Arama
Osmanlı sanatına yansıyan 5 bitki motifi
Mimari bir yapının penceresindeki ufak bir detayından dahi, hangi döneme ait olduğunu, hangi devri temsil ettiğini hatta ustasını bile tayin edebiliriz. Kendi kültür dünyamızda da maden sanatından çinilere, ahşap oymalardan mermer taş işçiliklerine, hayatımızın her alanına nüfuz etmiş hangi süsleme detayına baksak, Osmanlı medeniyetinin izlerini görürüz. Sizler için bitkilerin Osmanlı sanatına nasıl yansıdığını derledik.
İstanbul saray yapılarında, camilerinde, türbelerinde sıkça karşılaştığımız akant yaprağı, sanatımızda yüzyıllara adını vermiş olan barok dönemin veya başka bir deyişle eklektik dönemin baş motifi olmuştur.
Osmanlı sanatı 17. yüzyıla kadar Batı sanatı etkilerinden uzak kalmış olmasına rağmen 17. ve 18. yüzyılda Osmanlı Devleti'ndeki yenilenme, Batı'ya açılma hareketlerinin başlaması ile sanat zevklerinde değişiklikler kendini göstermeye başlamıştır. Barok, ampir, rokoko gibi Batı tarzları, Osmanlı geleneksel sana anlayışı ile birleşerek Türk rokokosu adı verilen yeni bir tarz oluşmuş, bu tarzda akant yaprakları en önemli motiflerden biri olmuştur.
Türk İslam Eserleri Müzesi'nde bulunan 19. yüzyıla ait bir Kur'an-ı Kerim bezemesindeki kompozisyonlarda akant yapraklarının S ve C harfi formlarında çalışıldığı görülmektedir. Bu dönemin cilt kaplarındaki bezemelerde, Tophane'deki Kılıç Ali Paşa Camii haziresinde yer alan bir mezar taşında olduğu gibi akant yaprağını tüm sanat dallarında görebilmekteyiz.
Farsça'da beş rakamının karşılığı olan penç, geleneksel sanatlarımızın motif envanterinin en önemli bitkisel kökenli motiflerinden biridir. Penç, doğadan esinlenilmiş bir çiçeğin, anatomik yapısına göre yatay alınması sonucu ortaya çıkan şekil olarak da yorumlanmıştır. Desen içindeki büyüklüğüne göre ana motif olarak ya da yardımcı motif olarak kullanılan penç, desen kompozisyonları yapılırken kompozisyonun başlangıç noktası olabildiği gibi kompozisyonu yönlendirme ya da yönünü değiştirme özelliğine de sahiptir. Kompozisyon içinde bu yapısı nedeni ile kilit olma özelliği vardır.
Rumi kökenli motiflerdeki ortabağ motifinin özellikleri ile hemen hemen aynı özelliklere sahip sahiptir. Tezhib sanatında yalın, sade ama bir o kadar da çok kullanılan penç motifinin içine tezhiblerde renk gölgeleri yapılmış, Kara Memi'nin İÜK'de bulunan, Muhibbi Divanı'nda oluğu gibi halkar tarzındaki uygulamalarda penç motifi daha detaylı olarak işlenmiştir. Çini sanatımızda ise kullanıldığı mekân ilişkisinden ve ebadından dolayı daha büyük ve detaylı olarak işlenmiştir. Çini sanatımızda ise kullanıldığı mekân ilişişinden ve ebadından dolayı daha büyük ve detaylı çalışılmıştır.