Arama
Matematik ilmine yön veren 10 Müslüman alim
Bin yıl önce Avrupalılar, sayısal alanda ilerleme kaydetmeden önce, İslam uygarlığındaki bilim adamları matematiksel bilgilere ulaşıyor ve matematiğin kapsamını geliştiriyorlardı. İslam alimleri, Isaac Newton, Evangelista Torricelli, Galileo Galilei gibi önemli bilim insanlarına ilham kaynağı oldu. İşte matematik alanına yön veren 10 Müslüman alim…
Ebu'l-Vefa el-Buzcani kimdir?
◾Trigonometri ilminin kurucusu olan Ebu'l-Vefa el-Buzcanî, İslâm matematik ve astronomi âlimlerinin önde gelenlerinden olup "mühendis" ve "hâsib" lakaplarıyla da tanınır. Horasan'da Herat'la Nîşâbur arasında yer alan Bûzcân kasabasında 328'de doğdu ve 388'de Bağdat'ta öldü; bazı kaynaklarda ölüm tarihi 387 olarak geçer.
◾Ebu'l-Vefa el-Buzcanî, matematik alanında temel bilgileri amcası Ebû Amr el-Mugāzilî ve dayısı Ebû Abdullah Muhammed b. Anbese'den öğrendi. Daha sonra Bağdat'a giderek devrin tanınmış âlimlerinin yanında tahsilini tamamladı ve Bağdat'ta ders vermeye, matematik ve astronomi alanında araştırmalar yapmaya başladı. Özellikle rasatlarının çoğunu burada Büveyhî emîrlerinden İzzüddevle Bahtiyâr b. Muizzüddevle döneminde gerçekleştirdi.
◾ Her ne kadar trigonometriyle ilk defa Me'mûn devri âlimlerinden Habeş el-Hâsib el-Mervezî ilgilenmişse de bu konuyu sistematik bir ilim dalı haline getiren Ebü'l-Vefâ'dır. Bu husustaki çalışmaları arasında trigonometri teoremlerinin ilk ispatlarını vermiş, "zıl" adı altında tanjantı, "kutr-ı zıl" adıyla sekantı tarif etmiş ve trigonometrik fonksiyonların yayın fonksiyonu olarak 15 dakikalık adımlarla hassas cetvellerini gerçekleştirmiştir.
Sâbit Bin Kurrâ kimdir?
◾ Sâbit Bin Kurrâ yaşadığı çağın en büyük matematikçisidir. Özellikle geometri ve trigonometri alanlarındaki çalışmalarıyla matematikte yeni bir dönemin başlangıcını oluşturduğu söylenebilir. Bu nedenle Batılı bilginlerin bir kısmı onun için "Arapların Öklid'i" tabirini kullanır.
◾ Sâbit bin Kurrâ, matematik ve geometri üzerine çok sayıda risale yazmıştır. Cebiri ilk kez geometriye uygulayan kişidir. Trigonometri çalışmaları, bu alanın Batı'da öğrenilip yayılmasını sağlamıştır. Sayılara ilişkin çalışmaları ile yüksek dereceli denklemleri çözme yöntemleri de bu alanlarda ilk olma niteliği taşır.
El-Harezmi kimdir?
◾ 780 yılında Özbekistan'ın Harezmi kentinde dünyaya gelen Harezmi'nin tam adı Ebû Ca'fer Muhammed bin Mûsâ el-Hârizmî'dir.
◾ Harezmi'nin 830'da yazdığı "Cebir ve Eşitlik Üzerine Özet Kitap" adlı kitabını yazdı. Avrupalılar "cebir"(İngilizce Algebra) terimini kitabın adındaki "cebri" kelimesinden türetti. Ayrıca Harezmi kitabında, ikinci derece denklemlerin çözümünü de geometri ve matematik yöntemleriyle açıklar.
◾ Ancak kaynaklarını nâdiren verdiği için ilmî birikiminin bibliyografik boyutunu tesbit etmek zordur. Buna rağmen Arapça ve Farsça'yı çok iyi bilmesinin dışında söz konusu ilimlere ait Grekçe ve Süryânîce terminolojiyi rahatlıkla kullanmasından ve bu ilimleri tasnif etmekte gösterdiği başarıdan İslam dünyasına çeviri yoluyla girmiş temel eserleri de tanıdığı, dolayısıyla Doğu'ya ve Batı'ya ait geniş bir literatüre hâkim olduğu söylenebilir.
◾ Harezmi'nin matematiğe en önemli katkısı, bir sayı olarak "0"ı ve bir bilinmeyen olarak "x"i kullanan ilk bilim insanı olmasıdır. Harezmi, matematikte 0 ve x'i kullanan ilk bilim insanıdır.
◾ Harezmi'nin yazdığı eser (Algoritmi de numero Indorum) Batı dünyasında da kabul görmüş ve 12. yüzyıldan sonra giderek yaygınlaşmaya başlamıştır.