Arama
Fatma Bayram ile Elmalılı Hamdi Yazır’dan Fatiha tefsiri okumaları-1
Kur'an-ı Kerim'in ön sözü niteliğinde olan Fatiha suresinin barındırdığı derin muhtevanın daha iyi anlaşılması için yazarımız Fatma Bayram, Ramazan ayı boyunca her Perşembe 17.30'da Fikriyat Instagram canlı yayınında Elmalılı Hamdi Yazır'dan Fatiha Tefsiri Okumaları ile sizlerle olacak. Bayram, ilk derste Fatiha suresinin isimlerinden, Allah ile mahlukat arasındaki rububiyet ilişkisini hiçbir eksik bırakmadan tasvir ve ifade ettiğinden bahsetti.
➡Hz. Hatice'nin Peygamber Efendimize cevabı, günümüzde neden sözümüzün insanlara tesir etmediğine dair bir açıklamadır. O'na (sav) teselli verirken insan ilişkilerine, ahlaka, iyiliğine işaret eder. Böyle yaşayan birini, Allah mahcup etmez der adeta. Hz. Hatice, Allah katında mahcup olmayacak insan tipini çiziyor bu rivayette.
➡ Varaka, ehl-i kitabın kaynaklarını çok iyi biliyor, onları kendi dilinden okuyup yazıyor. Bir de büyük bir hayat tecrübesi var.
📌Bir başka rivayette Efendimiz (sav) Varaka'ya hadiseyi anlatırken daha detaylara iner:
Yalnız halvette kaldığım zaman arkamdan "Ya Muhammed ya Muhammed diye" bir nida işitiyorum ve hemen koşup kaçıyorum. Varaka da "Öyle yapma, geldiği zaman söyleyeceğini dinleyinceye kadar dur, sebat et ve sonra gel bana haber ver" dedi. Badehu Resulullah (sav) halvetine çekildiği zaman kendisine şöyle nida geldi: "Ya Muhammed, kul bismillâhirrahmanirrahim elhamdülillâhi rabbil-âlemin" diyerek 'veleddalin'e kadar vardı. Bir de "Kul lâilâhe illallah" dedi. Binaenaleyh Varaka'ya giderek bunu nakletti.
Varaka da "Müjde müjde" dedi. "Ben şehadet ederim ki, sen İbn-i Meryem'in tebşir ettiği zatsın, sen Mûsa'nın Namus'u (Cebrail aleyhisselam) gibi bir Namus üzerindesin ve sen nebiy-yi mürsselsin ve sen cihada memur olacaksın."
Görülüyor ki, evvelki hadîs, Kur'an'dan ilk nazil olan ayet "İkra" suresinin başı olduğunu, ikinci hadis de tamamıyla Fatiha suresi olduğunu rivayet ediyor. Asahhi rivayet (bu rivayetlerin en doğrusu), Kur'an'ın nüzulü ayet nokta-i nazarından evveli İkra suresinin başı, nüzul-i ayet nokta-i nazarından evveli de tertip ve kitabette ve namazda, kıraatte evveli olan sure-i Fatiha'dır.
Fatiha'nın ayetlerinin yedi olduğu müttefekün aleyhtir. Ancak bu yediden birisi besmele midir yoksa "sirâtallezine en'amte aleyhim" midir? Bunda iki rivayet vardır. Yakında görüleceği üzere bizim sahih mezhebimize göre Besmele başlı başına bir ayet-i münferide olduğundan Fatiha'nın başı "Errahmânir'rahim"dir ve "sirâtallezine en'amte aleyhim" bir ayettir. Fatiha'nın yedi ayet olması da hikmet-i Kur'ân nokta-i nazarından birtakım meani-i işariye ile alâkadardır.
➡ Cenab-ı Hak, Fatiha'yı "sürekli tekrarlanan yedi" diye zikrediyor. Fatiha'nın ayetlerinin yedi olduğunda ittifak vardır.
➡ Burada şöyle bir karışık durum var. Eğer besmele Fatiha'dan bir ayet olarak kabul edilirse, son iki ayet tek olduğu düşünülür.
➡ Besmelenin Fatiha'dan bir ayet olmayıp müstakil olduğunu düşünenler ise son iki cümleyi ayrı olarak kabul eder.
➡ Hanefi mezhebine göre besmele, tek başına bir ayettir. Herhangi bir sureye ait değildir.
📌Bu açıklamalardan sonra Elmalılı Hamdi Yazır, fasıla bölümüne geçiyor. Kur'an-ı Kerim'in musikisi ve okunduğunda gönüllere, ruhlara doğrudan işlemesi bu konuyla doğrudan alakalıdır.
Fasıla, şiirde kafiye veya revi, nesirde seci gibi Kur'an'ın surelerinde de fasıla tesmiye olunan bir veya bir kaç harf vardır ki, her ayetin diğerler ile temayüz ve temasülü bu fasılayladır. Türkçemizde buna durak denilir.
➡ Yani fasıla, her ayetin son harfidir.
Sûre-i Fatiha'nın fasılası ise mim ve nun harfleridir.
➡ Mim ve nun, hunne harfleridir. Hunne genizden gelen ses demektir. İfa, meal gunneler hep bu iki harfle ilgilidir. Bu Kur'an'a bir inilti sesi verir. Kur'an'ı ruhlara indiren hunne sesidir, ağırlıklı olarak. Fatiha'da da bu iki harf, her ayetin sonunu almıştır.
Bunlar nazımda şu şekilde sıralanmıştır. Nun-mim-mim-nun-nun-mim-nun. Bu bedia-i nazmiyenin tertili Kur'an'da ahenk-i mümtazile büyük bir hisse-i halâveti ve bu suretle Kur'an'ın kelâmı mevzun ile kelâmı mensur beyninde öyle bir hususiyeti mütemayizesi vardır ki, hem nesrin samahat-ü selasetini, hem veznin ahenk-ü letafetini cami bir neşve-i beyan ifade eder. Gerçi bu revnak yalnız fasılanın bir eseri değildir. Onda bütün kelimat ve terakibi Kur'aniyenin bir hisse-i hüsnü vardır. Fakat fasıla bunların lemehati rakikasını samiada şuurileştiren bir tecelli noktasıdır.
➡ Kur'an'ı okurken her cümlenin sonunun belli harflerin tekrarıyla bitmesi insanda öyle bir tesir uyandırıyor ki, şiirle nesir arasında bir edebi esere dönüşüyor. Nesirde bir konuyu ele almak çok daha kolaydır. Dolayısıyla fikirleri ifade etmek için nesir tercih edilir. Duyguları ifade etmek için şiir kullanılır ağırlıklı olarak. Nesirde fikirler akıcıdır, bilgi bakımından çok cömerttir. Böylece Kur'an-ı Kerim bu ikisi arasında bir yol tuttuğu için hem nesrin bu cömertliğini ve akıcılığını hem de veznin ahenk ve letafetini bir araya getirir. Kur'an'ın hem akla hem ruhlara tesir etmesi sadece fasılanın eseri değildir. Onda bütün kelimelerin ve Kur'an cümlelerinin meydana getirdiği güzellik vardır.
➡ Kamer, Rahman, Nisa surelerindeki gibi ayetlerin son harflerinin benzer olması buradaki inceliği, parlaklığı, harikuladeliği dinleyenlerin şuurlu bir şekilde fark edilmesini sağlayan bir tecelli noktasıdır.