Arama
Bilimin bütün alanlarında eserler veren Müslüman alim Kutbüddin Şirazi
Günümüzde bizler bir alanda uzmanlaşmak için uzun çabalar sarf ederken, geçmiş yüzyıllarda yaşayan Müslüman alimler, bir beden içinde onlarca insanı taşır gibi birçok alanda gerçekleştirebildikleri uzmanlıklarıyla bugünün insanını hayrete düşürmektedir. Bu isimlerden biri de astronomi, matematik, tıp, optik, felsefe ve dini alanlarda önemli çalışmalar yapmış İranlı Müslüman alim Kutbüddîn Şirazi'ydi. Hayatını ilme adayan Şirazi, bilim tarihimizde birçok yeniliğin öncüsü oldu. Peki, Şirazi, Anadolu topraklarında ünlü mutasavvıf Mevlana ile nasıl tanıştı ve görüşlerinden etkilendi?
↪ 13. yüzyılların başında Moğol istilaları sebebiyle özellikle Selçuklu Devleti'nde ilim alanında önemli gelişmeler kaydediliyordu. İstilalar göçü hızlandırmış, çoğu İslam alimi Anadolu'da kendisini himaye edecek sultanların memleketlerine gitmeyi tercih etmişlerdi. Selçuklu Devleti bu anlamda ilim insanlarının korunup himaye edilmesinde büyük rol üstlendi.
ŞİRAZİ'NİN ANADOLU TOPRAKLARINA GELİŞİ
📌 Birçok İslam aliminin Anadolu'yu mesken tutması bölgeyi bir ilim merkezi haline getirdi. İşte Şirazi de Anadolu'ya gelen alimlerden biri oldu.
📌Bağdat yolculuğundan sonra Anadolu'ya gelen Şirazi, İbn Sina'nın el-Kanun kitabına yazdığı şerhte Anadolu'ya yolculuğunu:
↪"Hikmetin kabesi Nasireddin Tusî'den ayrıldıktan sonra el-kanun'un anlaşılmayan ve muğlak olan kısımlarını çözmek yeni ve kapsamlı bir şerh yazmak için Bilad-ı Horasan (Cüveyn ve Kazvin) oradan Irak-ı Acem ve Irak-ı Arab ve daha sonra Bilad-ı Rum'a seyahat ettim" şeklinde izah eder.
📌Şirazi'nin Anadolu'ya gelmesinin altında yatan sebepler arasında elbette Mevlana gibi büyük alimlerin burada yaşaması ve Anadolu'nun önemli bir ilim merkezi olması yatıyordu.
📌Şirazi'nin yaşadığı dönemlerde Anadolu'da Mevlana, İbn Arabi gibi önemli mutasavvıflar yer alıyordu. Onların ilimlerinden istifade etmenin kendisi için büyük bir şans olduğunu bilen Şirazi de bundan yararlanmak istedi.
↪ Mevlana, o dönemde de toplum içerisinde büyük bir sevgi, saygı ve hayranlık uyandırıyordu. Mevlana'nın ilmi şöhretinden çok etkilenen Şirazi, Mevlana'nın huzuruna çıktı. Ünlü alimin huzuruna çıkmadan evvel kitaplarda dahi bulunmayan soruları sorma niyetinde olan Şirazi'nin Mevlana'yı gördükten sonra neredeyse hepsini unuttuğu söylenir.
📌Konevi'den dersler aldığı sırada vezir Süleyman Pervane'nin de takdirini kazanan Şirazi, onun isteğiyle önce Sivas'a ardında da Malatya'ya kadı olarak tayin edildi. Aynı zamanda Sivas'ta bulunduğu yıllarda Gökmedrese'de dersler de verdi. Burada okuttuğu dersler arasında, matematik, astronomi, optik ve bunun yanında dini ilimlerde de yer alıyordu.
↪ Sivas'ta kadı olarak bulunduğu yılların en önemli ürünü astronomiye dair eseri Nihâyetü'l-idrâk fî dirâyeti'l-eflâk'tı.
↪Şirazi'nin eserleri ve çalışmaları Anadolu'ya aktarılmış ve buradaki ilmi hayata da canlılık kazandırmıştı. İbn Sina'nın el-Kanun isimli eserine yazdığı şerh Anadolu'da yazılan şerhleri etkiledi ve öncü haline geldi.
📌 Hatta öyle ki tıp tahsilinde Ebubekir Razi, İbn Sina gibi otorite isimlerin yanında Şirazi'nin eserleri okutulmaya başlandı.
YAKIN DOĞU HARİTASI ÇİZİMİ
📌 Anadolu ilmini önemli ölçüde besleyen Şirazi, İlhanlı hükümdarı Argun Han'ın emriyle Anadolu sahillerini gezmiş ve bir Yakın Doğu haritası çizmiştir. Fakat harita günümüze kadar ulaşamamıştır.
ELÇİ OLARAK MISIR'A GİTTİ
📌Anadolu'da uzun yıllar ikamet eden Şirazi, Hülagü'nün oğlu tarafından Mısır Memlük Sultanı Kalavun'a elçi olarak gönderildi. Bütün yaşamı boyunca ilmi çalışmalarda bulunan Şirazi, yaşamının son dönemlerinde siyasi yönüyle de dikkatleri üzerine çekti.
↪ Neredeyse bütün yaşamını adadığı el-Kanun şerhi için bilgiler toplamaya Mısır'da da devam etti. Bu serüveninden de sonra bir süre Şam'da ikamet etti ve hayatının son yıllarını doğduğu topraklarda İran'da geçirdi. 7 Şubat'ta arkasında bıraktığı büyük bir ilmi mirasla Tebriz'de vefat etti.
📌 Bir filozof ve İslam din alimi olmasının yanında bilim tarihine de adını yazdırmış bir isimdi Şirazi.
📌 Ünlü alim matematik, optik, fizik ve astronomi alanlarında önemli çalışmalar ortaya koydu. Matematiği metafiziği anlamlandırmada bir araç olarak gören Şirazi, bu ilimde gelişmeyi ilmi bir derinlik olarak gördü.
↪ Matematik aynı zamanda Şirazi için asıl alanları olan astronomi ve optik çalışmaları için gerekli olan bir bilimdi. Çünkü optik çalışmalarının üstadı İbn Heysem'den sonra bu bilimin kesintiye uğradığını düşünmüş ve böylece alana yönelmek istemişti.
OPTİK KONUSUNDA ÇIĞIR AÇTI
📌 Optik konusunu da tasavvufi bir görüşle temellendiren Şirazi bu alana büyük bir canlılık kazandırdı. Akla dayanan bilgi yerine sezgiyi temel alan işraki felsefenin ışık kavramını merkezileştirmesi ve varlık kavramıyla ışığın bütünleştirilmesi optik konusuna yeni bir bakış açısı kazandırdı. Nihayetü'l-İdrak isimli eserde optik ile ilgili görüşlerine yer verdi.