Arama
Türk lehçelerinde ağaç
Zengin alt yapısıyla Türk dili, geçmişten günümüze kadar farklı coğrafyalarda hayat bulmuştur. Zaman ve mekan değişimlerinden ötürü kelimeler birtakım değişimlere uğramıştır. Bu da Türk lehçelerinde aynı manaya gelen farklı sözcüklerin türemesine neden olmuştur. İşte, bunlardan biri ağaç kelimesidir...
UYGUR TÜRKÇESİ
Ağaç- Derex
🔸 Güneydoğu Türk lehçelerinden biri de Uygur Türkçesidir. Uygur lehçesi de Türkmen Özbek lehçeleri gibi Farsçadan ödünç kelimeler almıştır kısacası dilsel manada bir ödünçleme mevcuttur.
🔸 Karluk sınıfının bir üyesi olan Uygur Türkçesinde ağaç manasını "derex" sözcüğü karşılar.
➡ Derex yaş vaqtinde egilidu.
➡ Ağaç yaş iken eğilir.
KAZAK TÜRKÇESİ
Ağaç- Ağaş
🔸 Güneybatı ve güneydoğu Türk lehçelerinden sonra sıra kuzeybatı Türk lehçelerine gelmektedir. Bu grubun bilinen en önemli temsilcisi Kazak Türkçesidir.
🔸 Kazak lehçesinde ağaç manasına gelen "ağaş" sözcüğü kullanılmaktadır. Kısacası bariz bir şekilde ç>ş değişimi meydana gelmiştir.
➡ Ağaş qartayğanda ïiledi.
➡ Ağaç yaş iken eğilir.
KIRGIZ TÜRKÇESİ
Ağaç- Jıgaç
🔸 Kuzeybatı Türk lehçelerinin Kazak Türkçesinden sonra yaygın olarak bilinen lehçesi, Kırgız Türkçesidir. Bu lehçe biçimsel olarak farklılıklar göstermektedir.
🔸 Kırgız lehçesinde ağaç sözcüğünü "jıgaç" sözcüğü karşılar. Önce kelime başı /ı/ harfi türemiş ve ardından kelime başına /j/ harfi gelmiştir.
➡ Darak karıganda iyilet.
➡ Ağaç yaş iken eğilir.
TATAR TÜRKÇESİ
Ağaç- Ağaç
🔸 Kıpçak yani kuzeybatı Türk lehçelerinden biri olan Tatar Türkçesi, Rusya sınırları içinde yer alan Tataristan topraklarında konuşulmaktadır.
🔸 Bu lehçe, Türkiye Türkçesine oldukça uzak bir noktada bulunsa da Eski Türkçe kökenli ağaç kelimesi aynen korunmuştur.
➡ Agaç kartaygaç iyele.
➡ Ağaç yaş iken eğilir.
ALTAY TÜRKÇESİ
Ağaç- Agaş
🔸 Yukarıda sıraladığımız Karluk, Oğuz ve Kıpçak Türk lehçeleri grubunun haricinde bir sınıf vardır. O da Sibirya yani kuzeydoğu grubudur.
🔸 Sibirya grubundaki bir lehçe olan Altay Türkçesinde ağaç sözcüğünü "agaş" kelimesi karşılamaktadır.
➡ Ap-apagaş, cеŋilçеk ak karıçaktar agaş turanıŋ bürküzinе tüjüp, onı cеŋilçеk ak cuurkanla cabıp iydi.
➡ Bembeyaz, hafif kar tanecikleri ağaç evin çatısına düşüp onu hafif beyaz yorganla örttü.