Arama
Hz. İbrahim kıssası üzerinden 'korku' felsefesi
Varoluşçu felsefenin önde gelen isimlerinden Kierkegaard, Hz. İbrahim'in kıssası üzerinden "korku" kavramını temellendirdi. Korkuyu varoluşçu felsefe ve özgürlük bağlamında açıklayan Kierkegaard'ın düşüncelerini, felsefesini ve korku kavramının İslamiyet'teki yerini siz Fikriyat okurları için incelemeye tabi tuttuk.
Varoluşçuluk felsefesinin temaları insan özgürlüğü, ölüm, kaygı ve iç sıkıntısı gibi kavramlardır. Bu felsefenin ortak ilkelerine baktığımızda; insanın merkeze alınması ve "birey" olarak konu edinilmesi esastır. Sartre'ın "birey"i ilahsız bir evrene fırlatılmıştır. İlahsız bir evrene fırlatılan birey, bu dünyada yalnızdır ve bu sebeple varolduğu andan itibaren bir iç sıkıntısı, buhran ve "bulantı" ile karşı karşıyadır. Sartre'in Bulantı eserindeki ana tema da bu varoluşsal kaygıların ortaya çıkardığı "bulantı"dır.
Varoluşçuluğun temelinde insanı anlamak ve çözümlemek yatar. Kierkegaard'ta Benlik ve Varoluş çalışmasında Vefa Taşdelen'in ifade ettiği gibi, Hegel felsefesinde "ben";"düşünen olarak varolan öznenin en yalın anlatımı" ve yalnızca felsefenin değil tüm varlığın merkezi konumundadır. Kierkegaard ise insan olmanın en yüce merhalesine "ben" olmaya ulaşıldığı vakit elde edileceğini düşünür. Ben olmak kişinin ulaşabileceği en yüksek varoluş seviyesidir. Kierkegaard'da Hegel'deki gibi bütünün bir parçası olan "ben" değil birey konumundaki "ben" esastır.
Varoluşçuluğun klasik felsefeden ayrılan bir diğer ilkesi ise; "varoluş özden önce gelir" düşüncesidir. Bu düşüncenin sahibi olan Sartre; bir yaratıcının olmadığını ve bu sebeple de onun tarafından belirlenmiş bir insan doğası olamayacağını, kişinin kendi özünü, doğasını kendisinin oluşturacağını savunmuştur. "Varoluş özden önce gelir" düşüncesi ise Kierkegaard tarafından Sartre'ın kullandığı manada kabul edilmez. Kierkegaard, Sartre gibi Yaratıcıyı reddetmez bilakis onun felsefesi Yaratıcı ile birey ilişkisini merkeze alır.
Kierkegaard varoluşçuluk çerçevesinde; "dünyasal varoluş" ve "bireysel varoluş"tan bahseder. Filozof, insanın bu iki varoluşun sentezinden oluştuğunu söyler. Olivier Cauly, Kierkegaard isimli eserinde bu mevzu ile ilgili şu cümleleri kurar:
"İnsanı varoluşa götüren gerçek yol, Yaratıcıya götüren yoldur .İnsanın varoluşunun gerçekliğini derinleştirmesini sağlayan şey, şiirsel bireysellik değil, bu etik ve dinsel bireyselliktir.
Genel anlamıyla Kierkegaard'a göre varoluşçuluk; insanı merkeze alan, kişinin özgür iradesiyle kendi özünü, doğasını oluşturduğu, bireyin kendini gerçekleştirebilmesinin ancak bir ilaha yönelmekle mümkün olabileceği gibi düşüncelerden meydana gelen felsefedir.
Korku ve Titreme Kierkegaard tarafından 1843'te yayımlanmıştır. Kierkegaard Korku ve Titreme'de Hz. İbrahim kıssası üzerinden "iman", "etik", "ahlak", "iman paradoksu" gibi kavramları ele almıştır. Filozof bu kitabını "Johannes de Silentio" müstear adıyla yazmıştır. Eserde Yaratıcı'nın emriyle Hz. İbrahim'in oğlunu kurban etmesinin onu hangi ölçüde bir "iman" şövalyesi yapacağı üzerinde durulmuştur.
Kitapta Hz. İbrahim'in kıssası Kierkegaard'ın bakış açısıyla dört farklı şekilde şiirsel olarak anlatılmıştır. Eserde Yaratıcı tarafından evladı ile imtihana tutulan Hz. İbrahim'in yaşadığı sıkıntılar aktarılmıştır. Kierkegaard, toplumsal olan bazı etik ve ahlak kurallarının Yaratıcı'nın kendi normlarının çok ötesinde kalabileceğini ifade eder. Zira, Yaratıcı Hz. İbrahim'den oğlunu kurban etmesini istemiştir, bu toplumsal olarak öldürme eylemi barındırma açısından kötü bir durumdur fakat Hz. İbrahim'in bunu gerçekleştirebilmesi onu Allah huzurunda Kierkegaard'ın ifade ettiği gibi bir "iman şövalyesine" dönüştürür.