Fatma Bayram ile Elmalılı Hamdi Yazır’dan Fatiha tefsiri okumaları-1

📌 Kur'an-ı Kerim'in ilk sayfasında yer alan Fatiha derin manalar taşır. Öyle ki yüce kitabımızın veciz bir özetidir. Aynı zamanda bir dua ve yakarış olan bu sure hikmetler kitabına açılan bir kapıdır. 🎥 Kur'an-ı Kerim'in ön sözü niteliğinde olan Fatiha suresinin barındırdığı derin muhtevanın daha iyi anlaşılması için yazarımız Fatma Bayram, Ramazan ayı boyunca her Perşembe 17.30'da Fikriyat Instagram canlı yayınında Elmalılı Hamdi Yazır'dan Fatiha Tefsiri Okumaları ile sizlerle olacak. Bayram, ilk derste Fatiha suresinin isimlerinden, Allah ile mahlukat arasındaki rububiyet ilişkisini hiçbir eksik bırakmadan tasvir ve ifade ettiğinden bahsetti.👇 📌 Elmalılı Hamdi Yazır'ın Hak Dini Kur'an Dili Tefsiri'nin özellikle ilk ciltleri ve son sureleri çok daha kapsamlıdır. Hamdi Yazır, bu tefsiri ömrünün sonlarına doğru yazdığı için Fatiha suresinde bütün birikimini gösterir. Fatiha asıl lügatte 'fatih' ism-i failinden naklen, evvela kitap ve elbise gibi açılabilen şeylerin evveli yani ilk açılan yeri manasına bilahare kelam ve kıraat gibi usulünde tedric bulunan (yani gerçekleşmesi aşama aşama olabilen) evveline itlak edilmiştir. ➡ Kelam konuşmak, kıraat okumak anlamına gelir. Bir anda olabilen durum değildir. O bir süreç içerisinde gerçekleşiyor. Kitabullah'ın tertibinde, kitabetinde, namazda kıraatinde ve belki nüzulünde başı bu sure olduğundan 'Fatihatülkitab' (Kitab'ın açış suresi) tesmiye edilmiştir. ➡ Kur'an-ı Kerim'in iniş sırası ve tertip sırası vardır. İniş sırası Alak, Kalem, Müzemmil sureleriyle devam eder. Fakat nazil olan her ayetinin nereye yazılacağı ve ekleneceğini Cebrail (as), Peygamber Efendimize (sav) bildirmiştir. Yani tevkifidir. Buna Hz. Peygamber ve sahabe kendileri karar vermemişlerdir. ➡ Kur'an-ı Kerim'i tertibi bilhassa da sureler içerisindeki ayetlerin tertibi tevkifidir. Dolayısıyla bir de tertip sırası vardır. Bir de nüzul sırası var ki o da iniş sırası anlamına gelir. Ona da tefsir kaynaklarından ulaşılabilir. Fatiha suresinin pek çok ismi vardır. Bunlardan çok bilinen ve daha manidar iki tanesinden bahsedeceğiz. Fikriyat Kur'an-ı Kerim uygulamasından sureleri okumak için tıklayın Bunlardan başka daha bir takım isimleri vardır ki, her biri bir hususiyetini ifade eder Fatiha'nın: Ümmülkur'an (Kur'an'ın anası, Kitab'ın anası) Ümmülkitap. Çünkü bu sure diğer süveri Kur'an'ın aslı ve menşei yani kökü ve tohumu gibidir ve bir şeyin asıl ve menşeine 'üm' itlâkı da müteareftir. ➡ Diğer sureler Fatiha'nın içerisinde toplanmış ve açıldıkça da buradan çoğalmış gibidir. Asıl ana gövde Fatiha gibi düşünebiliriz. Kitabullah'ın mevzuu, Allah ile âlem ve bilhassa Allah ile insanlar beynindeki nisbet ve alâka-i rübûbiyet olduğuna göre Fatiha bu nisbeti cezr-i tammile tasvir ve ifade eder. Gayesi de insanları nizam-ı ilâhiyeye isal eden tariki müstakime irşat ve hidayet olduğunu ahseni suretle ifham eyler. Ancak bu iki isimden ummulkitap aslı kâinat olan levh-i mahfuza dahi itlâk olunur. ➡ Elmalılı, Kur'an-ı Kerim'in neyden bahsettiğini bir cümle ile açıklar. Bu ifadenin doğru kavranması insanların Kur'an'a sağlıklı bakışı açısından da çok büyük önem arz ediyor. Kur'an'dan