Arama
Örnek beyitlerle divan edebiyatındaki 15 mazmun
Mazmun kelime anlamı olarak "anlam, kavram" demektir. Edebiyatta, bazı düşüncelerin ifadesinde kullanılan klişeleşmiş söz ve anlatımlara denir. Edebiyattaki terim anlamı "bir şeyin özelliklerini çağrıştıracak kelime grupları içinde gizlemek"tir. Divan edebiyatında divan şairi tarafından sıkça kullanılan bir kavramdır. Her edebiyatta olduğu gibi, divan edebiyatının da kendine özgü bir düşünce, zevk ve hayal dünyası vardır. Klasik edebiyatın çoğunlukla bu hayal dünyasıyla oluşturulan kalıplaşmış kavramları nelerdir? İşte örnek beyitlerle divan edebiyatındaki 15 mazmun...
Aşkar: Koyu kırmızı doru at.Battal Gazi'nin atının adıdır. Aşkar Devzade denilen bu at çok maharetliymiş. Özellikle kasidelerde övülen kişinin atı için kullanılır. Kelimenin "Eşkar" şekli de vardır.
Olsa bu cilve bu naz Aşkar-ı Behranı'da ger
Zühre gökden inip olurdu dil-aram anaNef'i
Attar: Aktar, güzel koku satan kişi. Divan edebiyatında sevgilinin saçları misk kokar. Saba yeli ise sevgilinin kokusunu getirir. Bu bakımdan birer attarı andırırlar. "Külbe-i attar" tamlaması sevgilinin saçından kinayedir. Kelimenin Feridüddin Attar'dan dolayı tevriyeli kullanıldığı yerler de çoktur.
Açdı anber hokkasın sahrada attar-ı saba
Düzdü rengin camesin bostanda beyyaz-ı zeminAhmet Paşa
Efrasiyab: Alp Er-Tunga'nın Şehname'deki adıdır. Maveraünnehir'de hüküm sürmüş olup Turan'ın en büyük hakanlarındandır. İran topraklarının tamamını Pişdadiyan sülalesinin elinden alması ve İran ile yaptığı savaşlar, Şehname'de geniş şekilde ele alınmıştır. Efsanevi bir kişiliği olan Efrasiyab, Büyük İskender'den önce yaşamış olup Keyhüsrev tarafından öldürülmüştür. Edebiyatta kahramanlık sembolü olarak anılır.
Hüsrev-i Zişan ki hayl ü askerinin her biri
Erdeşir ü Behmen ü Efrasiyab'ı mirahorNabi
Eşk: Gözyaşı, dem, sirişk. Divan edebiyatında aşık daima gözyaşının çokluğu ile övülür. Gözyaşı uzun uzun akar bu sebeple sevgilinin saçlarıyla birlikte anılır. Gözyaşının rengi daima kırmızıdır. Bu hale sebep ise sevgilinin al yanakları ve dudaklarıdır. Aşığın gözyaşı sevgilinin kanlı peykanını yıkayıp arıtır.
Vadileri toldurmuş idi eşk-i revanı
Ferhad nice eylemesin dağları meskenNev'i
Fanus: Fanus. Divan şiirinde güneş bir muma, felek (gök) de o mum üzerinde bir fanusa benzetilmiştir. Bu benzetmedeki ortak nokta ise şeffaflıktır. Fanus-ı hayal (camlar üzerinde resimleri büyütüp yansıtan fener) tamlaması da mecazen dünyayı çevreleyen gökkubbe yerine kullanılır.
Bir şu'lesi var ki şem'i canın
Fanusuna sığmaz asumanınŞeyh Galip