Arama
Sanatın hayata yansıması: Ebru, puşide ve şile bezi nasıl yapılır?
Medeniyetimiz, asırlar boyunca uygulanan birbirinden kıymetli geleneksel sanatlara ev sahipliği yapar. "Renklerin ahenkli bir şekilde suyla dans etmesi" olarak tanımlanan ebru, vefat eden kişiye gösterilen saygının bir ifadesi olan puşideler bunlardan sadece birkaçıdır. Şaheserlerin her biri, sanatçıların göz nuru ve el emeği ile oluşturulur. Gelin, sanatın hayata yansıması olan ebru, puşide ve şile bezinin nasıl yapıldığına daha yakından bakalım.
🔹 Puşideler, Türk kumaş sanatı içeresinde bir dönemin sanat şaheseridir. Vefat eden kişiye gösterilen saygının bir ifadesi olarak İslam medeniyetinde yüzyıllardır kullanılır.
🔹 Türk süsleme sanatları içinde önemli bir yere sahip olan bu eserler, nakkaşların göz nuru ve el emeği ile oluşturulur.
🔹 Puşideler altı levhadan oluşuyor. Bunlar; baş ve ayak levhası, iki gövde ve iki etektir. Padişaha aitse baş levhasında saltanat süresi, ölümü, doğumu ve ona ait özel bir bilgi yazılıdır.
🔹 Puşidelerde ölüm, âhiret ve cennet hayatıyla ilgili âyetlerin, besmele, lafza-i celâl ve kabir sahibinin adı künyesi işlenirdi.
🔹 İlk önce atlas, kadife, deri gibi düz yüzeyli kumaşların üzerine bir desen kalıbı oluşturulur.
🔹 Çirişli karton, deri ya da ıhlamur ağacından desen kalıpları oluşturulur. Bu desen kalıplarının üzeri sim, gümüş ya da altın gibi kıymetli tellerle sarılır.
🔹 Orta boyutlu bir puşidenin yapımı ise altı ayda yapılabiliyor.
🔹 Puşideler, bir bakıma Türklerin Kâbe örtüsünü süslerken geliştirdikleri bir teknikti. Kâbe örtüsünü uygularken kullanılan teknik, puşidelerde de uygulanır.
II. Mahmut ve Sultan Abdülaziz türbesindeki puşideleri sanat tarihi, işçilik, desenlerin tezyinatı açısından oldukça üstündür. Öyle ki günümüzdeki teknolojik imkânlara rağmen bugün o tekniklerle puşide yapılamıyor.
Vav TV'de yayınlanan Bizim Sanatımız programında Sanat Tarihçisi Süleyman Faruk Göncüoğlu, Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü'ni gezerek puşidenin yapımına dair detayları aktardı👇
🔹 İstanbul'un Şile ilçesinde üretilen dünya çapında ün yapmış bir kumaş türüdür. El tezgâhlarında pamuk ipliğinden dokunur.
🔹 Rahat, hafif ve vücuttaki teri emdiği için de sağlıklı olan şile bezi, oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir. Şile bezinden gömlek, masa örtüsü, çay takımları, sehpa örtüleri, namaz örtüleri, işlemeli salon perdeleri, mutfak önlükleri, keseler, lavanta torbaları yapılır.
🔹 Özel üretim tekniği sayesinde en sıcak yaz günlerinde bile serin kalmanızı sağlar.
🔹 Büyük iplik yumağı (kelep) alındıktan sonra bunlar, çiriş denilen hamur karışımı bakır kazanlarda kaynatılır.
🔹 Kelepler, kaynayan hamur karışımında içinde karıştırılır. Böylece pamuğun dokusuna daha iyi nüfus etmesi sağlanır.
🔹 İplikler karton, tahta, mâden veya plastikten yapılan silindirlere (masuralara) sarılır, üzerindeki hamur kalıntılarından arındırılır. Ardından dokuma işlemine geçilir.
🔹 Şile bezi, yaklaşık bir metre uzunluğundaki özel tezgâhlarda dokunur. Hatasız bir şekilde dokunması için bu özel tezgâhların kullanılması oldukça önemlidir.
🔹 Dokunan bezler, denizde yıkanıp kumlar üzerine serilerek kurutulur. Şile bezinin en karaktesitik özelliği de bu aşamada ortaya çıkar. Kumda bulunan iyot ve kuvars kumaşa özel yapısını verir.
🔹 Şile bezinin orijinal rengi bej olmakla beraber boyanan iplerin çeşitli renklerinden de olabilmektedir. Özel işleme teknikleri ile de bez motiflerle süslenir.