nasıl istifade edeceğimiz konusunda bizi yönlendirecek bir cümledir. ➡ Kur'an'ın konusu, Allah ile alem, bilhassa Allah ile insanlar arasındaki ilişki ve kulluk bağını açıklar. Yani Allah nerede duruyor, nedir, âlem nedir, insanlar nedir ve bunların arasındaki ilişki neye göre düzenleneceğini açıklayan bir kitaptır. Böyle olduğuna göre Fatiha, Allah ile mahlûkat arasındaki rububiyet ilişkisini hiçbir eksik bırakmadan tasvir ve ifade eder. Amacı, insanları ilahi nizama ulaştıran dosdoğru yola irşad etmek, o yolu onlara göstermek olduğunu en güzel şekilde bu sure hatırlatır. Ummulkitap, bütün kitabın anası 'levh-i mahfuz'un da ismidir. 🔊 İshak Danış'ın sesinden Fatiha suresi Ta'lîm-i mes'ele ki, bunda sual ve duanın, istemenin şartı ve edebi ve mes'ulün ekmeli, pek beliğ bir surette talim buyurulmuştur. ➡ Hak Dini Kur'an Dili Tefsiri'nde Fatiha'nın yaklaşık 14 isminden bahsedilir. Fatiha'nın bir başka ismi 'Ta'lim-i Mes'ele'dir. Bir şeyi istemenin öğretilmesi anlamına gelir. Bir şey nasıl istenecek onun öğretildiği suredir Fatiha. ➡ Makama, mevkiye, ihtiyacınıza en uygun istenilecek şey nedir bunun öğretildiği suredir Fatiha suresi. Siz çok güçlü, muktedir, pek çok sorununuzu bir işaretiyle çözebilecek makama kabul edildiniz. Size 'Ne istiyorsunuz, arzunuz nedir?' dendiğinde iyi bir kahve ya da bir kat kıyafet istemeniz gereksiz olur. İşte Fatiha da bize Rabbül Alemin'in huzuruna çıktığımızda O'ndan ne isteyeceğimizi gösterir. Burada 'sırat-ı müstakime hidayet etmesi' talebine telmih var. Öyle bir şey istemeliyiz ki dünyamızı, ahiretimizi ve bütün işlerimizin selametini içermeli. ➡ 'Sırat-ı müstakim' sadece dini ve ahlaki açıdan dosdoğru yolda olmak demek değildir. Mesela mesleğiniz terzilik ise onun da bir sırat-ı müstakimi vardır. Yani zor bir kumaşla çalışıyorsa onu en verimli şekilde nasıl yapacağının da yolu, yöntemi ve metodu var. Bütün bilim, sanat ve teknikler için geçerli bir durum. Yaptığınız her işin bir sırat-ı müstakimi var, bir de çapraşık yolları vardır. Biz 'ihdinas sıratel müstakim' dediğimizde başta, Allah'ın rızasına götüren sırat-ı müstakimi kastederiz. Fakat bunun içerisinde meşgul olduğumuz dünyevi işler de vardır. ➡ Dolayısıyla bu 'sırat-ı müstakim'de olma duası, çok kapsamlıdır. İşte Fatiha bize böyle güçlü bir makamdan Rabbül Alemin'den edep ve muhteva olarak ne isteyeceğimizi birkaç cümle içerisinde bize öğreten bir suredir. Şart-ı sual (bir şey istemenin şartı), evvelen marifet, saniyen amel, salisen hissi ihtiyaç, edebi sual de evvelen arzı sena, saniyen arzı ihtisas, salisen hüsni intihap ile arz-ı mes'ul. Ekmeli mes'ul ise zatı nimet değil o nimetin doğru ve şaibesiz bir yoluna muvaffakiyettir. Çünkü bir nimetin doğru yolunu bulmak onu her zaman bulmaktır. ➡ Bir şey istemenin şartları şunlardır: İlk önce ne isteneceği bilinmesi sonra da o isteğin fiile dökülmesi gerekir. ➡ Gerçekten o istediğin şeye ihtiyaç duyman lazım. Bir şey istemenin edebi ise ilk önce arz-ı senadır. (Elhamdülillahi Rabbilalemin, Errahmanirrahim, Maliki yevmiddin) İstediğin yüce makamın taşıdığı vasıflarını, saçma taleplerde bulunmamak için kendi iç dünyanda bilmen lazım ki. Sen şu an kimin huzurundasın bunu bilip O'na ifade etmen gerekir. ➡ Saniyen arz-ı ihtisas ise O kapıdan başkasının bunun yapamayacağını ifade etmedir. (İyyake na'büdü ve iyyake nestain) ➡ Hüsni intihap ile arzı mes'ul ise en doğru tercihi yaparak ne isteneceğini çok iyi seçmek ve arz etmek. Ekmel-i mes'ul ise denilebilecek şeylerin en mükemmelidir. Birinize yapacağınız yardım ya da sizin talep edeceğiniz şey, nimetin kendisi değil onu sürekli şekilde nasıl elde edeceğinizdir. Bir kereliğine o nimet size verilse de kalıcı olarak sorunlarınızı çözmez. O nimete şaibesiz, dosdoğru yoldan nasıl ulaşacağınızın size öğretilmesidir. Çünkü bir nimetin doğru yolunu bulmak, onu her zaman bulmaktır. 📚 Kur'an'ın mukaddimesi: Fatiha Suresi Bu mübarek sure de Mekkî'dir. Hicret-i seniyeden mukaddem Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur. Bu bapta icma yoksada icmaa karip bir ekseriyet (icmaaya yakın bir çoğunluk) vardır. ➡ Alimler arasında ilk nazil olan surenin Alak mı Fatiha mı olduğuna dair tartışma bulunurdu. Sonuç olarak, nazil olan ayetler, Alak suresinin ilk beş ayetidir. Ama bir bütün olarak nazil olan sure ise Fatiha'dır. Seyyidişerifi Cürca'ninin tahkiki veçhile ehadisi sahihanın delâleti (sahih hadislerin delilliği) ve eimmenin ilm-i usulde te'hiri beyan mes'elesindeki takrirleri mucebince (Ikra' bismi rabbikelleziy halak, Halekal'insane min 'alak, Ikre' ve rabbükel'ekrem, Elleziy 'alleme bilkalem, Allemel'insane ma lem ya'lem) buraya kadar sure-i alâkın baş tarafı ilk nazil olan ayetler olmakla beraber tamam sure nokta-i nazarından Fatiha'nın ekseri müfessirine nisbet olunduğu üzere ilk nazil olan sure olduğu anlaşılıyor. Öbürlerinin nüzulü daha sonra tamam olmuştur. ➡ Yani Kur'an nazil olurken sure sure değil, ayet ayet nazil olmuştur. Fakat sure olarak ilk nazil olan Fatiha'dır. Sahih-i Buharî ve Sahih-i Müslim'de senedi mahsuslarıyla Urvetübnü Zübeyr'den, Hz. Aişe'den evveli vahi ve evveli nüzuli Kur'an (ikra) olduğu şöyle rivayet edilmiştir ki: Resulü Ekrem Efendimize (sav) ilk vahiy, iptida rüya-yı saliha ile başlamıştı. Bir rüya görmezdi ki, fecr-i sadık gibi zuhur etmiş olmasın. Sonra halveti -uzleti- hoşlanır oldu. Hira mağarasına çekilir, avdet etmeksizin orada müteaddit geceler taabbüt (kulluk) ederdi ve bunun için azığını da götürürdü. Sonra Hz. Hatice'ye avdet eder, yine azığını alır giderdi. Nihayet gâr-ı Hira'da idi ki, ona Hak geldi. Müslim'deki rivayete göre fücceten (hiç beklemediği bir anda) geldi. Şöyle ki, kendisine bir melek geldi ve 'Ikra' -yani oku- dedi. O da 'Ben okumuş değilim' diye cevap verdi. Resulullah (sav) şöyle buyurdu: 'Bu cevap üzerine melek hemen beni tuttu ve vücudumu sarıp öyle sıktı ki, takatim hemen tükeniyordu (bizim tabirimizle canıma tak dedi). Sonra salıverdi, yine 'Ikra' dedi.' Ben de 'Okumuş değilim' dedim. Der demez beni yine tuttu ve öyle bir sardı ki, canıma tak dedi, sonra beni yine salıverdi ve 'Ikra' dedi. Ben de 'Okumuş değilim' dedim. Binaenaleyh üçüncü olarak beni bir daha sardı, sonra bıraktı ve derhal 'Ikra' bismi rabbikelleziy halak, Halekal'insane min 'alak, Ikre' ve rabbükel'ekrem, Elleziy 'alleme bilkalem, Allemel'insane ma lem ya'lem' dedi. Alak suresi tefsiri 📕 ve meali 🔊 Bunun üzerine Resulullah (sav) avdet etti (Mekke'ye döndü), yüreği oynuyordu. Hz. Hatice'nin (ra) yanına girdi. 