Arama
Bilimin bütün alanlarında eserler veren Müslüman alim Kutbüddin Şirazi
Günümüzde bizler bir alanda uzmanlaşmak için uzun çabalar sarf ederken, geçmiş yüzyıllarda yaşayan Müslüman alimler, bir beden içinde onlarca insanı taşır gibi birçok alanda gerçekleştirebildikleri uzmanlıklarıyla bugünün insanını hayrete düşürmektedir. Bu isimlerden biri de astronomi, matematik, tıp, optik, felsefe ve dini alanlarda önemli çalışmalar yapmış İranlı Müslüman alim Kutbüddîn Şirazi'ydi. Hayatını ilme adayan Şirazi, bilim tarihimizde birçok yeniliğin öncüsü oldu. Peki, Şirazi, Anadolu topraklarında ünlü mutasavvıf Mevlana ile nasıl tanıştı ve görüşlerinden etkilendi?
📌Şirazi'nin Anadolu'ya gelmesinin altında yatan sebepler arasında elbette Mevlana gibi büyük alimlerin burada yaşaması ve Anadolu'nun önemli bir ilim merkezi olması yatıyordu.
📌Şirazi'nin yaşadığı dönemlerde Anadolu'da Mevlana, İbn Arabi gibi önemli mutasavvıflar yer alıyordu. Onların ilimlerinden istifade etmenin kendisi için büyük bir şans olduğunu bilen Şirazi de bundan yararlanmak istedi.
↪ Mevlana, o dönemde de toplum içerisinde büyük bir sevgi, saygı ve hayranlık uyandırıyordu. Mevlana'nın ilmi şöhretinden çok etkilenen Şirazi, Mevlana'nın huzuruna çıktı. Ünlü alimin huzuruna çıkmadan evvel kitaplarda dahi bulunmayan soruları sorma niyetinde olan Şirazi'nin Mevlana'yı gördükten sonra neredeyse hepsini unuttuğu söylenir.
📌Konevi'den dersler aldığı sırada vezir Süleyman Pervane'nin de takdirini kazanan Şirazi, onun isteğiyle önce Sivas'a ardında da Malatya'ya kadı olarak tayin edildi. Aynı zamanda Sivas'ta bulunduğu yıllarda Gökmedrese'de dersler de verdi. Burada okuttuğu dersler arasında, matematik, astronomi, optik ve bunun yanında dini ilimlerde de yer alıyordu.
↪ Sivas'ta kadı olarak bulunduğu yılların en önemli ürünü astronomiye dair eseri Nihâyetü'l-idrâk fî dirâyeti'l-eflâk'tı.
↪Şirazi'nin eserleri ve çalışmaları Anadolu'ya aktarılmış ve buradaki ilmi hayata da canlılık kazandırmıştı. İbn Sina'nın el-Kanun isimli eserine yazdığı şerh Anadolu'da yazılan şerhleri etkiledi ve öncü haline geldi.
📌 Hatta öyle ki tıp tahsilinde Ebubekir Razi, İbn Sina gibi otorite isimlerin yanında Şirazi'nin eserleri okutulmaya başlandı.
YAKIN DOĞU HARİTASI ÇİZİMİ
📌 Anadolu ilmini önemli ölçüde besleyen Şirazi, İlhanlı hükümdarı Argun Han'ın emriyle Anadolu sahillerini gezmiş ve bir Yakın Doğu haritası çizmiştir. Fakat harita günümüze kadar ulaşamamıştır.
ELÇİ OLARAK MISIR'A GİTTİ
📌Anadolu'da uzun yıllar ikamet eden Şirazi, Hülagü'nün oğlu tarafından Mısır Memlük Sultanı Kalavun'a elçi olarak gönderildi. Bütün yaşamı boyunca ilmi çalışmalarda bulunan Şirazi, yaşamının son dönemlerinde siyasi yönüyle de dikkatleri üzerine çekti.
↪ Neredeyse bütün yaşamını adadığı el-Kanun şerhi için bilgiler toplamaya Mısır'da da devam etti. Bu serüveninden de sonra bir süre Şam'da ikamet etti ve hayatının son yıllarını doğduğu topraklarda İran'da geçirdi. 7 Şubat'ta arkasında bıraktığı büyük bir ilmi mirasla Tebriz'de vefat etti.
📌 Bir filozof ve İslam din alimi olmasının yanında bilim tarihine de adını yazdırmış bir isimdi Şirazi.
📌 Ünlü alim matematik, optik, fizik ve astronomi alanlarında önemli çalışmalar ortaya koydu. Matematiği metafiziği anlamlandırmada bir araç olarak gören Şirazi, bu ilimde gelişmeyi ilmi bir derinlik olarak gördü.
↪ Matematik aynı zamanda Şirazi için asıl alanları olan astronomi ve optik çalışmaları için gerekli olan bir bilimdi. Çünkü optik çalışmalarının üstadı İbn Heysem'den sonra bu bilimin kesintiye uğradığını düşünmüş ve böylece alana yönelmek istemişti.
OPTİK KONUSUNDA ÇIĞIR AÇTI
📌 Optik konusunu da tasavvufi bir görüşle temellendiren Şirazi bu alana büyük bir canlılık kazandırdı. Akla dayanan bilgi yerine sezgiyi temel alan işraki felsefenin ışık kavramını merkezileştirmesi ve varlık kavramıyla ışığın bütünleştirilmesi optik konusuna yeni bir bakış açısı kazandırdı. Nihayetü'l-İdrak isimli eserde optik ile ilgili görüşlerine yer verdi.
📌 Şirazi'nin astronomi alanında yaptığı çalışmalar da dönemi için büyük bir devrim niteliğindeydi. Özellikle gökkuşağının nasıl ortaya çıktığına dair yaptığı çalışmalar bu alanda bir öncü olmasına sebebiyet verdi.
↪ Şirazi'ye göre ışınların yağmur damlasında iki defa kırılıp bir defa yansımasıyla gökkuşağı oluşuyordu. Bu bilgiyi ilk kez doğru anlamda veren İslam alimi Şirazi'ydi. Aynı zamanda gökkuşağı ile ilgili önemli çalışmalar yapan ve "optik dehası" olarak tanımlanabilecek Kemaleddin el-Farisi'yi yetiştirmesi, Şirazi'nin ilim alanındaki bir diğer başarısıdır.
📌 Astronomi alanında ortaya koyduğu bir diğer başarı ise Meraga Rasathanesi döneminde gerçekleşti. Hocası Tusi'nin icat ettiği gezegen modelini başka gezegenlere de uygulayan Şirazi, bu modele birtakım değişiklikler eklemiştir.
İBN SİNA'YA YAZDIĞI ŞERHLE TIP ALANINDA OTORİTE HALİNE GELDİ
📌 Ünlü alimin bütün hayatı boyunca hazırlamaya uğraştığı İbn Sina'nın el-Kanun isimli eserine yazdığı şerhtir. Et-Tuhfetü's-Saʿdiyye olarak anılan bu eserde, birçok tıp üstadından da yararlandı. İbn Sina'nın külliyatında muğlak kalan yerleri yazdığı şerhle büyük oranda aydınlattı.