Arama
Sanatın hayata yansıması: Ebru, puşide ve şile bezi nasıl yapılır?
Medeniyetimiz, asırlar boyunca uygulanan birbirinden kıymetli geleneksel sanatlara ev sahipliği yapar. "Renklerin ahenkli bir şekilde suyla dans etmesi" olarak tanımlanan ebru, vefat eden kişiye gösterilen saygının bir ifadesi olan puşideler bunlardan sadece birkaçıdır. Şaheserlerin her biri, sanatçıların göz nuru ve el emeği ile oluşturulur. Gelin, sanatın hayata yansıması olan ebru, puşide ve şile bezinin nasıl yapıldığına daha yakından bakalım.
🔹Farsça asıllı bir kelime olan puşide, örtü anlamına gelir. Sandukaların üzerine serilen büyük örtülere bu isim verilir.
🔹 Puşideler işlenirken dival, maraş, basturma işi gibi çeşitli teknikler uygulanır. Dival işi, Anadolu'nun en eski işlemelerinden biridir. Kökeni Anadolu Selçuklu döneminde kadar uzar. Saray çevrelerinde nakkaşlar tarafından oldukça sıklıkla kullanıldı.
➡ Türbelerdeki sandukaların üzerine serilen puşidelerin her biri ayrı bir sanat eseridir.
🔹 Puşidelerin kullanımına dair bilgilere seyyahların eserlerinde de rastlanır. Örneğin 14. yüzyılın önemli seyyahlarından biri olan İbn-i Batuta, Anadolu'ya dair notlarında gezdiği şehirlerde bulunan türbelerde, sandukaların üzerlerinin değerli kumaşlarla örtüldüğünü yazar.
🔹 1405'te Semerkant'ta Timurlenk türbesinde ve Kahire'de Memlûk sultanlarının türbelerinde de puşide görülür. Osmanlı'da padişah, valide sultan, şehzade ve devlet büyüklerinin sandukaları dönemlerinin en değerli kumaşlarıyla örtülürdü.
🔹 Puşideler, Türk kumaş sanatı içeresinde bir dönemin sanat şaheseridir. Vefat eden kişiye gösterilen saygının bir ifadesi olarak İslam medeniyetinde yüzyıllardır kullanılır.
🔹 Türk süsleme sanatları içinde önemli bir yere sahip olan bu eserler, nakkaşların göz nuru ve el emeği ile oluşturulur.
🔹 Puşideler altı levhadan oluşuyor. Bunlar; baş ve ayak levhası, iki gövde ve iki etektir. Padişaha aitse baş levhasında saltanat süresi, ölümü, doğumu ve ona ait özel bir bilgi yazılıdır.
🔹 Puşidelerde ölüm, âhiret ve cennet hayatıyla ilgili âyetlerin, besmele, lafza-i celâl ve kabir sahibinin adı künyesi işlenirdi.
🔹 İlk önce atlas, kadife, deri gibi düz yüzeyli kumaşların üzerine bir desen kalıbı oluşturulur.
🔹 Çirişli karton, deri ya da ıhlamur ağacından desen kalıpları oluşturulur. Bu desen kalıplarının üzeri sim, gümüş ya da altın gibi kıymetli tellerle sarılır.
🔹 Orta boyutlu bir puşidenin yapımı ise altı ayda yapılabiliyor.
🔹 Puşideler, bir bakıma Türklerin Kâbe örtüsünü süslerken geliştirdikleri bir teknikti. Kâbe örtüsünü uygularken kullanılan teknik, puşidelerde de uygulanır.
II. Mahmut ve Sultan Abdülaziz türbesindeki puşideleri sanat tarihi, işçilik, desenlerin tezyinatı açısından oldukça üstündür. Öyle ki günümüzdeki teknolojik imkânlara rağmen bugün o tekniklerle puşide yapılamıyor.
Vav TV'de yayınlanan Bizim Sanatımız programında Sanat Tarihçisi Süleyman Faruk Göncüoğlu, Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü'ni gezerek puşidenin yapımına dair detayları aktardı👇