'Beni örtünüz, örtünüz' dedi. Örttüler. Nihayet halecanı (heyecan) geçti. O zaman Hz. Hatice'ye ihbar-i keyfiyetle 'Kendimden cidden korktum' buyurdu. Hatice de 'Hayır, vallahi Cenâb-ı Allah seni hiçbir vakit perişan etmez, sen akrabana iyilik eder, külfetlere tahammül edersin, yoğu kazanır, yoksulu kazandırır, misafire ikram, mesaibe karşı yardım edersin' dedikten sonra alıp amcazadesi Varakatübnü Nevfelibni Esedibni Abdüluzza'ya götürdü ki, Varaka Cahiliye'de nasraniyeti kabul etmiş bir zat idi. İbranîce yazmasını bilir ve ilâmaşaallah İbranîce İncil yazardı ve artık pek ihtiyarlamış ve âma olmuş idi. Varınca Hatice 'Amcazadem, biraderzadeni dinle' dedi. Varaka sordu: 'Biraderzadem ne görüyorsun?' Resulullah (sav) gördüğünü haber verdi. Binaenaleyh Vereka 'Bu o Namus'tur (Cebrail as.) ki, Cenâb-ı Allah Mûsa'ya indirmiş idi. Ne olurdu, ben genç olaydım ve kavmin seni çıkaracağı zaman sağ olaydım' dedi. Resulullah (sav) 'Acayip onlar beni çıkaracaklar da mı?' buyurdu. Varaka 'Evet, senin getirdiğin gibi bir şeyi getirir hiçbir adam yoktur ki adavete (düşmanlık) maruz olmasın. O gününe yetişirsem herhalde (her halükarda) sana kaviyyen yardım ederim' dedi. Sonra çok geçmedi Varaka vefat etti. ➡Hz. Hatice'nin Peygamber Efendimize cevabı, günümüzde neden sözümüzün insanlara tesir etmediğine dair bir açıklamadır. O'na (sav) teselli verirken insan ilişkilerine, ahlaka, iyiliğine işaret eder. Böyle yaşayan birini, Allah mahcup etmez der adeta. Hz. Hatice, Allah katında mahcup olmayacak insan tipini çiziyor bu rivayette. ➡ Varaka, ehl-i kitabın kaynaklarını çok iyi biliyor, onları kendi dilinden okuyup yazıyor. Bir de büyük bir hayat tecrübesi var. 📚 Kur'an'ın veciz özeti: Fatiha suresi 📌Bir başka rivayette Efendimiz (sav) Varaka'ya hadiseyi anlatırken daha detaylara iner: Yalnız halvette kaldığım zaman arkamdan 'Ya Muhammed ya Muhammed diye' bir nida işitiyorum ve hemen koşup kaçıyorum. Varaka da 'Öyle yapma, geldiği zaman söyleyeceğini dinleyinceye kadar dur, sebat et ve sonra gel bana haber ver' dedi. Badehu Resulullah (sav) halvetine çekildiği zaman kendisine şöyle nida geldi: 'Ya Muhammed, kul bismillâhirrahmanirrahim elhamdülillâhi rabbil-âlemin' diyerek 'veleddalin'e kadar vardı. Bir de 'Kul lâilâhe illallah' dedi. Binaenaleyh Varaka'ya giderek bunu nakletti. Varaka da 'Müjde müjde' dedi. 'Ben şehadet ederim ki, sen İbn-i Meryem'in tebşir ettiği zatsın, sen Mûsa'nın Namus'u (Cebrail aleyhisselam) gibi bir Namus üzerindesin ve sen nebiy-yi mürsselsin ve sen cihada memur olacaksın.' Görülüyor ki, evvelki hadîs, Kur'an'dan ilk nazil olan ayet 'İkra' suresinin başı olduğunu, ikinci hadis de tamamıyla Fatiha suresi olduğunu rivayet ediyor. Asahhi rivayet (bu rivayetlerin en doğrusu), Kur'an'ın nüzulü ayet nokta-i nazarından evveli İkra suresinin başı, nüzul-i ayet nokta-i nazarından evveli de tertip ve kitabette ve namazda, kıraatte evveli olan sure-i Fatiha'dır. Fatiha'nın ayetlerinin yedi olduğu müttefekün aleyhtir. Ancak bu yediden birisi besmele midir yoksa 'sirâtallezine en'amte aleyhim' midir? Bunda iki rivayet vardır. Yakında görüleceği üzere bizim sahih mezhebimize göre Besmele başlı başına bir