Arama
Sağlıklı beslenmenin asırlık ipuçları
Masa başı çalışan insanlar nasıl beslenmeli? Yaşlanmayı hızlandıran besinler neler? Sofrada hangi yiyecekler hangi sırayla yenmeli? İçilecek sularda insan sağlığı için dikkat edilmesi gereken durumlar neler? Bedensel özelliklerinize göre beslenmeniz mümkün mü? Dört mevsimde beslenmeyle ilgili altın değerindeki bilgiler ve daha niceleri asırlar önce Osmanlı hekimi Şirvani tarafından yazıldı. Şirvani'nin tıpla ilgili Türkçe eseri Sultaniyye, Kaşgarlı Mahmud'un yazdığı Divanu Lugati't-Türk'ten sonra, yiyecek ve içecek konusundaki en geniş bilgileri içeren ikinci eser olarak biliniyor.
Birinci bölümün ikinci faslı bedeniyle çalışan ve yorgun düşen kişilerin nasıl besleneceklerine ve ne yemeleri gerektiğine ayrılmıştır. Bu kişilere, ekmek olarak mayasız sac ekmeği yani bazlama ile hamuru iyice yoğurulmuş fırın ekmeği; et olarak ise, sığır eti, su sığırı eti, ciğer, dalak ve bağırsak tavsiye edilmektedir. Çok çalışan ve yorulan kişilerin sindirimi kolay paluze, peynir, patlıcan, köknar içi, kestane, mercimek, börülce, şalgam, kavrulmuş bakla gibi yiyecekleri tercih etmeleri de önerilmektedir.
Üçüncü fasılda çeşitli mizaçlara sahip insanların nasıl beslenmeleri, hangi tür yiyecekleri yemeleri gerektiği üzerinde durulmuştur. Bu bölümün dördüncü faslında sofrada yiyeceklerin hangi sırayla yenileceği, ne tür yiyecekleri nelerle birlikte yemek gerektiği anlatılmaktadır. Burada önem verilen konu, yemeklerin sindirimidir. Bu yüzden sindirimi zor yiyeceklerin sindirimi kolay olanlardan önce yenmesi tavsiye edilir ve bunun sebepleri üzerinde durulur.
Beşinci fasılda yemeklerin hangi vakitte yenmesi gerektiği anlatılır. Yemekten önce mutlaka karnın iyice acıkmış olması, bir önceki yemekten sindirilmemiş bir şey kalmaması istenir. Yenilen yemeklerin iyi ve tez sinmesi için yemekten sonra biraz uyku tavsiye edilir. Özellikle kış mevsiminde daha iyi yemek yenileceği söylenir. Kuşluk öğününden akşam öğünü daha iyidir. İnsan günde iki öğün yemek yemeyi adet edindiyse bu geleneği sürdürmelidir. Günde bir öğüne indirirse sindirim zorlaşır, vücut bundan zarar görür.
Altıncı fasılda hangi yiyeceklerin bedene zarar verdiği ve bunları yemekten sakınmak gerektiği anlatılmaktadır. Şirvani, ekşi yiyecekleri çok yemekten kaçınılmasını, çünkü bu tür yiyeceklerin insanı tez yaşlandırdığını belirtir. Yazar, tatlıları çok yemekten de sakınılmasını, çünkü çok yenilen tatlıların mideye zarar verdiğini ve bedeni kurutup incelttiğini anlatır.
Sultaniyye'de yenilen yemeklerin zararlarını yok etmek için de tavsiyelerde bulunulmaktadır. Yazar, tatlının zararlarının ekşiyle, ekşinin zararlarının tatlıyla; tuzlunun zararlarının tuzsuzla, tuzsuzun zararlarının da tatlıyla giderilebileceğini anlatır. Ayrıca birlikte yenilmemesi gereken yiyecekler üzerinde de duran yazar, mesela cüzzam ve titreme hastalığına sebep olacağı için balıkla süt yenilmemesini tavsiye eder.
Kitabın ikinci bölümü suların çeşitleri, iyileri ve kötülerine ayrılmıştır. Bu bölümde içilecek sularda insan sağlığı için dikkat edilmesi gereken durumlar anlatılmaktadır. Devam eden fasıllarda suyun hangi vakitlerde ve nasıl içilmesi gerektiği bütün inceliğiyle verilir. Mesela gece yarısında ve hamamda su içmek zararlıdır. Ayrıca suyun boynu uzun bardaktan yavaş yavaş içilmesi tavsiye edilir. Yemekten hemen sonra su içilmesi yiyeceğin sindirimini zorlaştırır. Su ya yemek arasında içilmeli ya da yemekten sonra biraz beklenmelidir.
Kitabın on ikinci bölümünde dört mevsimde beslenmeyle ilgili tavsiyeler bulunmaktadır. Mesela bahar mevsiminde kışın yenilenlerden daha az yenilmesi ve çok tuzlu yiyeceklerden uzak durulması; yazın soğuk yiyeceklerin çok tüketilmesi; özellikle erik, hıyar, karpuz, kabak vb. yiyeceklerin yenmesi; güzün suyun çok içilmemesi, yemiş yenilmemesi, yenilecekse sigencübin (bal – sirke şerbeti) ile birlikte yenilmesi; kışın ise galiz (sığır eti, bağırsak, ciğer, kavrulmuş et, bakliyat vb.) yiyecekler yenmesi tavsiye edilmiştir.