Arama
Osmanlı ve Selçuklu camileri arasındaki farklar nelerdir?
Selçuklu ve Osmanlı, İslam mimarisinin dünyadaki en güzel örneklerini vermiş iki devlettir. Selçuklu, mimari bakımından Osmanlı'ya temel teşkil ederken, Devlet-i Aliyye o güne dek yapılmamış eserlerle sanatını zirve noktaya taşımıştır. Peki, bu iki devletin inşa ettiği camiler arasındaki farklar nelerdir?
📌 Selçuklu camileri en yoğun olarak "dört eyvanlı, avlusu olan ve mihrap önü kubbeli" mimari tipiyle oluşturulmuş eserlerdir. O güne değin benzeri görülmeyen bu yeni tarz, ilerleyen dönemlerde İran ve Orta Asya medeniyetlerinin yoğun ilgisini çeken bir stil oluşturur.
📌 İlk olarak ortaya çıkan ve Selçuklu camileri olarak anılan en dikkate değer yapılar Sultan Melikşah (1072-1092) döneminde İsfahan'da yapılır. Bunlardan en ünlü olanı ise "İsfahan Mescid-i Cuması" olarak bilinir.
Eyvan nedir?
Üstü çoğunlukla örtülü; üç tarafı kapalı, bir tarafı tamamen açık mimari birimdir.
📌 İlk olarak İsfahan'da gelişmiş olan Selçuklu camilerinde kubbeler; iç kısımda zengin bir görünüm ile donatılırken, dış görünüşte herhangi bir süslemeden uzak, sık tuğla örgülü bir üslupla inşa edilir.
📌 Ayrıca ilk olarak Gazneliler tarafından yapılmış olan kubbe - eyvan birleşimi Selçuklular tarafından oldukça başarılı bir şekilde geliştirilir.
📌 Daha önce, İslam uygarlığında kubbeyle eyvanın birleşik olduğu herhangi bir örnek görülmemişken Selçuklular ilk defa bu mimari tarzı deneyen medeniyet olarak tarihe geçer.
📌 Selçuklu camilerinin iç tasarımında, çini süslemeler büyük bir öneme sahiptir. Dokularla tam anlamıyla bir uyum içerisinde yerleştirilen çiniler, bu yapılarının olmazsa olmazıdır.
📌 Mimariyle harika bir şekilde bağdaşık hale gelip organik şekle giren çiniler, aynı zamanda sağlamlık ile hava şartları konularındaki özellikleriyle yapıya dikkate değer düzeyde katkı sağlar.
📌 Osmanlı'ya geldiğimizde ise camilerle onların içerisinde bulunduğu külliyeler, hem yapı formu olarak hem de toplumsal yaşam açısından dikkate değer bir konum elde eder. O dönemde belirgin meydan kültürü olmadığı için külliyeler adeta bu boşluğun kapanması için tasarlanan yer haline gelir.
Bilgi notu:
İki devletin camileri arasındaki en temel fark, Osmanlı'daki yapıların çok fonksiyonlu bir mimariye sahip olmasıdır.
📌 Genel olarak Osmanlı cami mimarisinin dış düzeni, kompozisyonun kendisini ifade etmesi ve yapının formuna yönelik görünüşünde etkili olur. Örneğin, Süleymaniye Cami'nin genel kompozisyonuna bakıldığında eğri ve doğru çizgilerin bir arada kullanılması hayranlık uyandırır.
📌 Ayrıca Osmanlı camilerinde kubbeler çok önemlidir ve belirli sembolleri bünyesinde barındırır. Özellikle gökyüzündeki sonsuzluğun hissedilmesi gibi tasarlanan bir sistem söz konusudur.