Arama
Bayram günlerinin verdiği coşkuyla yazılan kasideler
Divan şairleri arasında büyüklere ithafen kaside yazmak için değerlendirilen fırsatlardan birinin de ıyd-i fıtr yani Ramazan Bayramı olduğunu biliyor muydunuz?
Bayramın dinî mûsiki icrası bakımından ayrı özellikleri vardı; bayram salâsı sadece bu günlerde verilir, günün belli dilimlerinde temcîd ve ilâhiler okunarak halkın dinî hisleri coşturulurdu. Sâbit'in ıydiyyesindeki şu mısralar bu durumu nükteli bir dille anlatmaktadır:
"Ale's-sabâh salâlar verildi hîç değil
Sabûh-ı ıydde mazlûm-ı tevbe oldu şehîd
Sabâh olunca ilâhîye soktular rindi
Müezzinân-ı şeb-i ıyd verdiler temcîd"
İstanbul'un Eyüp, Kâğıthane, Sâdâbâd, At Meydanı, Vefa, Tophane, Üsküdar gibi gözde mesire ve seyrangâhları bahar ve yaz aylarında insana bayram üstüne bayram (ıyd ber ıyd) ettirecek vasıflara sahip eşsiz bayram yerleri olarak özenle tanımlanmışlardır. Şeyhülislâm Yahyâ Efendi'nin dahi ıydiyyesinde yer verdiği bu seyrangâhları Nedîm,
"Binip sad izz ü nâz ile semend-i şûhreftâra
Güzeller At Meydanı'nda alır şimdi meydânı
Husûsâ Hazret-i Eyyûb ile meydân-ı Tophâne
Birer takrîb ile elbette cezbeyler cüvânânı
Firâz-ı Üsküdâr'ın bu'du vardır gerçi ammâ kim
Yine inkâr olunmaz hak bu kim onun da seyrânı
Yâ Sa'dâbâd-ı dilcûnun efendim sorma hîç vasfın
Kulun bir vechile ta'bîre kādir olmazam anı" beyitleriyle edebiyata mal etmiştir.
Çocukların sevinçleri ise bayramlık elbiseler, el öpme bahşişleri, bayram yerleri, salıncaklar, dönme dolaplar, hokkabazlar, atlıkarıncalar, at ve araba safaları, karagöz ve orta oyunu seyirleriyle ıydiyyelere yansıtılmıştır. Sâbit'in,
"Sefîd câme-i ıydiyye giydi pîr ü cüvan
Cihan tarîkat-ı Bayramiyân'a oldu mürîd" beyti bayramla halkın giyinip kuşanma, süslenme ve bayram âdâbına göre hareket etmesi arasındaki ilgiyi, genç ihtiyar bütün halkın Bayramiyye tarikatına mürid olması şeklinde dile getiren tevriyeli bir ifadedir.
Iydiyyelerin son bölümünde ise dua ile ilgili beyitler yer alır. Sabah vaktinde duaların kabul olunacağı inanışından hareket eden Nev'î'nin ıydiyyesindeki şu beyitler buna örnektir:
"Nev'iyâ eyle duâ vakt-i sabâh-ı ıyddir
Çün olur derler duâ makbûl-i hazret subh-dem
Hak Teâlâ rûze vü ıydin mübârek eylesin
Bu duâ-yı devlete kılsın icâbet subh-dem".
Kaynak: TDV, İslâm Ansiklopedisi, IYDİYYE - Mustafa Uzun