Arama
Ayasofya Camii'nin çağları aşan hat levha ve kitabeleri
On beş asırdır ayakta duran fethin sembolü Ayasofya, manevi değeriyle yalnızca topraklarımızın değil insanlığın da en önemli hazinelerinden biridir. Bilhassa Fetih'ten sonra Osmanlı'nın katkılarıyla imar edilip geliştirilen bu ulu mabed, bünyesinde barındırdığı pek çok hat levhaları ve kitabeleriyle tarihin en gözde mimari eserleri arasında yer almaktadır. Kazasker Mustafa İzzet Efendi'nin Ayasofya için nakşettiği kubbedeki Nur Suresi'nden bir bölüm ile sekiz adet ismi ihtiva eden muhteşem levhalar, bugün dahi "dünyanın en büyük yazıları" olma özelliğini koruyor. Peki, hangi hattat Sultanlar Ayasofya'yı levhalarıyla süsledi? Ayasofya'daki bu muazzam hat tabloları, Cumhuriyet devrinde neden kaldırıldı? İşte tüm detaylarıyla Ayasofya Camii'nin çağları aşan hat levha ve kitabeleri...
2. Mustafa'nın levhaları
◼ Aynı duvarda üçüncü sırada, mihrap sofasının sağında bir diğer padişaha; 2. Mustafa'ya ait bir levha bulunmaktaydı. Celi sülüs şeklinde yazılmış bu levhanın ibaresi ise şöyleydi:
Okunuşu: "Allahumme edhilna el-cennete bi şefaati Muhammed aleyhi's-selam"
Anlamı: "Allah'ım, Muhammed (a.s)'ın şefaati ile cennete bizleri kabul eyle."
◼ Dördüncü sırada bulunan Besmele levhası da 2. Mustafa'ya aitti. Câmiinin en eski levhası olma özelliğini taşıyan Besmele-i Şerif, Câmii içerisinde mihraba asılıdır.
Okunuşu: Bismillâhirrahmânirrahîm
Anlamı: Rahmân ve rahîm olan Allah'ın ismi ile.
◼ Ortada büyük bir celî muhakkak besmele, sağ ve sol üst köşelere celî sülüs hatla Ahzab Sûresi'nin 56. âyeti yazılmış olup, levhanın metni şöyledir:
"Şüphesiz Allah ve melekleri Peygamber Muhammed'i överler; Ey iman edenler! Siz de onu övün, Ona salat ve selam getirin."
◼ Levhanın alt kısmında ise yine 2. Mustafa'ya ait imza yer alır.
◼ Mihrab sofasında günümüzde hala bulunan sade ve göz alıcı bir çini yer alıyordu. Bakara Suresi 255. ayetinin olduğu çini yazı kuşağının meali şuydu:
"Allah, O'ndan başka tanrı yoktur; diridir, her şeyin varlığı O'na bağlı ve dayalıdır. Ne uykusu gelir ne de uyur. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O'nundur. O'nun izni olmadıkça katında hiçbir kimse şefaat edemez. Onların önlerinde ve arkalarında olanları O bilir. O'nun ilminden hiçbir şeyi -dilediği müstesna- kimse bilgisi içine sığdıramaz. O'nun kürsüsü gökleri ve yeri içine almıştır. Onları korumak kendisine zor gelmez. O yücedir, mutlak büyüktür."
◼ Ayasofya Camii, ana mekanda bulunan pek çok kıymetli hüsnü hat levhası bulunmaktaydı. Fakat camiinin müzeye çevrilmesinin ardından bu levhalar ya depoya kaldırılmış ya da tespit edilebilenleri Sultan Ahmed Camii'ne asılmıştı.
◼ Ayasofya Camii'nden Sultan Ahmed Camii'ne getirilen eserlerden en meşhuru Hattat Hulisi Efendi'ye aitti. Bu levhada şu ibare yer alıyordu:
Okunuşu: Keşefe'd-düca bi cemalihi sallu aleyhi ve âlihi.
Anlamı: "Cemali ile karanlıkları aydınlattı; O'na ve ailesine selam eyleyin."
Kaynak: Ayasofya Camii Kitabeleri ve Levhaları Üzerine - Süleyman Berk, Türk Edebiyatı Dergisi, Ağustos 2020.
Ayasofya Külliyesi'nin Hat Levhaları ve Kitabeleri - Yasemin Sönmez