Arama
Osmanlı Sarayında bayram törenleri nasıl olurdu?
Ramazan'ın bereketini, huzurunu şükürle nihayetlendirdiğimiz bayram günleri eski zamanlardan bu yana gönülleri birleştiren zaman dilimleridir. Özellikle Ramazan medeniyeti olan Osmanlı'da bunun için özel çalışmalar yapılırdı. Peki, bayram törenlerinin Fatih Kanunnamesi'nde yasallaştığını biliyor muydunuz? Peki, kimler padişahın elini öperken kimler ayaklarını öperdi? Padişah kimleri ayakta karşılardı? İşte, tüm ayrıntılarıyla Osmanlı Sarayında bayram…
Osmanlı Devleti'nin ilk yazılı kanunnamesi sayılan Fatih Kanunnamesi'nde sarayda düzenlenecek olan bayram törenlerine kimlerin katılacağı, bayramlaşmada hangi sıranın takip edileceği ortaya konulmuştur. Bunun yanında üst düzey devlet görevlilerinin katıldığı ve hiyerarşinin gözetildiği bu törenlerde Topkapı Sarayı'nda divan meydanında kurulan tahtta oturan padişahın elini yahut eteğini öpme hakkına sahip olan rütbe ve mensup sahipleri de açıkça belirtilmiştir. Yani el öpme herkese verilmiş bir hak değildi.
Kanunname'ye göre vezirler, kazaskerler ve defterdarlar el öptükten sonra padişahın arkasında dizilirlerdi. Bayramlaşmada dikkat çeken bir husus ise bazı devlet görevlilerinin tahta yaklaşması sırasında padişahın ayağa kalkması ve gelenlerle ayakta bayramlaşmasıydı. Padişahın özel hocası, şeyhülislam, kazaskerler, defterdarlar ve nişancılar padişahın ayakta bayramlaştığı ve elini öptürdüğü kişilerdi. Bunlar arasında ilk sırayı hocaların ve şeyhülislamların alması Fatih Sultan Mehmet'in ilme olan saygısını göstermektedir.
Kanunname'de böyle yazılmakla beraber zaman içinde bayram törenlerinin uygulamasında teferruatta birtakım değişiklikler olmuştur. 17'nci yüzyılda yazılmış bir kanun külliyatında el öpme hakkının padişahın yakın çevresini teşkil eden Enderun ağalarından ayrı olarak devlet görevlilerinden sadece şeyhülislama verildiği yazılıdır. Diğer devlet görevlileri ise etek öpme hakkına sahiptiler.
Bununla beraber zaman içerisinde bazı değişikliklerin yaşandığı da bir gerçek. Özellikle yüksek seviyedeki devlet görevlilerinin padişahla bayramlaşmaları sırasında yapması gerekenler konusunda İmparatorluğun ilk dönemleri ile son dönemleri arasında teferruatta bazı farklar vardır. Sözgelimi 17'nci yüzyılın ikinci yarısında ve 19'uncu başında yazılan bir teşrifat ise Fatih döneminin aksine sadrazamın yerle beraber padişahın ayaklarını da öptüğü görülür. Şeyhülislam ise 17'nci yüzyılın ikinci yarısında el öpmeye devam ederken 19'uncu yüzyılın başında ise el öpmeyip etek öpmektedir.
Bayram kutlamaları sarayda arife gününden başlardı. Arife günü sünnet odasında tören elbiselerini giyen ve ikini namazını önde gelen Enderun ağalarıyla birlikte Hırka-i Şerif Odası'nda kılan padişah, daha sonra Arz Odası'na geçerdi. Bu arada Arz Odası'nın önünde arife günlerine mahsus olan sedefkârî taht kurulurdu. Arz Odası'ndan çıkan ve tahtta oturan padişahı Babüssaade önünde bekleyen Enderun ağaları karşılarlardı.