Helal Park, helal ürün ve hizmetlerin bütünlüğünü korumak ve katılımcı şirketlerin ekonomik performansını iyileştirmek amacıyla ortak bir bölgede bulunan bir imalat ve hizmet endüstrileri topluluğu veya ağıdır. Bu kavram bilim ve teknoloji dünyasında teknoloji geliştirme bölgeleri için kullanılan teknopark, bilim parkı, araştırma parkı kavramlarıyla aynı grupta yer alır. Ayrıca yine organize araştırma ve iş merkezleri için kullanılan teknokent (technopole), bilim kenti veya teknoloji kenti kavram grubuna uyarlandığında helal kent (halalpole) kavramının kullanılması da mümkündür.
Malezya helal endüstrisi çalışmalarına 1970'lerde başladı. Bunda ülkede yaşayan yoğun gayrimüslim nüfusun ve gıda ürünlerinin %80'den fazlasının müslüman olmayan üreticilerden sağlanıyor olmasının büyük etkisi oldu. Ayrıca ithal gıda maddelerinin şerʻî prensiplere uygun olması talep edilmeye başladı. Bu talepler neticesi Malezya yönetimi konuyla ilgili özel yasa ve yönetmelikler, ayrıca standartlar çıkardı. Böylece Malezya helal üretim ve hizmet alanlarında erken başlamanın avantajıyla piyasada uzun süre öncü konumunu sürdürdü. Helal kavramı 2000'li yıllardan sonra birçok sektörü içeren endüstriyel hale geldi. Ayrıca Malezya'nın helal meselesine devletin kalkınma planlarında yer vermesi ve özel bütçeler ayırmasıyla bu endüstri daha da gelişti. İşte helal parklar Malezya'da kurulan Helal Endüstriyi Geliştirme Kurumu (HDC), Malezya Uluslararası Helal Fuarı (MIHAS), Malezya Uluslararası Helal Hub merkezleri gibi organizasyonlardan biri oldu.
Aslında helal parklar helal endüstri alanında kurulan organize sanayi bölgeleridir. Helal hassasiyetiyle üretim yapan kuruluşlara yeni iş çevreleri, depolama tesisleri, soğuk zincir ve servis destekleri gibi ortak tesis alanları oluşturmayı amaçlar. Helal Park'lardan bazıları belirli alanlarda üretim yapan helal endüstri kuruluşlarına hizmet vermektedir. Örneğin su ürünleri yetiştiriciliğiyle ilgili helal gıda işleme faaliyetlerine yönelik kurulan Tanjung Manis Helal Park ile JAKIM'in Helal Analiz Merkezi'nin (MyHAC) de içinde yer aldığı helal ilaç üretimi ve Ar-Ge Merkezi olarak kurulan Techpark@Enstek Helal Park'ı böyledir. Prima Halal Food Park ise çoğunlukla et ve et ürünleri üzerine yoğunlaşmıştır.
Malezya helal parkları geliştirmek üzere bir akreditasyon kurumu kurmuştur (HALMAS). Bu kurum HDC (Halal Development Corporation) tarafından belirlenen helal park geliştirme kapsamında öngörülen gerekliliklere uyan helal park operatörlerini akredite eder. Malezya'da bulunan 21 helal parkın 14'ü HALMAS tarafından akreditedir. Helal parklara üye 295 şirketin yedisi çok uluslu, diğerleri ise yerel sermayeye dayalıdır. Bu parklar vesilesiyle altyapı, üretken işgücü, helal kaynaklı içeriklere erişilebilirlik ve yatırım konusunda cazip devlet teşvikleri gibi imkanlar sağlanmaktadır. Bu kapsamda ayrıca Malezya'nın küresel helal pazarında rekabetçi gücünü güçlendirmek amacıyla Helal Parklar içinde faaliyet gösteren şirketlere belirli teşviklerin sağlanması talep edilmektedir. Örneğin Helal üretim yapanlara ve de helal tedarik zinciri alanlarında 10 yıl süreyle gelir vergisinden muafiyet veya 5 yıl süreyle sermaye harcamalarında %100 gelir vergisi muafiyeti, helal ürünlerin geliştirilmesi ve üretimi için kullanılan hammaddeler üzerindeki ithalat vergilerinden muafiyet gibi imkanların bulunması önerilmektedir.
Bir örnek: Johor Halal Park
Bu proje Johor Biyoteknoloji ve Biyoçeşitlilik Kurumu (Biotechnology Industry Development in Southern Malaysia / J-Biotech) ve United Malayan Land Berhad (UMLAND) aracılığıyla Johor Eyalet Hükümeti arasında ortak girişimle (JV) geliştirilmiştir. Bu projenin amacı, Malezya Iskandar'da 350 dönümlük bir serbest sanayi geliştirme sahasında yer alan dünya standartlarında entegre bir helal sanayi parkı oluşturmaktır. Bu çerçevede üç ayrı aşamada geliştirilecek olan sanayi parkı, endüstriyel, ticari, kurumsal merkezler, bölgesel bilimsel laboratuvarlar oluşturmak, bölgesel pazarlama ve takas evi, gençlik parkı, tek noktadan hizmet sunumu (TekDurak) ve rekreasyonla ilgili iş tesisleri projenin parçasıdır. Bu gelişmelerle projenin Malezya'daki ilk premium biyo-helal endüstri parkı olması hedeflenmektedir. Projenin tamamlanmasının ardından Malezya'da 13'ü HALMAS onaylı toplam 24 helal merkezi oluşturulacaktır.
Johor Halal Park, helal ekosistem projelerinin bütüncül uygulanması için tek elden bir platform olmayı hedeflemektedir. Bu proje küresel helal düzenleyicileri, helal sanayi topluluklarını, işleme ve dağıtım merkezleri için saha içinde uluslararası endüstri bağlantıları, finansal teşvikler, gıda güvenliği ve helal altyapı, İslami finans, araştırma ve geliştirme inovasyonu sağlayan birinci sınıf altyapı ve tesis işlevi görecektir. Helal ekosistemin her alanındaki uzmanlar, küresel uygulayıcılar ve helal ekonominin paydaşları için altyapı oluşturan sürdürülebilir çözümler sunmak için birlikte çalışabilecekleri küresel bir helal ittifakı kurmayı amaçlamaktadır.
Prof. Dr. Murat Şimşek
Kaynakça:
https://www.salaamgateway.com
https://www.constructionplusasia.com/my/johor-halal-park/
https://www.hdcglobal.com/halal-parks/
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1009193
Şimşek, M. (2018). Türkiye'de Helal Belgelendirme ve Helal Akreditasyon. Disiplinler Arası Yaklaşımla Helal Ürün ve Hizmetler, ed. Adem Yıldırım, Ankara: Grafiker yy., s. 61-93.
