Arama
Rüya nedir? Rüyalar nasıl yorumlanır? Rüyaları kontrol etmek mümkün mü? Neden rüya görürüz?
Ömür dediğimiz bir mısra boyu macera, o mısrayı yazmak için yaşıyoruz bütün bir hayatı. Rüyalar kimi zaman olmazların olduğu, gerçekliğin bir kuş olup uçtuğu, develerin tellal pirelerin berber olduğu masallara dönüştü. Tarih boyunca insanlık rüyalara pek çok anlam yükledi. Peki, neydi tam olarak rüya? Neden rüya görürüz? Rüyaları nasıl yorumlamalıyız? Rüya yorumlamak insanın kaderini değiştirir mi? Rüyaları kontrol etmek mümkün mü? Rüyalarımızı kime anlatmalıyız? Fikriyat'ın kıymetli yazarlarından Prof. Dr. Ekrem Demirli ve Prof. Dr. Sinan Canan rüyaları Düşünce Atlası'na anlattı.
Kişiyi bu sırada uyandırırsanız ben de tam şu rüyayı görüyordum diyerek anlatmaya başlar. Burada da kendi çapında farklı bir idrak farklı bir mantık kuralları farklı bir duygusal dünya var. Bu konu özellikle psikolojide Freud'dan beri çok insanı ilgilendirmiş. Herkes bu konuya kafa yormuş. Bugün de nörobilimin aslında en gizemli alanlarından bir tanesi çünkü Freud'dan sonra pek ilerleyebilmiş değiliz. Onun çok uzun ve detaylı çalışmalarının çoğu spekülatif olmakla beraber rüyalardan bir psikolojik bilgi devşirme yöntemi olarak hala çok önemlidir. Fakat bugün nörobilimde bizim sinir bilim alanında birçok insan, rüyaları bir yan ürün olarak değerlendirme eğilimindedir.
Çünkü bildiğimiz net bir şey; uyku beyin için uyuduğumuz bir şeydir; beden için uyumayız uykuyu. Beynimizin çalışır durumda kalabilmesi için gece o faaliyetini farklı bir seviyeye aldığı inkıtaaya uğrattığı bir döneme ihtiyacımız var. Çünkü bu dönemde birkaç sene önce keşfedildiği gibi beynimiz adeta bir sünger misali sıkılıp gevşetilerek gece uykuda yıkanmaktadır. İçindeki çeri çöpü dışarı atmaktadır. Gündüz uyanıkken bunu yapamıyoruz ve bu işlem birkaç gün boyunca olmazsa; 8 – 10 gün boyunca uyumazsanız duyu alma melekelerinizi kaybediyorsunuz. Yani görme- işitme duyularınız zayıflamaya ve kaybolmaya başlıyor.
Uyku beynin sağlıklı işlenmesi için gerekli bu özel REM dediğimiz dönemlerde de gün içerisinde ve o güne kadar kazandığımız dünyevi tecrübelerin, oluşların, kavramların bir arşivleme çalışması yapılır. Hangileri önemli hangileri önemsiz bakılır. Gün içerisinde edindiğimiz bütün deneyimleri düşünün; elbisemin veya masanın vücuduma değmesi de bir deneyimdir. Bunların hepsi gece uykumuz sırasında bir tarama ve arşiv çalışmasından geçer. Önemliler ayıklanır ve kolay hatırlanabilir dosyalara kaldırılır. Önemsiz dönemler arka plana atılır. Önemli, önemsiz ayrımı da şuna göre yapılır; eğer o gün içinde ya da o zamana kadar yaşadığımız herhangi bir hadise duygularımızı harekete geçirmiş ise yani duygusal olarak onu önemsemiş isek bu önemli dosyalara kaydedilir. Diğerlerini unuturuz bir şekilde ama tam olarak silinmez.
Gece uykusundaki arşivleme meselesi duygusal tabanlı bir değerlendirme kullandığı için aynı zamanda da gerçekten bizim duygusal dünyamız hakkında büyük fikir verir. Bizim duygularımızın şöyle bir özelliği var; bilinçsiz zihnimiz tarafından kontrol edildiği için, biz duyguların o anda ne olduklarını pek bilemeyiz. Sadece kalbimiz çarpar, karnımızda kelebekler uçar bir şeyler olur. Fakat duygu dünyamız hem çok karışık hem çok bireysel olduğu için, gece o rüyalarda gördüğümüz imgelere beynimizin uyku modunda verdiği anlamlardan, uzmanlar ya da rüya yorumcuları ya da eski rüya tabircileri belli anlamlar çıkararak o insanlara bunu yol göstermekte bir vesile olarak kullanmışlar. Şu ya da bu şekilde rüya gerçekten bilgi içerir. Rüya analistleri vardır; bu bir bilim dalıdır. insanlar bu konuda çalışırlar fakat üzerinde konsensüs sağlanabildiğimiz görüş birliğine varabildiğimiz kadar basit bir mesele değildir. Çünkü çok kompleks bir âlemden bahsediyoruz.
Beynin uyku sırasında arşivleme yaparken rüya görme sebebi, her gün bütün gün yaptığı işleri uyku sırasında da tekrar etmesi. Gece dosyaları gözden geçirirken bunlara bir anlam verdirmeye çalışır fakat gece müthiş bir avantajımız vardır; ön beyindeki mantık bölgesi de uyumaktadır. Bizim gerçek günlük dünyanın mantık kurallarını koordine edip kontrol eden merkez de uyumaktadır. O yüzden rüyamızda uçarız, kaçarız her türlü tuhaflık rüya içinde bize çok mantıklı gelir ama uyandığımız zaman ön beyinde tekrar devreye girdiği, online olduğu için biz deriz ki ne saçma bir şey gördüm! Ama rüyanın da kendi içerisinde bir mantığı ve beynin çalışma prensiplerinden kaynaklanan bir senaryosu vardır. Gerçekten buradan çok gizli bilgi almak mümkün. Kişinin hakkında gizli olan bilgileri elde etmek mümkün ama çok zahmetli ve uzmanlık isteyen bir süreç. Öyle herkesin yapabileceği bir şey değil. Yani rüya tabirleri ansiklopedisini açıp da çözebileceğiniz bir mevzu değil.