Kime göre, ne, nedir?

'İnsanlar da kuyuya benzer. İçlerinde boğulabiliriz.' Sıradan görünen kişiler, en tehlikeli olanlarıdır. Arapça kökenli bir kelime olan ukbâ, ahiret, öbür dünya, 'bâki olan âlem' anlamına gelir. 'Medeniyet denilen maskara mahlûku görün Zafer kazanmak, barut kokusu almayanlara herhalde çok kolay geliyordur. Phubbing, insanlarla fiziksel olarak bir aradayken telefonla ilgilenmeye verilen addır. Bu isim, sözlük bilimciler, ses bilimciler, münazara şampiyonları, bulmaca uzmanları, şairler, yazarlar ve reklamcılardan oluşan büyük bir ekibin Sidney Üniversitesi'nde yaptığı bir toplantı sırasında bulundu. Ekibin içerisinde yer alan Adrian Mills'in 'telefon' ve 'önemsememek' (phone ve snubbing) sözcüklerinin birleşiminden türettiği sözcük, ekipteki herkesin onayını aldı ve kısa süre içinde dünya genelinde kullanılmaya başlandı. 'Kafa karışıklığı iyidir, insan bir kafası olduğunu anlar.' Her isyanda, haksıza karşı bir tiksintiyle birlikte, insanın kendi benliğinin herhangi bir yanına tam ve birdenbire bir katılışa vardır. Âlem-i emir, sadece 'ilahi bir emir' ile işlerin hemen olduğu âlem anlamına gelir. 'Kapı aralığından baktığımda görebildiğim en güzel şeydir; İnsanlar bir yığın acayip şeyler söylüyorlar. Bazen, koyunlarla birlikte yaşamak çok daha iyi, konuşmaz koyunlar, yiyecek ve su aramaktan başka bir şey yapmazlar. Ya da kitaplar, dinlemek isterseniz size ilginç öyküler anlatır kitaplar. Ama insanlarla konuşurken durum başka, öylesine tuhaf şeyler söylerler ki, konuşmayı nasıl sürdüreceğinizi bilemezsiniz. Papua Yeni Gine'de kullanılan awumbuk kelimesinin anlamı, eve ziyarete gelen misafirlerin gitmesinin ardından duyulan boşluk ve yalnızlık hissidir. Edebiyatımızın usta şairi Özdemir Asaf, 1981 yılında 58 yaşındayken vefat etti. Can Yücel, Asaf'ın defninin ardından, şairin 'R'leri söyleyememesine ithafen Cenaze Dönüşü adlı bir şiir yazdı. Şiir şöyledir: Anlaşıldı bu Zekilik kadar aptallık da gerekliydi. Ama aptalca davranmak da zekice davranmak kadar zordu. Bundan yaklaşık 250 yıl önce yaşamış İsviçreli filozof ve doğa bilimcisi olan Charles Bonnet, 89 yaşındaki dedesinin katarakt nedeniyle görmesini kaybetmesinden sonra yaşananları kaleme aldı. İşin içine halüsinasyon girince, durum biraz daha ürkütücü geliyordu. Özellikle yaşlılarda meydana gelen bu halüsinasyon hali, daha genç yaşlarda az görenler veya görmeyi sonradan kaybedenlerde de ortaya çıkıyor. Sendromdan mustarip kişiler, gördükleri halüsinasyonlar nedeniyle akıl sağlıklarını yitirmeye başladıklarını düşünüyorlar. 'Biliyorsun ben hangi şehirdeysem İnsanın iktidara karşı mücadelesi, belleğin unutuşa karşı mücadelesidir. Meşhudât, görünenler, seyredilenler anlamına gelir. Hislerimizle ve gözlerimizle görüp bildiğimiz ve bazı evliyanın keşfen gördükleri manasında kullanılır. 