Arama
Dünya edebiyatına getirdikleriyle öncü olmayı başaran 10 edebi eser
Her şeyin bir ilki vardır. Ölümünden yıllarca sonra bile korku ve polisiye edebiyatını şekillendirmeye devam eden, Edgar Allan Poe'nun alanında bir öncü olduğunu biliyor muydunuz? Ya da "okur" olacak kişinin mutlaka okuyacağı kitaplar arasında yer alan Don Kişot'un ilk modern roman olduğunu? Dünya edebiyatına getirdikleriyle öncü olmayı başaran 10 edebi eseri derledik.
Dünya edebiyatındaki ilk modern roman : Cervantes / Don Kişot
Don Kişot'u bilirsiniz, hani şu ince-uzun, sakallı, şövalye romanları okuya okuya sonunda şövalye olmaya özenen roman karakteri. Dulcinea del Toboso'ya aşıktır, kendi gibi zayıf, çelimsiz Rocinante adlı bir atı vardır. Seyisi-yardımcısı-dostu Sanço Panza ile atışır sık sık. İşte yeldeğirmenlerine savaş açan bu aşık, yaşlı şövalye, Miguel de Cervantes Saavedra'nın yazdığı bu romanın başkahramanıdır.
Edebiyatta roman türünün başlangıcı sayılan ve birinci bölümü 1605 yılında yayımlanan İspanyol edebiyatının bu başyapıtı, yayımlandığı günden beri pek çok dile çevrildi, defalarca basıldı.
"Okur" olacak kişinin mutlaka okuyacağı kitaplar arasında yer alır Don Kişot. Bir başka deyişle Don Kişot'u okumamış kişi "okur-yazar" sayılmaz.
Bilinen ilk fabl örneği: Beydaba / Kelile ve Dimme
Evvel zamanda bir baba yaşlanınca üç oğlunu karşısına almış ve onlara şu öğütte bulunmuş: "Oğullarım!" demiş. "Âdemoğlu dünyada üç şeyin peşinden koşar: Geçim, mevki ve ahiret hazırlığı... İşte bu üç şeyi elde etmek için dört yol vardır: Birincisi parayı en güzel yoldan kazanmak, ikincisi kazanılan şeyi güzelce korumak, üçüncüsü onu meyvelendirmek, dördüncüsü ise onu yaşamaya yarayacak, akrabayı ve arkadaşları sevindirecek biçimde harcamak ve böyle kazanılan şeyden ahirette de faydalanmak…"
İşte Beydeba'nın şu ibretli sözlerini okuyanlarımız bu satırları bir yerlere kaydetsinler, hatta nakışlayıp süsleyip duvarlarına assınlar. Bakın, hiç eskimemiş, asırlardır ayakta duruyor ve tazeliğini koruyor.
Dünyadaki ilk kadın romancı: Aphra Behn
Bu kitap, İngiliz edebiyatının 'ekmeğini yazarak kazanan' ilk kadın yazarı Aphra Behn'e ait. "Oroonoko, Jean-Jacques Rousseau'nun yaygınlaştırdığı 'soylu vahşi' temasını işler. Genç kızın dedesi, gençlerin birleşmelerini engeller, kızı köle olarak sömürgecilere satar. Derken, Oroonoko da köle tüccarlarının eline düşer. Tutsak yaşamaya katlanamayan Oroonoko'nun önderliğinde, köleler efendilerine karşı başkaldırırlar...
Dünyada bilinen en eski destan: Gılgamış Destanı
Yaşam sevgisi, yiğitlik gibi konuların işlendiği bu destan, diğer destanlar gibi insanoğlunun ölümsüzlük arayışının kanıtlarından biridir. Gılgamış Destanı, insanoğlunun ilk yazınsal ürünü, ilk başyapıtıdır.
Gılgamış Destanı'nın yazıldığı tahmin edilen zamanlarda ağaçlara, suya, ateşe, canlılara kısacası doğaya ayrı bir saygı duyulurdu. Ağaçların konuşabilme yetilerinin olduğuna inanılan kadim zamanlarda kutsal sayılan ağaçlar da vardır. Birçok mitolojide benzer hikâyelerin işlenmesi de dikkat çekicidir.
Bilinen ilk masal anlatıcısı: Aisopos(Ezop) / Ezop Masalları
Aisopos , yoksul bir ailenin çocuğu olduğuna inanılan Aisopos bilinmeyen bir nedenle esir düşüp köle tüccarları tarafından satılmıştır. Zekâsı ve mizah yeteneği ile sahibinin takdirini kazanmış, söylediği masallar sayesinde özgürlüğünü kazanmıştır. Edebiyat eserlerinin genellikle manzum olarak verildiği bir dönemde bu masallar nesir olarak söylenmiştir. Aisopos masallarını ilk kez derleyip kitaplaştıran, İskenderiye Kütüphanesi'nin kurucusu Atinalı filozof Dimitrios Falireas'dır.
Bu eserden geriye hiçbir iz kalmamıştır. En meşhur ardılı ise La Fontaine'dir, 12 kitapta topladığı 238 masaldan 124'ünde büyük oranda Aisopos'tan esinlenmiştir. Delphoi kehanetlerini sahtekârlık olarak niteleyen Aisopos, rahiplerin iftirasına uğramış, hırsızlıkla suçlanarak ölüme mahkûm edilmiştir.