Arama
Matematik ilmine yön veren 10 Müslüman alim
Bin yıl önce Avrupalılar, sayısal alanda ilerleme kaydetmeden önce, İslam uygarlığındaki bilim adamları matematiksel bilgilere ulaşıyor ve matematiğin kapsamını geliştiriyorlardı. İslam alimleri, Isaac Newton, Evangelista Torricelli, Galileo Galilei gibi önemli bilim insanlarına ilham kaynağı oldu. İşte matematik alanına yön veren 10 Müslüman alim…
◾ Rubaileriyle edebiyat alanında da önemli bir nam salan Ömer Hayyam'ın edebiyatın yanı sıra matematik alanında bilinen tam 14 yapıtı bulur. Bunlar özellikle aritmetik, sayı kuramı ve cebir dallarında, birçok yeni tanım, çözüm ve yorumu içerir.
◾ Çin ve Hint matematikçilerinin aritmetik konusundaki çalışmalarına dayanan kayıp bir yapıtında da doğal sayıların ikinci, üçüncü ve dördüncü dereceden köklerinin bulunmasını sağlayan bir yöntem bulup geliştirdi.
◾ Bugün kullanılan 'binom' açılımından farksız olan bu yöntem, Batı'da ancak 19'uncu yüzyılda yinelenebilmişti.
◾ Yazdığı bilimsel içerikli kitaplar arasında İbn Sina'nın Temcid (Yücelme) adlı eserinin yorum ve tercümesi, Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alanında Bir Özet, Varlıkla İlgili Bilgi Özeti, Oluş ve Görüşler, Bilgelikler Ölçüsü, Akıllar Bahçesi yer aldı.◾
Battani kimdir?
◾ İslam astronomlarının en büyüklerinden Battani'nin ismi Batı kaynaklarında lbetanius, Albategnus veya Albategni şeklinde anılır. 9. yüzyılın ilk yarısında Harran civarındaki Battan'da doğan âlimin doğum tarihi ve çocukluğu hakkında bilgi bulunmaz.
◾ En büyük Müslüman astronomlardan ve matematikçilerden biri olarak kabul edilen Battanî'yi trigonometri çalışmalarına yönlendiren şey ise gezegenlerin hareketlerini gözlemlemesi olmuştu.
◾ Battani, yaptığı matematiksel işlemleri açıklığa kavuşturmuş, diğer matematikçileri kendi çalışmalarını mükemmelleştirmeleri ve geliştirmeleri için "gözlem ve araştırmaya devam etmeye" teşvik etmişti.
◾ Battani'nin yanı sıra Ebü'l Vefa, İbn Yunus ve İbnü'l- Heysem de küresel trigonometriyi geliştirdiler ve astronomi problemlerini çözmekte kullandılar.
◾ "Sinüs" ve "kosinüs" ifadelerini ilk kez kullanan Bettânî, bugün oran olarak bilinmelerine rağmen bunları birer uzunluk olarak tanımlıyordu. Bettânî tanjantı "uzamış gölge" yani duvar üzerinde monte edilmiş hayali bir yatay çubuğun gölgesi olarak nitelendiriyordu.
◾ Aynı zamanda ayın tutulması, güneşin etrafında döndüğü görülen dairenin (eliptik) eğimi ve diğer kabul edilmiş kavramlar üzerine Hârizmî'nin teorilerini düzelterek matemetiksel astronomi ilmi dalında ilerlemiştir.
◾ Battani, İslam dünyasında, eserleri Batı dillerine çevrilen ilk bilim adamı unvanının sahibidir. Onun eserleri, kendinden yaklaşık 5 asır sonra yaşamış olan meşhur İtalyan matematikçisi Johan Müller, Batılılarca dünyanın en büyük astronomu kabul edilen ve kendinden 6 asır sonra yaşamış Alman bilgini Kopenik ve yine yaklaşık olarak 8 asır sonra yaşamış olan Fransız bilim adamı Laplace ve pek çok birçok bilim adamının ufuklarını açmış, onlara öncülük etti.