Arama
Geleneksel Osmanlı tıbbının son temsilcisi: Gevrekzade Hasan Efendi
Tıp ilmi, İslam medeniyeti içerisinde dönüm ve kırılma noktalarını yaşadı. Bu köklü medeniyetin ilmini miras alan Osmanlı, halk sağlığına oldukça önem verdi. Bundan dolayı hem okullar açarak önemli tabipler yetiştirdi hem de coğrafyamızın pek çok yerine hastaneler inşa ettirdi. 19. yüzyılın sonuna kadar devam eden 350 yıllık dönemde, hekimbaşılık görevine 42 kişi tayin edildi. Bunlardan biri de geleneksel Osmanlı tıbbının son temsilcisi Gevrekzade Hasan Efendi'ydi. Peki, on sekizinci yüzyılın önemli hekimlerinden biri olan Hasan Efendi'ye göre hastalıklara iyi gelen makamlar nelerdi?
🔺 Kaynaklarda doğum tarihi hakkında kesin bilgi bulunmayan Hasan Efendi'nin, yazdığı bir eserinin ön sözünde 69 yaşında olduğunu söylemesinden dolayı 1727 yılında İstanbul'da doğduğu tahmin edilir.
🔺 Gevrekzade, hafızlığı ve medrese tahsilini tamamladıktan sonra tıbba ilgi duydu. Tokatlı Mustafa ile onun damadı İsmail ve Mehmed Emin efendilerin yanında tıp eğitimi aldı. Eline geçen para ile tıp alanında hacimli bir kütüphane oluşturdu.
🔺 Gevrekzade Hasan Efendi, III. Mustafa döneminde ordu hekimbaşılığına kadar yükseldi. Bir dönem Süleymaniye Tıp Medresesi müderrisliği yaptı.
🔺 1769 yılında Rusya seferinden döndükten sonra sarayda hekimlik yapmaya başladı. Bu görevi 14 yıl boyunca yerine getirdi.
🔺 18. yüzyılın önemli hekimbaşılarından biri olan Hasan Efendi, III. Selim döneminde Halep'e gönderilerek burada kendisine yüksek dereceli kadılık olan mevleviyet verildi.
🔺 Burada okuttuğu Menâkıbü'l-ʿârifîn adlı eseri tercüme edip III. Selim'e sunmasının ardından Edirne mollalığına sonrasında Mekke-i Mükerreme payesine yükseltildi.
🔺 Arapçayı çok iyi bilen Gevrekzade, eser teliflerine de oldukça önem verdi.
🔺 Bu çalışmalarının çoğunu III. Selim'e sundu. 1801 yılında 73 yaşında iken İstanbul'da vefat etti. Mezarı Eyüp'te Ataullah Mehmed Efendi Haziresi'ndedir.
🔺 Osmanlı-Rus savaşında orduda hekimbaşı görevi yaparken askerler arasında yayılan dizanteriye karşı elli yıl önce Bursalı Ali Münşî'nin altın otu bitkisini tavsiye etmesine rağmen onun geleneksel yollarla tedaviyle sınırlı kalması başarılı olamamasına neden oldu.
🔺 Fakat onun buradaki tutumu nedeniyle tamamen başarısız saymamak gerekir. Çünkü Gevrekzade Hasan Efendi, döneminin en önemli hekimi olmasının yanı sıra geleneksel Osmanlı hekimliğinin de son temsilcisidir.