Arama
Türk edebiyatının sürgün kalemleri
İnsanın iradesi dışında istemediği bir coğrafyada yaşamaya mecbur edilmesidir sürgün. Adem ile Havva'nın cennetten dünyaya sürgünü nasıl bütün insanlığın kaderini etkilemişse sürgün cezaları da muhatap şair ve yazarların hayatlarını, kaderlerini, eserlerini ve hatta ailelerinin istikballerini bile etkiledi. Niyazi Mısri'den Mehmet Âkif'e sürgüne gönderilen yazarlar ve şairleri sizler için derledik.
Refik Halit Karay affedilmesi üzerine 1918'te İstanbul'a geri döner. İstanbul'a döndükten sonra maruz kaldığı baskılara dayanamayarak 1922 yılında ülkeyi terk eder. Beyrut'a giden Halit Karay buradan da "Cünye" ye gider ve 1927 yılına kadar burada kaldıktan sonra bir süre Halep'te kalır.
1933 yılında affedilerek tekrardan ülkeye döner. Yazar Anadolu'da geçirdiği süre boyunca yaşadıklarını ve gördüklerini birleştirerek "Memleket Hikâyeleri" adlı eserinde anlatır. Sürgün yıllarını ise "Minelbab İlelmihrab" adlı hatıra kitabında ele alır. Refik Halit sürgündeyken kaleme aldığı "Boz Eşek" adlı hikâye kitabıyla adını duyurur ve Ziya Gökalp'in isteği üzerine "Yeni Mecmua" dergisinde yazmaya başladı.
"Bir sürgün için memleketindekilerle ve başka yerlerdeki memleketli dostlarıyla mektuplaşmak o kadar ehemmiyetli, lüzumlu bir iştir ki, bundan mahrum kalmaktan duyulan azap, âdeta, gittikçe havası azalan bir odada teneffüs zorluğuna benzer ve mektup yazılıp cevabını almak çok defa bir tedavi yerine geçer. Bu sebepten olacak, kendi iradeleri dışında gurbet illerinde yaşayanlar ekmek paralarından keserler, açlığa katlanırlar, mektuplaşmayı tercih ederler. Mektup alış, hayat hakkına sahip oluşu gösterir, yarın için ümit verir, büsbütün lüzumsuz, rabıtasız bulunmadığına alamettir. Ortada, 'Aranılıyorum, şu hâlde yaşıyorum.' gibi bir düstur mevcuttur. Onun içindir ki, sürgünlere en fazla postanede rastlarsınız yahut mektup yazarken ve ceplerinden zarflar çıkartırken…"
Yakup Kadri, Kadro dergisinin kurucularındandı. Derginin, devrin yöneticileri ile fikir ayrılığına düşmesinden sonra diplomat olarak yurt dışında çeşitli görevlerde bulundu. Yazar, alenen sürgüne gönderilmedi fakat ona verilen elçilik görevleri bir bakıma sürgündü.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu ilk olarak 1934 yılında Tiran'a elçi olarak atandı. Sonrasında sırayla 1935'de Prag, 1939'da Lahey, 1942'de Bern, 1949'da Tahran ve 1951'de tekrardan Bern'de elçilik görevlerinde bulundu. Bern elçisi iken Yakup Kadri emeklilik kararı aldı. Yazarın bu yıllarda kaleme aldığı "Zoraki Diplomat" adlı eseri; elçilik yıllarının bir ürünü olarak ortaya çıktı.