'Politika, insanları, kendilerini en yakından ilgilendiren meselelerden alıkoyma sanatıdır.' Gelmekte olan zaman asla kalmak için gelmez, onun gelişi gitmek içindir. Zamanın gelişi, daima uğrayıp gitme ve geçip gitme alameti ile işaretlenmiştir. Tek yapabileceğim doğruluk ve dürüstlük için dövüşmek. Hiç kimseyi kurtaramam. Superman bir bilim kurgu karakteri, ama ben gerçeğim. Yerini vaktinde terk etmeyi bilmek gerçek olgunluktur. Sadece acizler kalmakta ısrar eder. İslâmiyet'in iki mukaddes şehri olması nedeniyle 'Haremeyn' olarak anılan Mekke ve Medine'nin 'hizmetkârı' anlamında kullanılan bir tabir, Hâdimü'l Haremeyn. Bu unvanı kullanan ilk hükümdar, 12'inci yüzyılda İslam'a büyük hizmetleri bulunan Selahaddin Eyyûbî'ydi. Onun ardından hilafetle özdeşleşen bu unvan, Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı ele geçirmesinin ardından mukaddes emanetlerle birlikte Osmanlı sultanlarına devroldu. Hâdimü'l Haremeyn, hilafetin kaldırılmasına dek Osmanlı'da resmî yazışmalarda kullanılan, sikkelere darp edilen ve hutbelerde söylenilen bir unvandı… 'Bir şeyden korkmak, biraz da onun geleceğini beklemektir.' Yalan söyleyerek dünyanın öbür ucuna gidersin ama geri dönemezsin. Başka bir dile tam olarak çevrilemeyen wok, Kore dilinde 'kişinin bir yanılsamadan vazgeçmekteki isteksizliği' anlamına gelir. Sükût... Dünyanın en uzun cümlesi... İnsan, üretmeden tüketen tek yaratıktır. Süt vermez, yumurta yumurtlamaz, sabanı çekecek gücü yoktur, tavşan yakalayacak kadar hızlı koşamaz. Gene de tüm hayvanların efendisidir. Vakanüvis, Osmanlı Devleti'nde resmî tarihçiler için kullanılan bir unvan. İki ayrı dilden iki ayrı kelimenin birleşimiyle oluşan 'vakanüvis' tabiri, 'olayları yazan' anlamına gelir. Arapça'da olay anlamına gelen 'vak'a' ile Farsça'da yazan, yazıcı anlamına gelen 'nüvîs' kelimelerinin birleşimiyle oluşan tabir, önceleri 'vekâyi'nüvîs' şeklinde kullanılmıştı. İlk olarak 17'inci yüzyılda ortaya çıkan bu memuriyet, Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar devam etmiş ve daima saygınlığını korumuştu. 'Devletimizin halini düzeltmek ve istikbalini temin etmek için birlik ve beraberliğe muhtacız. Bana göre birlik ve beraberlik her kuvvete üstündür.' İnanmak, kendi içindeki yok edilemez cevheri kurtarmaktır, daha doğrusu kendini kurtarmaktır ya da daha doğrusu yok edilemez olmaktır, hatta daha doğrusu olmaktır. Arapça kökenli rayiha, koku, güzel koku anlamına gelir. Karacaoğlan'ın dizelerinde şöyle yer alır: 'Yağmur yağar yeşil otlar bitirir Kelimeden önce de yalnızlık vardı. Ve kelimeden sonra da var olmaya devam etti yalnızlık… Kelimenin bittiği yerde başladı; kelime söylenemeden önce başladı. Kelimeler, yalnızlığı unutturdu ve yalnızlık, kelimeyle birlikte yaşadı insanın içinde. Kelimeler, yalnızlığı anlattı ve yalnızlığın içinde eriyip kayboldu. Yalnız kelimeler acıyı dindirdi ve kelimeler insanın aklına geldikçe, yalnızlık büyüdü, dayanılmaz oldu. Hayat, yaşadığın andan ibarettir. Toplu taşıma araçlarına okuyacak kitap veya okuyacak bir şeyler olmadan binme korkusuna denmektedir. 