ayet-i münferide olduğundan Fatiha'nın başı 'Errahmânir'rahim'dir ve 'sirâtallezine en'amte aleyhim' bir ayettir. Fatiha'nın yedi ayet olması da hikmet-i Kur'ân nokta-i nazarından birtakım meani-i işariye ile alâkadardır. ➡ Cenab-ı Hak, Fatiha'yı 'sürekli tekrarlanan yedi' diye zikrediyor. Fatiha'nın ayetlerinin yedi olduğunda ittifak vardır. ➡ Burada şöyle bir karışık durum var. Eğer besmele Fatiha'dan bir ayet olarak kabul edilirse, son iki ayet tek olduğu düşünülür. ➡ Besmelenin Fatiha'dan bir ayet olmayıp müstakil olduğunu düşünenler ise son iki cümleyi ayrı olarak kabul eder. ➡ Hanefi mezhebine göre besmele, tek başına bir ayettir. Herhangi bir sureye ait değildir. 📌Bu açıklamalardan sonra Elmalılı Hamdi Yazır, fasıla bölümüne geçiyor. Kur'an-ı Kerim'in musikisi ve okunduğunda gönüllere, ruhlara doğrudan işlemesi bu konuyla doğrudan alakalıdır. Fasıla, şiirde kafiye veya revi, nesirde seci gibi Kur'an'ın surelerinde de fasıla tesmiye olunan bir veya bir kaç harf vardır ki, her ayetin diğerler ile temayüz ve temasülü bu fasılayladır. Türkçemizde buna durak denilir. ➡ Yani fasıla, her ayetin son harfidir. Sûre-i Fatiha'nın fasılası ise mim ve nun harfleridir. ➡ Mim ve nun, hunne harfleridir. Hunne genizden gelen ses demektir. İfa, meal gunneler hep bu iki harfle ilgilidir. Bu Kur'an'a bir inilti sesi verir. Kur'an'ı ruhlara indiren hunne sesidir, ağırlıklı olarak. Fatiha'da da bu iki harf, her ayetin sonunu almıştır. Bunlar nazımda şu şekilde sıralanmıştır. Nun-mim-mim-nun-nun-mim-nun. Bu bedia-i nazmiyenin tertili Kur'an'da ahenk-i mümtazile büyük bir hisse-i halâveti ve bu suretle Kur'an'ın kelâmı mevzun ile kelâmı mensur beyninde öyle bir hususiyeti mütemayizesi vardır ki, hem nesrin samahat-ü selasetini, hem veznin ahenk-ü letafetini cami bir neşve-i beyan ifade eder. Gerçi bu revnak yalnız fasılanın bir eseri değildir. Onda bütün kelimat ve terakibi Kur'aniyenin bir hisse-i hüsnü vardır. Fakat fasıla bunların lemehati rakikasını samiada şuurileştiren bir tecelli noktasıdır. ➡ Kur'an'ı okurken her cümlenin sonunun belli harflerin tekrarıyla bitmesi insanda öyle bir tesir uyandırıyor ki, şiirle nesir arasında bir edebi esere dönüşüyor. Nesirde bir konuyu ele almak çok daha kolaydır. Dolayısıyla fikirleri ifade etmek için nesir tercih edilir. Duyguları ifade etmek için şiir kullanılır ağırlıklı olarak. Nesirde fikirler akıcıdır, bilgi bakımından çok cömerttir. Böylece Kur'an-ı Kerim bu ikisi arasında bir yol tuttuğu için hem nesrin bu cömertliğini ve akıcılığını hem de veznin ahenk ve letafetini bir araya getirir. Kur'an'ın hem akla hem ruhlara tesir etmesi sadece fasılanın eseri değildir. Onda bütün kelimelerin ve Kur'an cümlelerinin meydana getirdiği güzellik vardır. ➡ Kamer, Rahman, Nisa surelerindeki gibi ayetlerin son harflerinin benzer olması buradaki inceliği, parlaklığı, harikuladeliği dinleyenlerin şuurlu bir şekilde fark edilmesini sağlayan bir tecelli noktasıdır. 