Arama
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın satır aralarındaki müzik
İnsan ruhunu zenginleştirecek eserler kaleme alan Ahmet Hamdi Tanpınar'ın sanatının ve estetiğinin oluşumunda musikinin çok önemli, işlevsel bir rolü vardı. Onun eserlerinin anahtar kavramlarından biri olan musiki, bir çağrışım aracıydı. Tanpınar romanlarında bir olayı veya durumu betimlemek yerine besteye atıfta bulunurdu. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın satır aralarında yer alan müzikleri sizler için derledik.
İşte buyuz… Bu 'nevakar'ız. Bu Mahur Beste'yiz, bunlara benzeyen nice nice şeyleriz! Onların içimizdeki yüzleri, bize ilham edecekleri hayat şekilleriyiz.
Huzur'da olaylar bir yerden başlayıp herhangi bir yere doğru gitmez. Belli bir yerden başlayıp, yine o belli yere döner. Mümtaz, yaşadıkları sebebiyle sıkıntı içindedir. Roman bu ruh hali içinde başlar, sonrasında bu sıkıntısının nedenleri anlatılır ve tekrar başlangıç noktasına dönülerek, bu durumun Mümtaz açısından doğurduğu sonuçla esere son verilir.
Bu nedenle, eser karardan başlayıp tekrar aynı noktaya gelir. Huzur, bir Mevlevî ayinine, bu bakımdan da benzer. Dahası romanda bir dönüş söz konusudur. Tıpkı Mevlevî ayinleri eşliğinde yapılan sema gibi. Tüm bunlar sonucunda Huzur'un bir Mevlevi ayini formu şeklinde yazıldığını söylenebilir.
Yüzlerce görünmeyen ağzın üflediği ney nağmeleri ve onun etrafında bu musiki ile beraber büyüyen, değişen ilerleyen sessizlik.
Türk musikisinin en eski makamlarından biri Tanpınar'ın ilk romanına isim kaynağı oldu. 1944 yılında ilk kez tefrika edilen Mahur Beste romanını önemli bestekârlardan Ebu Bekir Ağa'ya ithaf etti.
Tanpınar, uzun betimlemeler yerine okuyucuya vermek istediği konuyu "bir Wagner operasının şahısları gibi" bir atıfla oluşturur. Mahur Beste romanında ortamı müzikle bağlantı kurarak anlatırdı. "Boğaz gecesinin geniş pırıltılı sükûtu 'bayati'nin 'mahur'un sıcak busesi ile kucaklaşırdı."
Doğanın yanında insan ilişkilerini müzikle anlatırdı. "Onlar birbirini tanımadan, sevmeden önce 'mahur beste'yi tanır severlerdi. Biraz da kendilerinden önce doğan bu aşk hikâyesine göre şahsiyetlerini hazırlamışlardı."
Bu romanda müzikle ilgili şu tespitte bulundu: "Musiki başka kültürlerde romanın, resmin, tiyatronun iştirakiyle yaptığı tesiri, bizde tek başına, iyi kötü hamlesiyle yapıyordu." Ben bundan sonra yalnız musikiden bir şeyler ümit edebilirim."