'Bir şair: Ahmed Arif Çocuk yüreği unutur ama affetmez. Eskiden nüfus cüzdanına 'kafa kâğıdı' denirdi. Osmanlı ilk hüviyet kâğıtlarını çıkardığı vakitlerde, Osmanlı vatandaşları bu kâğıtları feslerinin altlarında taşıdıklarından kafa kâğıdı adını almıştır. Ruh, sürekli olarak, Allah'ı bilme, Allah huzurunda olma savaşı içinde olacaktır. Buna engel olmaya çalışan benlik içi veya ben ötesi bütün yâd varlıklarla savaşacaktır sürekli olarak ruh. Diriliş, ruhun açtığı bu sürekli savaşı sürdürme ve bu savaştan sürekli olarak başarılı çıkmak demektir. Saat üç. Bir şey yapmak isterseniz, bu saat ya çok geç ya çok erkendir. Öğleden sonra acayip bir an. Tüm muhteşem hikâyeler iki şekilde başlar: Ya bir insan bir yolculuğa çıkar ya da şehre bir yabancı gelir. Televizyon bir şamardır. Hem de kendi hanemizde kendi elimizle suratımıza inen büyük bir şamar. Başka bir dile tam olarak çevrilemeyen iktsuarpok, Eskimo dilinde 'birinin çıkıp gelmesini beklemenin yarattığı gerilim' anlamına gelir. İyilik demek kimseye kötülüğü dokunmamak değil, kötülük yapacak cevheri içinde taşımamak demektir. Korku cezadan daha berbattır, çünkü ceza bellidir, ağır veya hafif; bilinmeyene, sınırlandırılmışa kıyasla ceza, daha az ürkütür. Cezasının ne olduğunu anlayınca kız rahatladı. Ağlaması seni şaşırtmasın: Gözyaşları şimdi dışarıya akıyor, daha önce içeride birikip kalmıştır. İçerdeki gözyaşları dışarı akandan daha fenadır. Hüküm ve kararlarında doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden ayıran akıl, sağduyu. Dilimize Arapçadan geçen bu kelime, 'akıl' kelimesiyle sağlam manasındaki 'selim' kelimelerinin birleşiminden oluşur. Her insanda az veya çok duyarlılık, hâfıza ve hayal gücü gibi, aklıselim de vardır. Aşkın pazarında canlar satılır Katillerin en kötüsü, yaşam sevincimizi öldürendir. Oniomania, modern zamandaki 'tüketici birey hastalığı' olarak tanımlanır. En ucuz ürünü alsanız bile bunun kökeninde bir duygu yatar. Siz, eşya ve giysilere biçtiğiniz değer ve atfettiğiniz duyguya yönelik bir seçim yaparsınız. Ürün reklamlarından asla etkilenmeseniz de, ucuz ürün satın alsanız bile kökeninde mutlaka duygusal bir tercih barındırır. Satın aldığınız şey bir koltuksa misafirlerinizi düşünürsünüz yahut bir fincan bile olsa sevdiğiniz insanlarla içeceğiniz kahveleri hayal edersiniz. İnsanın yapmadığı şeyi söylemesi nasihat değildir, ahkâm kesmedir. Konu yalnızca unutmak değil, çok daha ötesi. Çünkü insan, unuttuğuyla yeniden tanışabilir. Modern kent hayatının önemli mefhumlarından biri olan flanör, 'kent içindeki gezgin' olarak özetlenebilir. Kalabalıkların içinde olmaktan hoşlanan ama yalnız; kendisinden sürekli ayrı kaldığı bir kitlenin ürünü olmak isteyen aylak kentli olarak tanımlanabilir. Walter Benjamin'in deyimiyle, 'ormanda yürür gibi yürür, asfaltta bitki toplar, flanör…' 'Unutunuz! Bana göre ölüm umuttur. Yok olmanın akıldışı kesinliğidir, silinmek ve unutulmaktır. Üzgün hissettiğim anlarda şöyle düşünüyorum: 20'inci yüzyılın Güney Amerikalı bir yazarına ne olduğu ne fark eder ki? Tüm bunlarla ne yapmam gerekir? Değişik ırklar ve uluslar arasında kendi ırkını ve ulusunu üstün görme temeline dayalı aşırı ulusçuluk. 