📌Bir sonraki bölümde, insanların ürettiği sanatsal metinler ile Kur'an'daki edebi zevkin ve kudretin mukayesesi yapılacak: Kelâm-ı ilâhînin nazm-ü fasılası ile kelâm-ı beşerin sec-i kafiyesi arasında fitrat ile san'at arasındaki büyük farkı görmemek kabil değildir. ➡ Mesela bahar ayındayız. Bir çiçek bahçesi ile buranın resmi arasında ne kadar fark varsa Kur'an ile insan kelamı arasındaki fark odur. Malûmdur ki, hendese-i fıtrat namütenahi (yaratılışın geometrisi), hendese-i san'at mütenahidir ve bunun için eseri fıtrat canlı, eseri san'at cansızdır. ➡ Sanatın ile yaratılışın imkânlarını mukayese edildiğinde sanattaki imkânlar ne kadar da sınırlıdır. Fıtratta herhangi bir binanın, herhangi bir zihayatın (hayat sahibinin) âza ve eczası (bütün organları) namütenahi bir tegayyür ve tenasübün hasılasıdır. ➡ Anne karnındaki insanı veya toprağa ekildiği andan itibaren bir tohumu düşünün. Her an değişim halindedir. Hem de bu değişim büyük bir uyum içerisinde devam ediyor. Fatiha suresinden ilk ders: Hamd etmek… Biz herhangi bir ağacın yaprakları arasında hüsn-i tecanüsü (uyumu) ifade eden tenasüp ve temasül-i kâmilini fark ederken her yaprağın diğerlerinden ancak namütenahi bir ölçü ile ölçülebilecek bir tegayür-i kâmil arz ettiğini ve bu tegayürün hiçbir lahza tevakkuf etmeyip her an nümüv ile değiştiğini de görürüz. Ve bunların şekl-ü budi hendesîlerini kesirsiz ölçmemiz hiçbir zaman mümkin olmaz. ➡ Yaprakların büyükleri ve küçükleri arasında ya da yeni çıkan ile dalından düşmek üzere olan yaprak arasında bile öyle bir uyum var ki baktığımızda gözümüzü hiç rahatsız etmez. Bu değişim ve dönüşüm hiçbir orantısızlık yoktur. Bu ölçekte yaratılıştaki sanatın eşsizliğini Kur'an-ı Kerim'de de görüyoruz. ➡ İnsanların geliştirdiği bir ölçü Kur'an'ın her yerini açıklayamaz. Aynen bilimin bütün mahlûkatı tam anlamıyla açıklayamayacağı gibi. Bu anlamda hiç kimse Kur'an ile baş edemez. Onun fasılalarında san'atın külfet-i kesbini andıran hiç bir şaibe-i tekellüf yoktur (zorlama da yoktur) ve bu sebepledir ki, nazmı Kur'an mevzun ve mensur her ikisinin meziyeti beyanını maaziyadetin camidir. ➡ Kur'an'ı okurken kulağı tırmalayan, zorlama ya da yorumlamak zorunda hissedeceğiniz bir yapmacıklık yoktur. Şiirin ve nesrin bütün avantajlarının toplamının daha fazlasını görürsünüz Yüce Kitabımızda. Ve bu cemiyettir ki, onun vücuhi icazından birini teşkil etmişdir. Ve yine bu sebepledir ki, Kur'an'ın fasılaları tevkifîdir, yani nakil ve semaa mevkuftur, biddiraye tayin olunamaz. Çünkü ayet başına varmadan da ahenk ifade eden bazı harflere tesadüf edilir. ➡ İkisinin artılarını bir araya getirmesi onun bir benzerini ortaya koymaktan insanın aciz kalmasını gösterir. Ayetlerin nerede bittiği Cebrail aleyhisselam tarafından söylenmiştir. Dolayısıyla ayet sonları gramerle ilgili içtihadi bir durum değildir. 📚 Kur'an ayında, Kur'an'ın ilk suresi Fatiha'daki sırlar… Bizim kelâmlarımızda elfaz (kelimeler), meaninin (mananın) bir kisve-i arızasıdır, meani ile elfaz arasındaki nisbet (uyum), bir endamın elbisesine nisbeti gibidir. Binaenaleyh yekdiğerinden kabili tecrittirler ve ekseriya o endamı daha güzel veya müsavi bir elbise ile techiz etmek mümkün olur. Ve çok vakit tasannuat ile biz bu endamın hüsnü fıtrîsini ihlâl da ederiz. Kelâmullahta ise meani üzerinde elfaz bir simayı dilberin cildi gülgûnü gibi mazmunun ensacı teşrihiye ve ruhiyesine ezelî bir alâka ile merbuttur. ➡ Biz manaları lafız kisvesine büründürerek ifade ederiz. Çok güzel bir