Arama
Müslüman âlimlerin felsefesinden 'mutluluk'
Dünya üzerinde herkes için mutluluğun tanımı farklıdır. Kimileri mutluluğun peşinden koşarken, kimileri ise mutluluğun tam olarak içinde yaşadığını onu kaybettikten sonra anlar. Şimdiye dek sayısız ve bir o kadar farklı tanımı yapılan mutluluğun İslam felsefe tarihinde nasıl kaleme alındığını hiç düşündünüz mü? Sahi, Müslüman âlimlerin yaşadıkları dönemden bugüne "mutluluk" tanımımızda neler değişti? El Kindi'den Farabi'ye, İbn-i Sina'dan Gazali'ye Müslüman âlimlerin bakış açılarıyla mutluluğun tanımı…
Farabi gibi İhvan-ı Safa da mutluluğu dünyevi ve uhrevi olarak ikiye ayıran geleneği sürdürmüştür. Onun için mutluluk iyi ahlak, mutsuzluk ise kötü ahlaktan ibarettir.
💠 Bireyin arzu ve eğilimlerini iradesi aracılığıyla iyiye yönlendirirse övgüye değer bir varlık olacağını; iradesini akıl ve düşüncesi ile yönlendirirse erdemli ya da filozof sayılacağını; irade, akıl ve düşüncelerini prensiplerle uyumlu hale getirmesinin ise ona sevap kazandıracağını belirtir.
💠 Böylece hayır ve mutluluğa irade, akıl ve dinin birleşmesiyle ulaşılacağını söyler.
İbn-i Sina, eş-Şifa, en-Necat ve el-İşarat adlı eserlerinde mutluluk ve ahlak konusunu irdelemiştir.
💠 Ona göre, akıl gücünün ulaştığı mutluluğun yanında bedeni hazlar hiçbir önem taşımaz ve neredeyse ilgilenilmeye dahi değmez. Yani mutluluk, akli ve ruhi bir olgudur ve insanın mutluluğa ulaşmasının en önemli şartı bilgi ve hikmettir.
Her iş ve davranışın bilgi ve hikmete dayalı olarak mutluluk amacına yönelik olması gerektiğini savunan İbn-i Sina, ahlaki arınma ve erdemler kazanmayı ruhun yetkinliğe ulaşmasının bir koşulu olarak görür.
💠 Hastanın yiyip içtiklerinden tat alamayışı gibi ahlakı kötülüklerle kirlenen ruhların da mutluluktan habersiz olacağını söyler.
İbn Miskeveyh'in kaleme aldığı Tertîbü's-saʿâdât ve menâzilü'l-ʿulûm eserine göre mutluluğun verdiği lezzetler, insana özgü olarak aklidir, süreklidir, değişken değildir ve kedere dönüşmez.
💠 Duyusal ve hayvani olarak tanımlanan mutluluklar ise ona göre kısa süreli ve geçicidir.
💠 O, mutlu olmanın temel şartının hikmet derecesine erişmekten geçtiğini, gerçek ve tam mutluluğun ise ölümle birlikte ahirette Yaratıcıya kavuşmakla gerçekleşeceğini söyler.
Secde suresi 17'nci ayetinde geçen "Yaptıklarına karşılık olarak onlar için ne mutluluklar saklandığını hiç kimse bilemez" meali de onun görüşlerine denk düşer.
📌 İBN MİSKEVEYH KİMDİR?
Ahlak âlimi, filozof ve tarihçi olan İbn Miskeveyh, 10. yüzyılda yaşadı. Doğum tarihi ve yeri ile ilgili kesin bilgi yoksa da Rey şehrinde dünyaya geldiği tahmin edilir.
💠 İran asıllı âlim, Bağdat, İsfahan ve Rey şehirlerinde yaşamış, iyi bir eğitim görmüştür.
Çağının önde gelen filozofları İbn-i Sina, Birûni ve Ebu Hayan et-Tevhîdî gibi alimlerle fikir alışverişinde bulunma şansı elde eden İbn Miskeveyh, Farabi'den oldukça etkilenmiştir.
Felsefe ve kimya dışında tıp, edebiyat, tarih, ahlak ve metafizik ile de ilgilenip, bu konularda birçok eser kaleme almıştır. Felsefe tarihçilerine göre İbn Miskeveyh öldüğünde geride 20 cilt eser bırakmış ancak bu eserlerin çoğu günümüze ulaşamamıştır.
Gazali, ʿUlûmi'd-Dîn eserinde kalbin lezzeti ve mutluluğu için en iyi şeyin marifetullahta olduğuna dikkat çekmiş ve tasavvufa değinmiştir.
💠 Ona göre bir amacın mutluluk getirebilmesi için iyi, güzel ve faydalı olması gerekir. En üstün fayda ise ahiret saadetidir.
💠 Gazali, diğer İslam felsefecileri gibi ilim ve hikmetten duyulan akli hazzın diğer tüm hazlardan yüce olduğunu savunmuştur.