Arama
Gezegenlerin döndüğünü dünyaya ilk kez tanıtan âlim: Ebu Cafer el-Hazin kimdir?
Birçok ilke imza atan Ebu Cafer el-Hazin; Biruni, Ömer Hayyam gibi kendi zamanında ve sonraki dönemlerde ileri gelen âlimler tarafından matematik ve astronomi alanlarında otorite olarak kabul edildi. Gezegenlerin döndüğünü ve bu konudaki düşüncelerini dünyaya ilk kez tanıtanlardan birisi olan Müslüman âlimin çalışmaları, Avrupa'yı aydınlatacak Rönesans'a da zemin hazırladı.
Ebu Caʿfer el-Hazin, üçüncü dereceden bir denklemi, konik kesit yardımıyla çözebilen ilk kişiydi. Hâzin, "Mâhânî denklemi" olarak adlandırılıp çözümsüz problem olarak kabul edilen denklemi koni kesitleri yardımıyla çözdü.
Ömer Hayyâm'dan öğrenildiğine göre kübik denklemlerin çözümü konusunda Hâzin'in gerçekleştirdiği bu ilk başarının ardından birçok hendeseci bu denklemlerin değişik türlerini Hâzin'in yöntemiyle çözmeyi başardı.
Daha ilk dönemde ortaya konan bu ilmi verilerin Latinceye tercüme edilmeleri, 14. yüzyılda İslam astronomi birikimi Avrupa'ya intikal etti ve Avrupa'yı aydınlatacak Rönesans'a zemin hazırlamış oldu.
Biyografi eserlerinden ve Hâzin'den alıntı yapan kaynaklara göre onun doğrudan rasat faaliyetlerinde bulunan bir astronomdu. Bîrûnî, Ebu Cafer el- Hazin'in Rey'de bir rasathane kurduğunu ve 2 Haziran 959 güneşin yüksekliğini rasat ettiklerini belirtti.
Hâzin, bir veya birkaç defa ekliptiğin eğiminin tespiti çalışmalarına da katıldı. Bîrûnî'nin belirttiğine göre Hâzin'in Batlamyus'unkinden farklı "homocentric" bir güneş modeli ileri sürdü. Bîrûnî'nin ayrıntılı bir şekilde anlattığı bu sistemin benzerleri daha sonra Avrupa'da Levi ben Gerson ve Hesseli Henry tarafından tekrar ortaya kondu.
Dünya tarihinin kronolojisini tespite çalışan bir astronomi cetveli de oluşturan Hazin, Zic es-Safaʾih isimli alet icat etti. Bu alet, gezegenlerin boylam derecelerini aritmetik hesaplamalar yapmaksızın aletsel olarak ölçebilmek için onun tarafından icat edildi.
Prof. Dr. Fuat Sezgin'in belirttiğine göre bu aletin uzun süren etkisini, İslam dünyasından çok, Avrupa'da Äquatorium adı altında 16. yüzyıla kadar izlenebilir.