vücut ile ona giydirdiğiniz elbise arasındaki uyum gibidir insanların etkili sözlerinde gördüğümüz güzellik. Bunlar beden ve elbiseye benzetildiği için yekdiğerinden ayrılabilir. Bir manaya size hoş gelen kelimeler ile ifade edersiniz. Fakat bir başkası aynı düşünceyi çok daha güzel kelimelerle ifade edebilir. İşte edebiyat dediğimiz de budur. Bazen lafızda o kadar sanata kaçarız ki manadaki güzelliği kaybetmiş oluruz. ➡ Kelamullah'ta ise manaları taşıyan lafızlar bir güzelliğin gül kokan teni, cildi gibidir. Yani siz cilt ile o güzel bedeni nasıl ki birbirinden ayıramazsanız, Kur'an'da da lafız ile mana bu şekilde birbirine bağlanmıştır. Manayı öne çıkartıp lafzı feda edemezsin. Çünkü o lafızdan birçok yorum çıkarılır. ➡ Dolayısıyla Kur'an söz konusu olduğunda, güzel bir bedenin güzel bir cildi gibidir. Ama insanların ürettiği metinler, lafızlar ise bedene giydirilmiş elbise gibidir. İşte bu hassa-i icazkâri hasebiyle Kur'an tanzir olunamadığı gibi aynen tercümede edilemiyor. İlk evvel o mümtaz üslubu beyan zayi oluyor. Tercemeler bir hüsn-i dilâranın derisini yüzüp altındaki ensaca bir came-i camit geçirmek gibi oluyor. Bu camenin şeffaf bir billûr olduğunu da farz etsek onun içinden canlı bir vücut görülebileceğini farz etmek hata olur. Kur'ân hadika-i vücutta açılmış hakikî ve misalsiz bir gül farz edilirse, en güzel tercemesi nihayet onun desti meharetle yapılmış bir resmine benzetilebilir ki, bunda aslının ne maddesi, ne kuvveti, ne nüumeti, ne nümüvvü, hasılı ne yağı, ne rayihası hiçbirisi bulunamaz. Biz de işte o gülü, tutup koklayamayanlara gücümüz yettiği kadar bir resim ile olsun tanıtmaya çalışacağız. ➡ Bu özelliklerinden dolayı Kur'an'a nazire yazılamaz. İlk önce o mümtaz üslubu zayi olur. Tercümeler, cildi soyup üzerine donuk bir elbise giydirilmiş gibidir. ➡ Kur'an, hakikat bahçesinde açılmış eşsiz bir gül ise onun en iyi tercümesi olsa olsa maharetli el tarafından yapılmış resmine benzetilir. ➡ Bizim bu tefsirde yapmaya çalıştığımız, varlık bahçesindeki gülü gidip kendisi koklayamayacak olanlara bir resim çizerek, 'İşte o gül buna benziyor' demektir. Binaenaleyh bunlar Kur'an'ı tanıtacak bir meâl olsa da Kur'an hükmünü haiz olamaz, onun yerine konamaz. Meselâ namazda okunamaz. ➡ Bunlar cumhuriyetin ilk yıllarında, Türkçe ezan, Türkçe namaz projelerinin ayyuka çıktığı dönemde yazdığı cümlelerdir. ➡ O varlık bahçesine gidip oradaki gülü kendimiz koklamamız için birinci madde çok iyi düzeyde Arapça öğrenmemiz gerekiyor. Fakat bu yeterli değildir. Kuran kaç senede inmiştir? Said İbn-i Cübeyr, Zühri, Ata' İbn-i Mübarek Hazaratı besmelenin başında bulunduğu her sureden birer ayet olduğuna kail olmuşlar ki, Kur'an'da yüz on üç ayet eder. Kavli cedidinde İmam-ı Şafii Hazretleri ve eshabı bu mezhep üzerindedirler. O halde Fatiha'nın yedi ayetinden birinci besmeledir. Ve 'en'amte aleyhim' bir fasıla-i ayet değildir. Bunun için namazda besmeleyi de cehren okurlar. Çünkü diyorlar: 'Selef bu besmeleleri Mushaflarda tesbit etmişler. Bununla beraber Kur'an'ın tecridini tavsiye eylemişler ve hatta Fatiha'nın nihayetinde 'âmin' bile yazmamışlardır. Eğer bu besmeleler, Kur'an olmasa idi onları da yazmazlardı. Hasılı Mushaf'ın deffeteyni beyninde (iki