Arama
Selçuklu'nun önemli bilim adamı Bedi el-Usturlabi kimdir?
Bütün dünyayı etkileyen Müslüman âlimler, bilime çok büyük katkılar sağladı. Batı'nın kendi icadı veya çalışmaları olarak aksettirdiği birçok yenilik aslında İslam medeniyetindeki çalışmaların ürünüydü. Müslüman âlimlerin ilgilendikleri bilim dallarından biri de astronomiydi ve günümüzde hala kullanılan aletler icat ettiler. Bu bilim alanına önemli katkıları bulunan İslam medeniyetlerinden biri de Selçuklu'ydu. Bu dönemde yetişen astronomlar, gökbilim alanında derin izler bıraktı. Selçuklu'nun önemli astronomlarından biri de Bedi el-Usturlabi'ydi.
Daha sonraki yıllarda Bağdat'a gidip halife için çalışmaya başlayan Usturlabi, uzun yıllar burada kaldı. Öyle ki kaynaklarda el-İsfahânî ve el-Bağdâdî nisbeleriyle anıldı.
Selçuklu saraylarında yapılan astronomik rasatlar el Usturlabi'nin kontrolünden geçerdi. Pek çok astronomi aleti yapan Bedi, tek bir enlemi ölçmeye yarayan aletleri geliştirerek, bir aletle birkaç enlemi ölçmeyi sağladı.
Usturlabi, Bağdat ve İsfahan'da Selçuklu sarayında gözlemler yaptı fakat bunları tamamlayamadı. El Usturlabi, Mahmud Tabloları olarak bilinen bir zic de hazırladı. Usturlabi, bir astronom olduğu kadar oldukça başarılı alet yapıcısıydı. El-Hocendî'nin "el Alet el-Şamile" adlı astronomik aletini düzeltti.
İslam uygarlığından Osmanlı'ya astronomi hakkında 20 ilginç bilg
İslam tarihiçisi İbn Hallikan Bedî el-Usturlabi'nin döneminin en önemli astronomu olduğuna değinerek "Ebü'l-Kasım Hibâtullah, başka bir ifadeye göre, el-Hüseyin b. Yusuf b. el-Bedî el-Ustrulâbî'nin, takdire değer usturlapların yapımcısı, şair ve başarılı bir bilgin olduğunu, astronomik araçların yapımcısı olarak, o çağın en yetenekli ve başarılı adamı olarak kabul edildiğini ve usturlap yapımında gösterdiği maharet ve şöhretten dolayı 'el-Usturlâbî' nisbesini aldığını ve astronomi aletlerini yapma konusunda gösterdiği başarıdan dolayı o öldüğü zaman onun işini yapacak hiç kimsenin olamayacağını" ifade etti.
Selçuklu'nun önemli bilim insanı Bedi'nin unvan olarak kullanacak kadar ustalaştığı usturlap, eski dönemlerde astronomi problemlerini çözmek, gök cisimlerinin veya herhangi bir yüksekliğini ölçmek, gündüz ve gece saatlerini belirlemek, şehirlerin enlem ve boylamlarına göre kıble yönünü tespit etmek, tablolar (zic) çıkarmak gibi teorik ve pratik birçok amaçla kullanılan astronomi aletiydi. Bu alet, namaz vakitlerini ve kıbleyi belirleyebilmek isteyen Müslüman astronomlar tarafından geliştirilerek kullanım alanı genişletildi. 1800'lü yıllara kadar popülaritesini korudu.
Selçuklu'nun bu önemli bilim adamı Sebilürreşâd'da da tanıtıldı. M. Şemseddin'in Müessesât-ı İlmıyyeden Rasadhâneler adlı yazısında İslam aliminden şöyle bahsetti:
"Nasîrüddîn-i Tûsî'den daha evvel, Bedî'-i Usturlâbî de ilm-i hey'ete dâir birkaç âlât-ı rasadiyye îcâd eylemişti. Tûsî'nin muâsırlarından Müeyyed Arzî, Necmeddin Kazvînîgibi ekâbir de felekiyyûn-ı İslâmiyye miyânında ta'dâd olu-nabilir. Ulemâ-yı İslâmiyye mesâî-i cihân-pesendâneleriyle hey'eti bir fenn-i müsbet ve riyâzî hâline getirmişlerdi. Tûsî ve Fergânî gibi zevâtın himmetleri sâyesindedir ki akvâm-ı kad îme arasında pek ziyâde mergūb ve müştehir olan İlm-i Nücûm kıymet ve i'tibârdan sâkıt olmuş, İlm-i Nücûm nâmıaltında ortaya atılan şeylerin vehmiyyât ve hayâlâttan ibâ-ret; kıymet-i ilmiyyeden mahrûm esassız şeyler olduğu tahakkuk etmiştir."