Arama
Mevlana'ya ilham veren şair Feridüddin Attar ve Esrarname’si
Horasan Selçukluları döneminde yaşayan ve Moğollar tarafından öldürülen tasavvuf şairi, İranlı bilgin ve düşünür Feridüddin Attar, Mevlana'nın üzerinde büyük etki oluşturan bir isimdi. Döneminin en önemli şairlerinden ve din bilginlerinden sayılan Attar, birçok eser kaleme aldı. Esrarname, Attar'ın dünyanın değersizliği, dünya ve âhiret mutluluğu, ilim ve amel gibi konulardan bahsettiği ilk tasavvufi mesnevisiydi… İşte Feridüddin Attar'ın hayatı, edebi kişiliği ve alıntılarla Esrarname adlı kitabına dair detaylar…
📌Şiirlerinin çoğunluğunu oluşturan mesnevilerinde ise tasavvufi konuları tercih etti. Mesnevi alanındaki başarısı ile yüzyıllara aşan bir şöhrete sahip oldu. Attar, mesnevilerinde şiire ve edebî sanatlara hâkim üstün bir hikâyeci olarak karşımıza çıktı.
📌Attar'ın sözü akıcı, süsten abartıdan uzak ve sıcaktı. Anlaşılmaz tarafları çok azdı. Eserlerinin çoğunu tasavvufi konuları açıklamak için yazdığından, lafız güzelliğine manayı kurban etmedi.
📌Attar'ın en önemli özelliklerinden biri de ömrünün sonuna kadar hiçbir makam ve rütbe sahibini övmemiş olmasıydı.
Şiirlerinin hepsinde insana ömrünü nasıl geçireceği konusunda etkili hatırlatmalarda bulunarak onu hak yoluna hizmete çağırdı.
Mevlana'daki Attar etkisi
📌İlahiname, Esrarname, Musibetname, Divan, Tezkiretul Evliya, Muhtarname ve Mantık'ut Tayr eserlerinin müellifi Attar'dan derin bir şekilde etkilenen Mevlana şu ifadeleri kullandı:
"Attar'ın sözleriyle meşgul olan, Hakim Senai'nin sözlerinden faydalanır ve sırları anlar. Senai'nin sözlerini ciddiyetle okuyanlar da bizim sözlerimizin nurunun sırrına vakıf olurlar."
📌Attar, gazel ve mesnevilerinde Senâî dahil bütün seleflerini geride bırakmış, bu konuda onu bazı istisnalarla yalnız Mevlânâ aşabilmişti.
📌Tasavvufî bir meseleyi ele alırken temsillere başvurması, çerçeve hikâyeler içinde açık ve anlaşılır hale getirmesi ona has bir ustalıktı. Mevlânâ Attar'dan aldığı bu anlatım tarzını bazı yönlerde geliştirdi.
Feridüddin Attar'ın tasavvufi yönü
📌Attar, Ahmed el-Gazzâlî'den gelen aşk anlayışına ve Hallâc'da görülen fenâ telakkisine bağlı kalmakla yetinmemiş, vahdet-i vücûdun en üst seviyesine ulaşmıştı.
📌Bununla birlikte o, ateşli gazelleri, âşıkane şiirleri, mesnevilerine ustaca yerleştirdiği manzum hikâyeleri ve bunlarda billûrlaşan orijinal fikirleriyle Mevlânâ'yı hazırlamış ve az da olsa Türk ve Arap edebiyatlarını etkilemişti.
Eserlerinin özellikleri
📌Attar, nazım ve nesirde önemli eserler meydana getirdi. Manzum eserlerinin 100.000 beyit civarında olduğu söylenmektedir.
📌O, eserlerinde en çok hikâye anlatımına yer veren şair olarak bilindi. Söz konusu hikâyelerin büyük bir kısmı, sûfî vâizlerin anlattıkları dokunaklı hikâyelerin nazmedilmiş şeklinden ibaretti.
Attar'ın günümüze kadar gelen ve onun olduğunda şüphe bulunmayan yedisi manzum, biri mensur sekiz eseri vardır.
📚Mantıku't-tayr:
📌1187'de kaleme alınan bu eser, temsili bir şekilde vahdet-i vücûd inancını anlatan bir mesnevidir.
📌Simurg "otuz kuş" anlamına gelir.
📌Bu mesnevideki kuşlar sâlikleri ( Bir tarikat yolunda olan) temsil eder.
📌Eserde yer alan "Hüdhüd" kılavuz yani mürşiddir.
📌Mantıku't-tayr'ın XIV. yüzyıl Anadolu şairlerinden Gülşehrî tarafından yapılan tercümesinin tıpkıbasımını Agâh Sırrı Levend neşretmiştir.