Arama
Halk takvimi nedir? Halk takviminin gelenekleri nelerdir? Halk takvimindeki tahminler yanılır mı? İstanbul'un kendine özel halk takvimi var mı?
Anadolu'nun bir yerinde, ayın gökyüzündeki şeklinden hava durumu tahmin edilir. Yağmursuz bir güz, gelecek yazın kurak geçeceğinin habercisi olur. Gülü dermenin bir zamanı, leyleklerin bacalara yuva yapmasının bir tarihi vardır. Cemreler toprağa düştüğünde biliriz ki bahar gelmiş, havalar ısınacak. İnsan, var olduğundan beridir doğa olayları ve dünya üzerinde merakını gizleyemedi. Devamlı surette güneşin doğuşu ve batışıyla ilgili rutinliği fark ettiğinde zamanı oluşturdu. Zaman içindeki tekrarlar da takvimi meydana getirdi. Buna göre halk takvimi nedir? Halk takviminin gelenekleri nelerdir? Halk takvimindeki tahminler yanılır mı? İstanbul'un kendine ait halk takvimi var mıdır? İşte, bizim kültürümüze ait, birçoğumuza çok tanıdık gelecek halk takvimimiz…
Kışı tamamlayan 45 günlük bir devre daha vardır ki, bu da 21 Mart'ta başlayıp, 6 Mayıs'a kadar geçen süredir. Anadolu'da bu süreye "dokuzun dokuzu", "april beşi", "leylek kışı", "oğlak kışı" gibi isimler verilir. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan kesim için bu takvim yaşamsal önem taşır. Hayvan ve bitkileri sert soğuklardan korumak için "sayılı"yı bilmek zorunludur.
Tarlaya tohum ekme zamanı da ayın durumuna bağlı olarak belirlenir. Ayın yeni doğmuş ilk haline "ayın aydını", bir süre sonraki haline de "ayın garangısı" adı verilir. Tohum ekerken ayın yeni çıktığı ilk günlerde ekim yapılmaz, bir süre beklenir.
Tarım toplumunda ayın durumuyla ilgili bilgiler de son derece önem kazanmaktadır. Örneğin, ay hilal biçimindeyse ve açık kısmı yukarı doğru bakıyorsa bu durum kısa süre içinde yağmur yağacağı şeklinde yorumlanır.
Kırsal kesim insanı için yaşamsal bir önem taşıyan hava tahmininde insanlar, hayvanlar ve bitkilerin gözlenmesi etkili olur. Örneğin, kavak ağaçlarının yapraklarını tepeden dökmeye başlaması kışın sert geçeceği anlamına gelir.
Aynı şekilde çam kozalakları fazla olursa kış zor ve uzun geçecek demektir. Hayvanların davranışları da havanın nasıl olacağı konusunda ipuçları vermektedir. Örneğin, koyunlar yüzünü kıbleye karşı dönerek yatarsa bu kısa süre içinde yağmurun yağacağı anlamına gelir.
Bu türden toplumlar kendi yaşantılarında etkisini belirgin bir biçimde gördükleri doğal olayları etkinin türü ile de adlandırılmışlardır. Bunun en güzel örneğini kimi rüzgar adları verir. "Çanak gurudan", "Macuk gıran", "Moza gıran" gibi...
Mevsimlerle ilgili olarak halk arasında "Mart ayı, dert ayı", "Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır", "Sitte-i Sevir, kapıyı çevir", "Hamsin, kâh üşü kâh ısın." gibi sözler söylenmiş ve çoğunluğu yağmurla ilgili olan çeşitli inanışlar ortaya çıkmıştı.
Güneşli havada yağmur yağarsa, kurt doğuruyor demektir.
Zararlı yağmuru kesmek için çamurdan yoğrularak yapılan kurbağa, kıbleye bakan bir duvarın deliğine konursa, yağmur kesilir.
Çamurdan fare yapılıp ateş yanında kurutulursa, yağmur kesilir.
Ay doğarken donuk görünürse, yağmur yağar.
İlk düşen dolu tanelerinden birisini, anasının ilk çocuğu olan biri alıp koynuna koyarsa, dolu kesilir.
Zemheri'de (Ocak ayında) havalar sıcak olursa, o yıl kıtlık olacak demektir.
Tarlaya ilk tohum atıldığı zaman iki rekât namaz kılınırsa, ürün bol olur.