Arama
Osmanlının ilk ve tek astronomi okulu: Mekteb-i Fenn-i Nücum
Osmanlı'da bilim insanları, devletin var olduğu yıllarda bilim alanında yenilikler yapılması için çabalamış ve imparatorluğu daima ilim anlamında bir üst noktaya taşıma gayreti içinde olmuşlardır. Bu çalışmalardan biri de Osmanlının ilk ve tek astronomi okulu olan Mekteb-i Fenn-i Nücum'dur. Ömrü çok kısa olan bu okul hakkındaki bilgiler sizler için derledik.
MEKTEBİN KURUCUSU HÜSEYİN HÜSNÜ EFENDİ
🔸 Müneccimbaşı Hüseyin Hüsnü Efendi, yine kendisi gibi Müneccimbaşı olan Abdullah Efendi'nin biraderidir. Tahsilini İstanbul'da tamamlayan Hüsnü Efendi, ilim alanında eğitim almak üzere Arabistan topraklarına gider.
🔸 Doğduğu beldeye geri dönen Hüseyin Efendi, II. Mahmud döneminde Selanik kadısı ve müneccimbaşı olur. Yaklaşık on sene müneccimbaşı olarak mektepte görev yapan isim, 1840 yılında hayata gözlerini yumar. Vefatından sonra vazifeyi, Sadullah Efendi devralır.
ASTRONOMİ İLGİLİ ÇALIŞMALARI
🔸 Hüseyin Hüsnü Efendi, klasik astronomi eserlerine vakıftır ve Avrupa'da gök bilimi sahasında yapılan çalışmaları yakından takip etmektedir.
🔸 Mekteb-i Fenni Nücum'u açmasında müneccim-i Sani Sadullah Efendi'nin yardımları çoktur. Aynı zamanda Müneccimbaşı Hüseyin Hüsnü Efendi'nin Fransızcaya hakim olması, okuldaki faaliyetleri yürütmesi anlamında katkılar sağlamıştır.
🔸 Cedâvil-i Mikatiyye li'Arz-i Kâbe yani Mekke, Takvim-i Sâl, Velâdet-i Hümâyûna Dâir Bir Risâle-i Nücûmiye, Zâiçe-i Sâl, Küçük İlmi Hey'et, Tercüme-i Zîc-i Lalande; Hüseyin Efendi'nin astronomi sahasında verdiği eserleridir.
MEKTEPTE VERİLEN EĞİTİM
🔹 Osmanlı döneminde fenni ilimleri insanlara aktarmak için kurulan Mekteb-i Fenni Nücum'un, kaç yıl eğitim verdiği bilinmemekle birlikte bu süreç kişiden kişiye göre değişmektedir.
🔹 Okulun kuruluş gayesi evvela talebelerine takvim yapmayı öğretmektedir. Bunun yanı sıra Ramazan ayında imsakiye hazırlamak ve astronomi ilimlerini aktarmak diğer öğretilerdendir.
🔹 Dönemin önde gelen münnecimbaşlarından Sadullah Sadi Efendi, gök biliminde müstesna yere sahip mektep için "...zabt-ı sinîn-i şuhûr ve ahbâr-ı evkât-ı salât için tahsîl olunmakta olan fenni nücûmun mebdei ve esası olan rakam-ı takvimi istihracı…" ifadelerinde bulunur.
NAMAZ VAKİTLERİNİ BELİRLEYEN İLİM: İLM-İ MÎKAT
🔹 Okulda talebelere verilen astronomi derslerinin yanı sıra "namaz vakitlerin belirleyen ilim" manasına gelen ilm-i mîkat da öğretilmektedir.
🔹 Böylece öğrenciler hem devlet işlerinde kullanılacak takvimleri yapıyor hem de cami ve şehirlerin muvakkit ihtiyacını karşılıyor. Mektepte beş gün eğitim verilirken salı ve cumalar izin günü olarak belirlenmiştir.
Muvakkit ne demek?
Gökteki cisimlere bakarak namaz vakitlerini belirleyen kişilere verilen isimdir. Muvakkithane ise bu zamanları tespit ettikleri mekanlardır.
MEKTEBİN BİNASI
🔹 Arşiv kayıtlarında Mekteb-i Fenni Nücum'a tahsis edilen özel bir bina bulunmaz, dersler okul müdürünün ve hocaların evinde işlendiği bilinmektedir. Fakat bu durumdan hocalar da talebeler de memnun değildir.
🔹 Durum II. Mahmud'un kulağına gider ve sultan, Mekteb-i Fenn-i Nücûm talebelerinin derslik ihtiyacının giderilmesi için Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye binasından bir odanın tahsis edilmesi için bir hekimbaşı ile görüşülmesini belirtmiştir.
II. Mahmud kimdir?
II. Mahmud,Osmanlı Devleti'nin 30. padişahıdır. Aynı zamanda 109. İslam halifesidir ve tahtta tam 31 sene kalmıştır.