Arama
Sanatın hayata yansıması: Ebru, puşide ve şile bezi nasıl yapılır?
Medeniyetimiz, asırlar boyunca uygulanan birbirinden kıymetli geleneksel sanatlara ev sahipliği yapar. "Renklerin ahenkli bir şekilde suyla dans etmesi" olarak tanımlanan ebru, vefat eden kişiye gösterilen saygının bir ifadesi olan puşideler bunlardan sadece birkaçıdır. Şaheserlerin her biri, sanatçıların göz nuru ve el emeği ile oluşturulur. Gelin, sanatın hayata yansıması olan ebru, puşide ve şile bezinin nasıl yapıldığına daha yakından bakalım.
🔹 Ebru, kendine has teknikler ile hazırlanan özel suyun üzerinde boyalarla yapılan şekillerin kâğıda aktarılmasıdır. Bu geleneksel sanat, kitap ve ciltlerin yan kâğıdında ve ayrı olarak kullanıldı.
🔹 Ebru sanatını bu kadar ilgi çekici yapan özelliği, sürekli dinamik olması, değişime ve yeni teknikleri denemeye açık olmasıdır.
🔹 Uygulamada kâğıt, toprak boyalar, atkuyruğu kılından yapılan fırçalar, kitre, öd, neft malzemeleri kullanılır.
🔹 Kitre gibi kıvam arttırıcı madde ile suyun yoğunluğu arttırılır. Ezilmiş toprak boyalar, sığır ödü ile hazırlanır ve fırça ile kitreli suyun yüzeyine serpilir.
🔹 Su üzerinde işlenen desen sonrasında kâğıda geçirilir. Asırlar boyunca kitapları süsleyen ebru kâğıtları canlılığını koruyarak günümüze kadar ulaşmışlardır.
Kitre: Geven denilen otun gövdesinden elde edilen ve beyaz renkli bir tür zamktır.
Suyun kıvamını, yoğunluğunu artırmak için kullanılır.
🔸
Ebru sanatçısı Kubilay Eralp Dinçer, sizler için ebrunun nasıl yapıldığını Vav TV ekranlarından uygulamalı olarak gösterdi👇
🔹 Her ebru, emsalsizdir. Çünkü sanatçının duyguları ve su üzerine aksettirilen renklerin birleşmesinden oluştuğu için ikinci kez aynısı üretilemez.
🔹 Ebru sanatının uygulandığı su, ab-ı hayat yani hayatın kaynağı olarak görülür.
🔹 Allah, Lale ve Hilal isimleri 'elif', 'he' ve iki tane 'lam' harfinden oluşan aynı harflerle yazılır. Bunun ebced hesabına bakıldığında toplamı 66 eder. Bundan dolayı tasavvufta lâlenin, Allah'ı, O'nun birliğini ve güzelliğini simgelediği düşünülür.
🔹Gül, Peygamber Efendimiz (sav) temsil eden bir çiçektir. Halk arasında gelen misafire gül suyu ikram edildiğinde salavat getirilmesi de güle verilen önemin ve benimsemenin göstergesidir.
🔹Çiçek açmış bahar ağaçları cennetin tasviri, selvi ağaçları ise tasavvuftaki sabrın timsalidir.
🔹Farsça asıllı bir kelime olan puşide, örtü anlamına gelir. Sandukaların üzerine serilen büyük örtülere bu isim verilir.
🔹 Puşideler işlenirken dival, maraş, basturma işi gibi çeşitli teknikler uygulanır. Dival işi, Anadolu'nun en eski işlemelerinden biridir. Kökeni Anadolu Selçuklu döneminde kadar uzar. Saray çevrelerinde nakkaşlar tarafından oldukça sıklıkla kullanıldı.
➡ Türbelerdeki sandukaların üzerine serilen puşidelerin her biri ayrı bir sanat eseridir.
🔹 Puşidelerin kullanımına dair bilgilere seyyahların eserlerinde de rastlanır. Örneğin 14. yüzyılın önemli seyyahlarından biri olan İbn-i Batuta, Anadolu'ya dair notlarında gezdiği şehirlerde bulunan türbelerde, sandukaların üzerlerinin değerli kumaşlarla örtüldüğünü yazar.
🔹 1405'te Semerkant'ta Timurlenk türbesinde ve Kahire'de Memlûk sultanlarının türbelerinde de puşide görülür. Osmanlı'da padişah, valide sultan, şehzade ve devlet büyüklerinin sandukaları dönemlerinin en değerli kumaşlarıyla örtülürdü.
🔹 Puşideler, Türk kumaş sanatı içeresinde bir dönemin sanat şaheseridir. Vefat eden kişiye gösterilen saygının bir ifadesi olarak İslam medeniyetinde yüzyıllardır kullanılır.
🔹 Türk süsleme sanatları içinde önemli bir yere sahip olan bu eserler, nakkaşların göz nuru ve el emeği ile oluşturulur.
🔹 Puşideler altı levhadan oluşuyor. Bunlar; baş ve ayak levhası, iki gövde ve iki etektir. Padişaha aitse baş levhasında saltanat süresi, ölümü, doğumu ve ona ait özel bir bilgi yazılıdır.
🔹 Puşidelerde ölüm, âhiret ve cennet hayatıyla ilgili âyetlerin, besmele, lafza-i celâl ve kabir sahibinin adı künyesi işlenirdi.