şekilde hastalanması üzerine Zeyneb, babasına, torununun çok hasta olduğunu, acilen gelmesini söyleyerek haber yollamıştı. Muhtemelen o sırada çok önemli bir işle meşgul olan Allah'ın Resûlü ona selâm gönderip, 'Allah'ın aldığı ve verdiği her şey kendisine aittir. Her şey Allah katında takdir edilmiştir. Sen sabırlı ol ve mükâfatını Allah'tan bekle.' diye tavsiyede bulunmuştu. Fakat bebeğin durumu ağırlaşınca, babasını yanında görmek isteyen Zeyneb mutlaka gelmesini isteyerek bir daha haber göndermiş, Hz. Peygamber de kızını kırmayarak beraberindekilerle birlikte onun evine gitmişti. Can çekişmekte olan çocuğu şefkat ve merhametle kucağına alan Rahmet Peygamberi, gözyaşı dökmeye başlamıştı. Yanındaki arkadaşlarından Sa'd b. Ubâde, 'Bu (gözyaşı) da nedir yâ Resûlallah?' diyerek hayretini gizleyememişti. Bunun üzerine şefkatli Nebî, 'Bu gözyaşı, Allah'ın, dilediği kullarının kalplerine yerleştirdiği bir rahmettir. Allah, kullarından sadece merhametli olanlara merhamet eder.' buyurmuştu. Allah'ın rahmetinin ne kadar derin, şefkatinin ne denli nihayetsiz olduğuna dikkat çekmek isteyen Resûlullah'ın, bunu, annenin yavrusuna karşı merhameti ile örneklendirmesi dikkat çekicidir. Nitekim (bir gazve sonrası), Resûlullah'a bir grup esir getirildi. İçlerinden bir kadın telaş içinde esirler arasında yavrusunu arıyordu. Sonunda bir çocuk buldu ve onu kucaklayıp bağrına bastıktan sonra emzirmeye başladı. Durumu gören Hz. Peygamber yanındakilere, 'Bu kadının çocuğunu ateşe atacağına inanır mısınız?' diye sordu. Onlar da, 'Hayır.' diye cevap verdiler. Bunun üzerine Peygamber (sav), 'Bilin ki, Allah'ın kullarına olan rahmeti, bu kadının çocuğuna olan şefkat ve merhametinden çok daha fazladır.' buyurdu. Rivayete göre iki kadın ve oğulları bir aradayken bir kurt gelerek ikisinden birinin oğlunu kapıp götürür. Kadınlar birbirlerini işaret edip, 'Kurt senin çocuğunu götürdü.' diyerek tartışırlar. Olayı Hz. Dâvûd'a anlatırlar ve o, büyük kadının çocuğunun götürüldüğüne hükmeder. Onun yanından ayrıldıktan sonra Hz. Süleyman'a başvururlar. Onları dinleyen Süleyman (as), 'Bir bıçak getirin çocuğu iki parçaya bölüp aranızda taksim edeceğim.' deyince, gerçek anne olan küçük kadın, 'Yapma, Allah sana merhamet etsin, çocuk onun olsun.' der. Kadının bu şekilde şefkat göstermesinden gerçek annenin küçük kadın olduğunu anlayan Süleyman (as) çocuğu ona verir. Çünkü gerçekten hiçbir anne, çocuğunun acı çekmesine razı olamaz, bir annenin yavrusuna karşı kalbinde taşıdığı merhamet ve şefkat, sökülüp alınamaz. Bir seferinde Rahmet Peygamberi, Medineli Müslümanlardan birinin bahçesine girer. Oradaki bir deve, onu görünce inledi ve gözlerinden yaşlar akıttı. Nebî (sav) deveye yaklaşarak başının arka/üst tarafını okşamaya başlayınca hayvan sakinleşti. Peygamberimiz devenin sahibinin kim olduğunu sordu, ensardan bir genç de onun kendisinde ait olduğunu söyledi. Bunun üzerine Hz. Peygamber, o gence nasihatte bulunarak şöyle dedi: 'Allah'ın sana verdiği bu deve hakkında Allah'tan korkmuyor musun? Deve bana şikâyette bulundu. O bana senin kendisini aç bıraktığını ve fazla çalıştırarak yorduğunu şikâyet etti.' Hz. Peygamber'in anlattığına göre, bir adam da bir köpeğe acıması sebebiyle Allah'ın mağfiretine nail olmuştu. Yolculuk sırasında susayan ve bir kuyuya inip su içen adam, çıktığında susuzluktan toprağı yalayan bir köpek görmüştü. Ona karşı merhametli davranarak tekrar kuyuya inmiş, pabucuna doldurduğu suyu çıkarıp köpeğe içirmişti. Rahmeti sonsuz olan Yüce Allah, adamın bu davranışını beğenmiş ve onu bağışlamıştı. Sahâbîler bu garip hadiseyi Hz. Peygamber'den işitince merak ederek sormuşlardı, 'Hayvanları sulayınca da sevaba erişir miyiz?' Resûlullah (sav), 'Elbette, her hayat sahibini sulama karşılığında size ecir vardır.' buyurmuştu. 'Yalnız kendini koruyan kişi merhamet sahibi değildir. Merhametli kişi başkalarının iyiliği için çalışan kimsedir. İyi kimse derdi olanlara deva olur.' - Yusuf Has Hacib 'Sende zulüm, haset, merhametsizlik ve bunlar gibi kötü huylar olduğu halde, bunlardan dolayı kendine gücenmiyorsun da bunlar bir başkasında görünce ürküp rahatsız oluyorsun. Bu ürküş, insanın kendinden ürkmesidir' - Mevlânâ 'İnsanların seçkini, faydalı olan kimsedir, halk nazarında muteber kimse merhametli olan kimsedir.' - Yusuf Has Hacib 'Merhamet olmazsa fazilet kuru kelimedir.' - Hz. Ali 'İnsanlara merhamet etmeyene Allah'ta merhamet etmez.'- Hz.Muhammed

Merhamet nedir? Gereğinden fazla merhametten maraz mı doğar?

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

"Uluslararası Ankara Caz Festivali" Kerem Görsev Trio konseri ile başladı

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Rahman’ın has kulları

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

PODCAST I İsrail'i kuran karanlık aile

Sincan değil Doğu Türkistan

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

İsmet Özel'in Başyapıtı: Üç Mesele I Kitap Dedektifi

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Tarihi güzellikleriyle kendisine hayran bırakan Osmanlı şehri: Mostar

Çağımızın ilginç hastalığı: Paris Sendromu

Arama

Merhamet nedir? Gereğinden fazla merhametten maraz mı doğar?