Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (DOKAP) tarafından yürütülen "Karadeniz'de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi" kapsamında 8 şehirdeki kültür varlıkları kayıt altına alındı. Konuya ilişkin yapılan açıklamaya göre, DOKAP bölgesindeki Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Trabzon şehirlerini kapsayan çalışma, konularında uzman akademisyen ve bilim adamlarının katkılarıyla araştırma, tespit, belgeleme (görsel, işitsel, yazılı), veri tabanına işleme ve raporlama şeklinde yürütüldü.
Yaklaşık 2 yıldır çalışmaları devam eden projede, "Karadeniz Kültür Envanteri" taşınmaz kültür varlıkları, doğal varlıklar, halk kültürü ve müzeler başlıkları altında sınıflandırıldı.
Türkiye'de ilk kez geniş ölçekli bir çerçevede hazırlanan, binlerce varlığın sınıflandırıldığı geniş bir veritabanı olarak, kültürel varlıkların takibi, turizmin gelişmesi ve çevresel sürdürülebilirliğe önemli katkıda bulunmayı amaçlayan envanter kapsamında 5 bin 697 taşınmaz kültür varlığı kayda geçirildi.
LİTERATÜR ÇALIŞMALARI SONUCUNDA 496 DOĞAL VARLIK BİLEŞENİ TESPİT EDİLDİ
Çalışma çerçevesinde, resmi rakamlara göre 4 milyon 26 bin 821 kişinin yaşadığı 48 bin 256 metrekarelik alanda kurulu 8 il ve 99 ilçe uzmanlar tarafından değerlendirilerek, bölgede araştırma keşifleri yapıldı.
Projenin keşifleri sırasında 70 bin kilometreden fazla yol katedildi. 320 bini aşkın fotoğraf ile 42 bin dakikanın üzerinde 4K video kaydı, 300 adet 360 derece video ve 250 adet 360 derece fotoğraf çekildi.
Literatür çalışmaları sonucunda toplam 496 doğal varlık bileşeni tespit edildi. Saha çalışmalarının ardından doğal varlıklar bileşenindeki 64 varlığın bir kısmının tescilsiz olduğu bir kısmının ise çeşitli nedenlerle (kesilme, devrilme, yangına maruz kalma, kuruma, baraj yapımı esnasında tahrip edilme) alandan kaybolduğu belirlendi.
Keşifler sırasında DOKAP bölgesinin hiç bilinmeyen yerlerine de gidilerek, daha önce tescil edilmemiş 309 doğal varlık daha tespit edildi ve kayıt altındaki doğal varlık sayısı 741'e ulaştı. 35 farklı bileşenden oluşan bu tespitler, şelaleler, göller, anıt ağaçlar, ormanlar, mağaralar, yer altı şehirleri, kanyonlar ve yaylalardan oluşuyor.
Bu bileşenlerin fotoğraflarından videolarına, koordinatlarından yükseltilerine, derinliklerinden uzunluklarına, çaplarından boylarına, hastalıklarından yaşama güçlerine kadar birçok nitelik ve niceliği de belirlenerek, kayda geçirildi.
PROJE İÇİN ÖZEL YAZILIM ÜRETİLDİ
Proje için özel olarak "Entegrasyon ve Yayın Sistemi" (ONEYYAS) adlı online kültür envanter yazılımı üretildi.
Yerli imkanlarla üretilen yazılım, Türkiye'de ilk kez tüm disiplinlerin bir arada toplandığı çevrim içi entegre envanter yönetim sistemi olarak, bölgenin tüm kültürel, ticari, sosyal ve turizm aktivitelerine etkin olarak hizmet verebilecek. Ayrıca projenin tüm verileri, "karadeniz.gov.tr" adresinden yayına sunulmaya başladı.
KARADENİZ'İN HALK KÜLTÜRÜ ULUSLARARASI STANDARTLARDA İNCELENDİ
Projede Karadeniz'in halk kültürü de ayrıntılı ve uluslararası standartlarda incelenerek yeniden kayda geçirildi.
Geleneklerden adetlere, sosyal ilişkilerden farklı din ve sınıf kültürlerine, doğumdan son yolculuğa kadar Karadeniz insanının serüveni, Karadeniz Kültür Envanterinde "halk kültürü" başlığı altında derlendi.
EŞSİZ GÜZELLİKLERİYLE KIŞIN GÖRÜLMESİ GEREKEN YERLER Çalışmada ekonomik faaliyetler, tarihsel ve kültürel geçmişinden bugünkü mevcut durumuna kadar incelenerek, geleneksel sanatlar ve zanaatkarlar değerlendirildi. Aşıklık geleneğinden Karadeniz efsanelerine, hayatın içindeki edebiyattan sosyal yaşamdaki kültürel kimlik göstergelerine, yemek kültüründen halk hekimliği, halk hukuku, halk meteorolojisi, halk takvimi gibi pek çok folklorik değer de kayıtlandı.
Açıklamada görüşlerine yer verilen DOKAP Başkanı Yusuf Mengi, Karadeniz'i doğru tanıtarak, gelecek nesillere anlatılması gerektiğini ifade etti.
Karadeniz Kültür Envanteri çalışmasının sadece bir araştırma, veri toplama çabasından ibaret olmadığına işaret eden Mengi, "Amacımız toplanacak bilimsel verilerden yola çıkarak, 21. yüzyıl başında Karadeniz'in bir kültür ve doğal bölge olarak ilerlemesi için gereken adımlara ve politikalara ilişkin önerilerde bulunmaktır." ifadesini kullandı.
Mengi, projenin önemine ilişkin ise şunları kaydetti:
"Karadeniz Kültür Envanteri Projesi, Doğu Karadeniz coğrafyasının sahip olduğu tüm değerlerin belirlenmesini, bu değerlerin önce korunup sonra da tek tek ekonomiye kazandırılarak bölge insanının ekonomik ve sosyal yönden eşik atlamasını sağlayacaktır. Bu sebeple proje, öncelikle Karadeniz ürününün geliştirilmesi ve esnek alt başlıklar halinde çeşitlendirilmesi gibi konuları dikkate alan bir yaklaşımla hazırlandı."