1233 yılında Kızıldeniz ya da Basra Körfezi'ndeki bir deniz yolculuğunun anlatıldığı Muhammed Avfi'nin kaleme aldığı Hikâyeler adlı Farsça eserde pusula şu şekilde tarif edilir: 'Mıknatıs taşına sürtüldükten sonra suyla dolu bir kabın içine bırakılan ve suyun içerisinde bir süre döndükten sonra güneye geldiğinde duran demirden balık.' Delilik, tek tek insanlarda pek seyrektir ama gruplarda, partilerde, halklarda, çağlarda kural olarak bulunur. Vahdet-i vücut, İbnü'l Arabî ile sistemli bir düşünce şekli olarak ortaya çıkmıştır. Bütün mevcudatın mutlak vücudun-gerçek varlık sahibinin yani zat-ı Ahadiyet'in isim ve sıfatları olduğu ve onda müstehlik bulunduğu nazariyesi, başka bir deyişle varlıkların özde bir ve tek olduğu inancı, her şeyin tek olan Allah'ın değişik tecellileri, zuhurları, taayyünleri olduğuna inanmaktır. Göklerden bir haber gibidir umut Bütün kötü huylar, beraberinde az da olsa bir zevk getirirler; ama kıskançlık sadece tatsızlık, hınç ve öfke getirir. Delilik, aynı şeyi tekrar tekrar yapıp farklı sonuçlar beklemektir. İki kalp arasında en kısa yol: Farsça kökenli bir kelime olan mal-i hülya, vesvese, kara sevda, kuruntu, boş hayaller anlamına gelir. Sadri Alışık'ın 'Ah Müjgan ah' filminde şöyle bir tirad geçer: 'Semtimizin bir tanesiydi Müjgan. Saçları sırtına kadar sırma sırma dökülür, elleri ufacık, gözleri dört defa lacivertti. Ve de her ne hikmetse o da bana gönüllüydü. Öyle bir sevdim ki Müjgan'ı, dünyamı şaşırdım, haddimi bilemedim, evleniriz gibi geldi bana. Evimiz, yuvamız olur, ışığımız yanar, fakir soframız kurulur gibi geldi. Sahil bahçesinde gazoz içerekten gizli gizli mal-i hülya kurardık. Sonra da çarşılara giderdik. Eşya beğenirdik elden düşme; aynalı konsolumuz topuzlu karyolamız bile olacaktı. Müjgan'ın her an her bir daim yanında olacaktım ama olmadı, gitti.' 'Şiir, bana sevinç, mutluluk vermiyor. İçinde boğulacağım acılar veriyor… Ama eğer şiirlerim, düşünceler ve yürekler arasında bir ilişki, bir bağ kuruyorsa, o zaman mutlu oluyorum.' İki insan birbirini en iyi ayrılmak üzereyken tanır. Allah'ın her mertebedeki tecellilerine mazhar olan insan anlamında tasavvuf terimi. Tasavvuf tarihinin en önemli konularından olan insân-ı kâmil anlayışı, varlık ve bilgi problemleriyle ilgisi yanında dinî ve ahlâkî boyutları da bulunan, derin fikrî çaba ve ruhî tecrübenin ürünü olarak ortaya çıktı. İnsân-ı kâmil kavramı tasavvuf literatürüne Muhyiddin İbnü'l-Arabî tarafından yerleştirilir. Ancak felsefe tarihinde kökleri çok gerilere giden 'küçük âlem' (mikrokozm) ve 'büyük âlem' (makrokozm) düşüncesiyle bağlantılı olarak, eski kültürlerde insanla âlem arasında bir münasebet görülür. Birinde bulunan özelliklerin en azından bir kısmının diğerinde de bulunduğuna inanılır. 'Benim beklediğim aşk başka! O bütün mantıkların dışında, tarifi imkânsız ve mahiyeti bilinmeyen bir şey. Sevmek ve hoşlanmak başka: istemek bütün ruhuyla, bütün vücuduyla, her şeyiyle istemek başka… Aşk bence bu istemektir. Mukavemet edilmez bir istemek!' 