Arama
Anadolu'nun en eski İslami eseri: Tokat Garipler Camii
Tokat Garipler Camisi, 1080-1090 yıllarında Danişment Ahmet Gazi tarafından inşa edildi. Yeşil Minareli Camii olarak da bilinir. 1071 Malazgirt Zaferi'nden sonra yapılan en eski camilerden biridir. En son 2008 yılında onarımdan geçen cami, yaklaşık 900 yıldır ayakta... İşte Anadolu'nun ilk ecdad yadigarı hakkında bilgiler…
Garipler Camii, birkaç defa restorasyondan geçirildi. En son 2008 yılında restore edilen caminin asırlardır ibadete devam açık. Tokat Fatihi Melik Danişmend Gazi tarafından yaptırılan ilk caminin iç dizaynının sade olduğu bilinir. Aynı zamanda cami, kitabesi üzerinde olan ve orijinal olan tek mihraplı camidir.
Türk mimarlık tarihinde cami iç mekânının tasarlanmasında "mihrab" özel bir yere sahiptir. Klasik dönem camilerinde mukarnaslı niş, kitâbe kısmı ve taç süslemesiyle Osmanlı mihrabı en mütekâmil şeklini almıştır denebilir. Bu unsurlar yanında bazı mihraplarda kuşak yazıları da mekânın heybetine ayrı bir değer katarlar. Bu anlamda Tokat Garipler Camii'nin Anadolu coğrafyasındaki taşa mahkûk kuşak yazılı ilk mihrap olduğunu da düşünebiliriz.
İlk inşasına ait olmamasına rağmen mihrap caminin en eski kısımlarından biridir. Enli bir kitâbeyle çerçevelenen mihrap yüzeyi, üstte iri mukarnaslı bir kavsara ile alttaki yarım altıgen nişi örten bir girinti halindedir. Devşirme izlenimi veren çan biçimindeki sütunçe başlıkları oldukça sadedir.
Mihrabın sağ alt kısmında Besmele ve Âl-i İmrân Sûresi'nin 18. ayeti ile başlayıp mihrabın üst kısmında devam ederek sol kenarda 19. ayetin ilk cümlesi ile sonlanan celi muhakkak hattıyla kaleme alınmış bir metin yer alır. Zemin oyma ve yazılı kısım kabartma tekniği ile oluşturulmuştur. "Şehide'llâhü ennehû.." ifadesiyle başlayan âyetin meâli şöyledir:
"Allah'tan başka ilâh olmadığına bizzat Allah şâhittir. Bütün melekler, hak ve adaletten ayrılmayan ilim adamları da Azîz ve Hakîm olan Allah'tan başka ilah olmadığına tanıktırlar…"
Ters U biçimindeki kuşak yazısı, hemen akabinde gelen 18. ayetin "İnne'd-dîne inda'llâhi'l-İslâm" şeklindeki ilk cümlesi ile bitiyor: Meâli:
"Doğrusu Allah katında gerçek din ancak İslâm'dır."
Tokat Garipler Camisi'nde bulunan mihrab, hat sanatının tarihini araştıranlar açısından ayrı bir önem taşır. Birkaç inşa devresi geçirerek özelliklerini büyük ölçüde kaybeden camiye yapılan bu müdahaleler Anadolu'daki bu en eski eserin günümüze ulaşmasını sağlamıştır.