Arama
Ünlü yazarların romanlarındaki ev imgesi
Fransız filozof Gaston Bachelard'ın "ilk evrenimiz" olarak tanımladığı evlerimiz insanın kendi benliğini düşündüğü yegane mekanlardık. Bu haikati bilhassa evlerimize kapandığımız pandemi günlerinde iyice idrak ettik. Yalnızca biz değil, seneler evvel yaşayan edebiyatçılarımız da mekanın işlevleri hakkında düşünmüş ve içinde bulundukları dönemin sosyo-kültürel şartlarına göre bir ev imgesi oluşturmuşlardır. Peki, hepimizin aşina olduğu ünlü roman sayfalarında ev imgesi nasıl şekillenmiştir?
🔘 Yakup Kadri'nin Kiralık Konak'ı toplumsal dönüşümün "ev" üzerinden anlatıldığı romanlardandır.Yakup Kadri'nin romanlarında görülen ilk yenilik, milliyetçiliğin etkisidir. Kiralık Konak'ta konağın dağılması alegorisi üzerinden hem ailenin, hem de imparatorluğun parçalanması sembolize edilir.
🔘 Halit Ziya'nın kişileri bireyselliklerini gerçekleştiremedikleri için evden kopuyorlarken, Yakup Kadri'de evin dağılması cemaat aidiyetini yitirmeleri yüzündendir. Ankara romanında ise ev, yozlaşma ve batılılaşmanın mekânı olmasıyla eleştirilir. 1930'larda evler cumhuriyet restorasyon sürecinin başlangıç noktası olarak görülmekte, bu alanda hummalı bir çaba sergilenmektedir.
Hudayinabit bir kalem erbabı: Peyami Safa
Kiralık Konak kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız.
🔘 Yaşanılan dönüşümü ev üzerinden anlatan bir diğer roman da Mithat Cemal Kuntay'ın Üç İstanbul eseridir. Kuntay'ın amacı; İstanbul'un üç devrini insan, mekân ve eşya üzerinden roman formunda vermektir. Halil İbrahim Göktürk Mithat Cemal Kuntay isimli eserinde kendisinin de bu isteğini şu sözlerle ifade ettiğini aktarır: "Ben üç devri ev ve insan örnekleriyle göstermek istedim. İnsanlar evleriyle karmakarışık dururlarsa bir devri çok güzel ifade ederler. İstanbul'da on - onbeş taneprototip ev tanırım. Avrupalı olmak isteyen gülünç ev; Avrupalı olan milliyetsiz ev; kütüphanesiz ağıl ev, vs…" Kuntay romanın ana karakteri Adnan Bey üzerinden de Üç İstanbul'u özetler: "İnsanlar evleri ile karmakarışık dururlarsa bir devri çok güzel ifade ederler."
Üç İstanbul ve insan manzaraları
Üç İstanbul kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız.
🔘 Milli edebiyat dönemi sanatçılarından Halide Edip Adıvar'ın Sinekli Bakkal'ındaki ev imgesi de oldukça dikkat çekicidir. Romanda Selim Paşa konağı ve İmamın evi gibi mekanlarla farklı sosyo- ekonomik koşullar bir arada anlatılır.
🔘 Milli edebiyat dönemindeki mekan imgesi, iki dünya arasındaki zıtlıkları aşikar kılmak için kullanılan yöntemlerden biridir. Nitekim Peyami Safa'nın Fatih Harbiye eserinde de Doğu ve Batı medeniyetinin unsurları zıtlıklar üzerinden okuyucuya sunulur.
Sinekli Bakkal kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız.
Fatih Harbiye kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız.
🔘 Edebiyatta ev imgesi üzerinden bireysel ve toplumsal çıkarımlar yapılabilecek kahramanlardan biri Anayurt Oteli'nin Zebercetidir. Anayurt Oteli'nde mekan büyük bir önem arz eder, zira Zebercet'in bunalım ve çıkmaz anlarına, kurduğu düşlere sığınaklık eden "ilk beşiği" konumundaki bu mekana kendisini kapatır ve toplumdan izole bir yaşam sürer.
🔘 Anayurt Oteli'nde eve sığınma içgüdüsü (otel) bireyin topluma yabancılaşmasının bir tezahürüdür. Dış mekan Zebercet için korkutucu bir nesnedir. Bu sebeple Zebercet gerekmediği müddetçe otelden çıkmaz.
Anayurt Oteli kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız
🔘 Kapalı mekanlar Türk romanında daha çok sosyal ve ekonomik değişimlerin, kültür farklılıklarının simgesi olarak kullanılmıştır. Meselâ "konak", Osmanlı aile geleneğinin ve Osmanlı döneminin, "apartman" çekirdek aile ve Cumhuriyet döneminin simgesi olmuşlardır.
🔘 Türbe, yatır ve cami gibi mekânlar da İslamiyet'in ve inanışların sembolü olmuşlardır. Ayrıca kapalı mekânlar, daha çok Türk edebiyatında değişen ekonomik, siyasal ve sosyal şartların yanı sıra, değişen zihniyetlerin, alışkanlıkların, arzuların somut plandaki göstergeleri olarak kullanılır.
🔘 Buna verilebilecek en güzel örnek de Anayurt Oteli romanıdır. Anayurt Oteli'ndeki otel eskiden Keçecizadeler'in konağıyken Cumhuriyet'ten sonra değişen sistem ve zihniyet yapısıyla otel halini alır. Konakta yaşananlar ise Zebercet tarafından eski zamana ait hikayeler gibi aktarılır. Eskiye dair anılar Zebercet'in hayal dünyasıyla yeniden kurgulanarak kahramanın kendine biçtiği bir kader gibi sahip çıkılır. Türk toplumunun birkaç yılda yaşadığı büyük değişimler bu roman üzerinden okunabilir.
🔘 Anayurt Oteli, Zebercet için dış dünyanın acımasızlığı ve tekinsizliğinden sığındığı ana rahmini simgeleyen bir yeniden varoluş alanı, en korunaklı limandır. Anayurt Oteli, Zebercet için anne rahmine dönme isteği ve geri çekilme eğiliminin bir ifadesi olur ve Anayurt Oteli'nde doğduğu odada intihara kalkışır. Bu anlamda Anayurt Oteli bireysel ve toplumsal çöküşün bir ifadesidir.