'Dünyada bana sevgi kadar anlaşılmaz gelen hiçbir şey yoktur; ne insan ne şeytan ne de başka bir şey, çünkü sevgi her şeyden daha çok işler ruha. Yüreği böylesine kaplayan, böylesine bağlayan hiçbir şey yoktur.' Hipokondri, halk arasında 'hastalık hastalığı' olarak bilinir. Hastalık kaygısı bozukluğunun temel özelliği, kişinin herhangi bir bedensel belirtisi olmamasına rağmen ciddi bir hastalığa sahip olduğuna dair korkular ve endişeler barındırmasıdır. Bu korkuların yanında kişi, aşırı derecede bakım arayışı ve uygun olmayan kaçınma davranışları içerisinde olur. Biri ölür üzülmezsiniz, sonra asılı hırkasını görürsünüz, o hırkanın duruşu kalbinize oturur. 'Gülmek hayatın en güzel eylemidir ve her ne varsa sizi bundan alıkoyan, yok edin…' İsrail Devleti'ne karşı olan tek Yahudi oluşum Neturei Karta'dır. Siyonizm karşıtı bir Ortodoks cemaati olan bu oluşum, İsrail'in Filistin'i işgal ettiğini söyler. 'Oku' emri, anlamını bilmeden okumak olmamalıydı. Anlamı kavramadan okunacak bir şey hayata uygulanamaz, yaşanamazdı. Amazon'un kurucusu Jeff Bezos, başarısının sırrını 5 madde ile özetliyor: 1. Yaptığın işi sev. Dünyanın en kısa hikâyesi, Ernest Hemingway'e atfedilir. Rivayete göre Hemingway, bunu bir öğle yemeğinde arkadaşlarıyla 6 kelimelik bir hikaye yazabileceğine dair girdiği iddia sonucu yazmıştır: 'For sale: Baby shoes. Never worn.' Türkçesi: 'Satılık bebek ayakkabısı. Hiç giyilmedi.' Yollar Hayattaki en güzel şey, tüm kusurlarınızı bilmesine rağmen, sizin hala muhteşem olduğunuzu düşünen birisinin olmasıdır. Enerji emici, fazla ilgi isteyen, hayat enerjinizi çeken arkadaş veya kişiye denir. Kelime, İzlandaca'da geçer. Huzur mu istiyorsun? Az eşya, az insan. 'Âlem, üç şeyin mecmuundan ibarettir: Varlık, düşünce ve hareket. Bunların hepsini kendinde toplayan insan, üç şeyin peşinde olmak için yaratılmıştır: Hakikatin, hayrın ve güzelliğin.' 'Cehalet, bütün alanlarda ortak olmak üzere evrenseldi.' Gerçeğe götüren doğru yol anlamında bir Kur'an Kerim tabiri. Sözlükte 'anayol; doğru ve apaçık yol' mânalarına gelen sırât ile 'dengeli ve dosdoğru' anlamındaki müstakîm kelimelerinden oluşan sırât-ı müstakîm 'apaçık, dosdoğru ve hak yol' demektir. Burada yol kelimesinin dosdoğru diye nitelendirilmesi onun 'hedefe ulaştıran en kısa yol' anlamına geldiğini gösterir. Sırât-ı Müstakîm, tarihimiz açısından büyük önem taşıyan bir başka oluşumu da aklımıza getirir. Mehmet Akif Ersoy tarafından çıkarılan, çıktığı ilk günden itibaren İttihad-ı İslâm düşüncesinin savunucusu ve milli mücadelenin destekçisi olan Sebîlürreşâd dergisinin ilk adıdır. 'Hakikat, mü'minin kaybolmuş malıdır. Nerede bulursa alır.' 'Kurnazlık, bozuk para gibidir: onunla büyük şeyler satın alınmaz.' Tıp literatüründe procrastination olarak adlandırılan hastalık, 'erteleme hastalığı'dır. Uzmanlara göre, 'ertelemek' dediğimiz zamanı ötelemekle çoğu zaman 'zehirli birikim' olarak karşımıza çıkacak sorunların temelini oluştururuz. 