kapağı arasında) Kur'an'dan başka bir şey bulunmadığında icma vardır. Ve bunu müeyyit ahbarı mahsusa dahi varit olmuştur. ➡ Kur'an'ın ilk yazıya geçirildiği dönemlerde, yazı malzemesi çok az olduğu için taşlara, yapraklara yazıldı. Ayetlerin yazıldığı sayfaya, Kur'an'dan başka bir şey yazılmazdı. Hatta âmin bile yazmamışlardı. Fakat bu kadar özen gösterdikleri sayfalara besmeleyi yazmışlardı. Hanefiyyeye gelince; sahih mezhep şudur: Evaili süverdeki besmele (her surenin başındaki besmele) başlı başına bir ayet-i münferide olarak Kur'an'dandır. Ve surelerin hiç birinden cüz olmayarak beyinlerini fasletmek ve iptidada teberrük olunmak için nazil olmuştur. Filvaki zikrolunan mütekabil iki ihtilâf ve istidlâl içinde tahakkuk eden nokta-i yakin budur. Mademki şeraiti meşruha mucebince Mushaf'ın deffeteyni beyninde Kur'an'dan başka bir şey yazılmadığına ittifak vardır, o halde sure başlarındaki besmeleler dahi Kur'an'dandır. Şafii delilinin kat'î müeddası bu olur. Ve mademki başında bulunduğu surelerden cüz'iyetini iş'ar eden sarih bir delili mütevatir de yoktur, o halde hiçbirinden cüz de değildir. ➡ Her surenin başında besmele nazil olunmuştur. Müstakil bir ayettir fakat o sureye ait değildir. Surelerin arasını besmele ile tefrik ettiğimiz için her defasında nazil olmuştur. Aynı zamanda besmelenin içerdiği maneviyatı kazanarak başlamak için zikredilmiştir. Her surenin başındaki besmelenin o surenin bir ayeti olduğunu karşı çıkılamaz bir şekilde ortaya koyan bir delil olmadığına göre o halde hiçbirinden cüz değildir. İşte Malikî delilinin kat'î müeddası da budur. Binaenaleyh iki delilin işbu yakın noktalarının birlikteki müfadı da söylediğimiz gibi besmelenin bütün surelerden müstakil bir ayeti fezze olmasıdır ki, bu babtaki muhtelif ahbarı ahadın kadri müştereki de bu olur. O halde Fatiha gibi her namazda okunması vacip değildir. Lâkin gerek namazda ve gerek haricinde her kıraatin ve her emri mühimmin bidayetinde okunması sünnettir. Bunun için namazın her rek'atında, kıraetin evvelinde okuruz, ortasında okumayız. Ancak cüziyet anlaşılmamak için cehrî namazlarda da sirren okuruz ve böyle okunmasında bütün Hanefiye müttefiktir. ➡ Her okumaya başladığınızda okunması sünnettir. Bunun için namaza başlarken Fatiha ile okuruz ortasındayken okunmaz.

Fatma Bayram ile Elmalılı Hamdi Yazır’dan Fatiha tefsiri okumaları-1

Türklerin gökyüzüne açılan penceresi: Şanırak

Edirne'de ressamlar Balkan mirası "Bocuk" temalarını kabaklara resmetti

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

Doğan Cüceloğlu'nun "İyi Düşün Doğru Karar Ver" eserinden ders niteliğinde alıntılar

Fatma Bayram'ın yeni eseri İyiler Yalnız Değildir'den 30 alıntı

Ayet ve hadisler ışığında kadın

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Türklerin gökyüzüne açılan penceresi: Şanırak

Doğan Cüceloğlu'nun "İyi Düşün Doğru Karar Ver" eserinden ders niteliğinde alıntılar

Fatma Bayram'ın yeni eseri "İyiler Yalnız Değildir" TK Kitap'tan çıktı!

Fatma Bayram'ın yeni eseri İyiler Yalnız Değildir'den 30 alıntı

357 yıllık Kavak İskele Camii’nin hikayesi

Moriskolar kimdir? Endülüs'teki son Müslümanlar

Arama

Fatma Bayram ile Elmalılı Hamdi Yazır’dan Fatiha tefsiri okumaları-1