'Dört kutsal kelime duydum: 'En berbat düşman daima en yakında olandır.' Bir tasavvuf kavramı olarak, 'dış âlemde var olan eşyanın görünür hâle gelmeden önce Allah'ın ilminde bilgi olarak mevcudiyeti, ortaya çıkan varlıkların Allah'ın ilmindeki gizli hakikâtleri, mahiyetleri' anlamına gelir. SAFAHÂT-I HAYÂTTAN FÂTİH CÂMİ'İ 'Nasıl timsâl-i nûr olmaz? Şu pek sâkin duran dîvâr, 'Kitaplar inanılmak için değil, sorgulamalara konu olmak içindir. Bir kitabı değerlendirirken onun bize ne söylediğini değil ne manaya geldiğini sormalıyız.' Yüz okuma sanatı anlamına gelir. İnsanların yüz yapısı ile karakteri arasındaki ilişkiyi açıklamaya çalışan bilgi türü. Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın 'Marifetname' adlı eserinde şu sözlerle geçer: 'Siyah gözlüler itaatli, kızıl gözlüler cesur olurlar. Gök gözlü olan zeki, ela gözlü olan edepli, terbiyeli olur.' 'Yakınmak, ömrün bir parçasını boşuna harcamaktır.' 'Bir insanın çok dostu olabilir ama insan, onların içinden de birkaç kişiyi kendine daha yakın bulur ve onları daha çok sever.' Gemileri iskele, rıhtım veya şamandıraya bağlamaya yarayan kalın halat. 'Sevmek kimi zaman rezilce korkuludur. 'Öyle anlar vardır ki vereceğin her karar kötüdür. Kötüler arasında, sana en az pişmanlık vereceği seç.' Antikythera Düzeneği, dünya üzerinde büyük bir muamma olarak kalan en önemli arkeolojik buluntulardan biri. Batan bir antik Yunan kargo gemisinin kalıntılarından çıkarılan bu düzeneğin astronomik amaçlarla kullanıldığı düşünülüyor. Arkeologlar, bu aletin nasıl kullanıldığı hakkında hala çalışmalarına devam etse de bu düzeneğin oldukça karmaşık bir astronomik takvim olabileceği iddia ediliyor. 2 bin yaşında olduğu bilinen bir gemiden çıkarılması ise bu düzeneği o döneme ait bulunan en ilginç antik kalıntı kılıyor. 'Tesadüf seni önüme çıkarmasaydı, gene aynı şekilde, fakat her şeyden habersiz, yaşayıp gidecektim. Sen bana dünyada başka bir hayatın da mevcut olduğunu, benim bir de ruhum bulunduğunu öğrettin.' 'En bitmek bilmeyen iş, daha başlamadığın iştir.' Fikriyat Bir daha aşık olmayacağımızı anladığımızda gelen kalp kırıcı hisse 'onsra' denildiğini biliyor muydunuz? Peki ya, Cahit Zarifoğlu'nun sevgisizliğin dayatıldığı coğrafyalarda aşk şiiri yazmayı 'başlı başına başkaldırmak' olarak tanımladığını? 'Kime göre, ne, nedir' sorularının cevabını sizler için derledik. Haberimize ulaşmak için tıklayın.

Kime göre, ne, nedir?

Türklerin gökyüzüne açılan penceresi: Şanırak

Edirne'de ressamlar Balkan mirası "Bocuk" temalarını kabaklara resmetti

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

Doğan Cüceloğlu'nun "İyi Düşün Doğru Karar Ver" eserinden ders niteliğinde alıntılar

Fatma Bayram'ın yeni eseri İyiler Yalnız Değildir'den 30 alıntı

Ayet ve hadisler ışığında kadın

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Türklerin gökyüzüne açılan penceresi: Şanırak

Doğan Cüceloğlu'nun "İyi Düşün Doğru Karar Ver" eserinden ders niteliğinde alıntılar

Fatma Bayram'ın yeni eseri "İyiler Yalnız Değildir" TK Kitap'tan çıktı!

Fatma Bayram'ın yeni eseri İyiler Yalnız Değildir'den 30 alıntı

357 yıllık Kavak İskele Camii’nin hikayesi

Moriskolar kimdir? Endülüs'teki son Müslümanlar

Arama

Kime göre, ne, nedir?