Arama
Tanzimat edebiyatının ilk eserleri
İlk eserlerin verildiği bir dönem olan Tanzimat'ta; ilk köy şiirinden, ilk ilk edebi romana; ilk resmi gazeteden, ilk şiir çevirilerine kadar birçok yapıt yer almıştır. Bu dosyamızda hafızalarınızdaki Tanzimat'ın ilk eserlerine dair bilgilerinizi tazelerken, aynı zamanda da TveK üzerinden eserleri satın alabilirsiniz…
Aruz ölçüsüyle yazılan ilk tiyatro eseri: Abdülhak Hamit Tarhan'ın "Eşber" adlı eseridir.
Eşber, Hindistan'da Keşmir hükümdarıdır. Büyük İskender, Hindistan'ı zaptı esnasında, Eşber kendi askerinin azlığına bakmadan karşı koymak ister. Kız kardeşi ve hükümdarlıkta ortağı olan Sumru, İskender'i sevdiği için, kardeşini bu fikirden caydırmağa çalışır. Eserin yüksek kahramanlık fikirlerinden ve vatanına hıyanet etmiş görünen kız kardeşini öldürmesi gibi olay örgüsü nedeniyle bu eserle Fransız şairi Coneille'in Horace piyesi arasında benzerlik noktaları vardır.
Hece ölçüsüyle yazılan ilk tiyatro eseri: Abdülhak Hamit Tarhan'ın "Nesteren" adlı eseridir.
İlk yerli tiyatro eseri: Şinasi'nin "Şair Evlenmesi" adlı yapıtıdır.
İbrahim Şinasi (1826-1871) ilk Türk gazetecisi olduğu kadar, Tanzimat dönemi Türk edebiyatının da önemli şair ve yazarlarındandır. Şinasi, şiir ve düz yazı alanında Batı edebiyatı yolunda eserler veren ilk sanatçıdır. Bu yönden, O, Batı uygarlığı etkisinde gelişen Türk edebiyatının kurucusu sayılır. Batılı yazar Mr. Gibb, onun için şöyle der: Şinasi ulemalar elinde bir oyuncak gibi olan edebiyatı, ulusun töresi ve davranış eğitimini bir araç durumuna getirdi. Bunu Batı'dan aldığı örnekle, yapmacığın yerine doğallığı koymak ve söylemek yolunu, söylenecek olanın buyruğunu vermekle yaptı. Toplumsal yapıya ve ortaoyununa bağlılığı açıkça görülen oyun, canlı, yalın bir dille bize devrini verir.
TveK'dan satın almak için tıklayın…
İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı: Ahmet Vefik Paşa'dır. (Fransız komedi sanatçısı Moliere'den çeviri ve uyarlamalar yapmıştır.)
Sahnelenen ilk tiyatro eseri: Namık Kemal'in "Vatan Yahut Silistre" adlı eseridir.
Vatan aşkından başka gözü hiçbir şeyi görmeyen İslam Bey, canı pahasına savaşa gider. Onu bir daha görememe korkusu duyan Zekiye, sevdiği adamı yalnız bırakmamak için asker kılığına girip Silistre'ye gider. İki gencin aşkı, vatan aşkıyla birleştiğinde, tüm zorluklara rağmen zafer kaçınılmaz olur.
TveK'dan satın almak için tıklayın…
İlk resmi Türkçe gazete: Takvim-i Vakayi'dir.
İstanbul'da önceleri haftalık, daha sonra düzensiz aralıklarla yayımlanan ilk Türkçe resmi gazetedir. Umur-u dahiliye, umur-u hariciye, mevad-ı askeriye, fünun, tevcihat-ı ilmiye, ticaret ve es'ar olarak altı bölümden oluşan gazete Fransızca, Arapça, Rumca ve Ermanice dillerine çevriliyordu. Halkı eğitmek ve devlet kararlarını duyurmak amacıyla çıkarılmıştır (1 Kasım 1831 - 4 Kasım 1922).
1808 yılında Sultan II. Mahmud'un emriyle, Beyazıt'ta bugünkü İstanbul Üniversitesi'nin merkez binasında (Bab-ı Seraskeri) askasındaki bir konakta kurulan Takvim-i Amire'de basılmaya başlandı. Gazete, Vakanüvis Esad Efendi'nin yönetiminde, Babıali'den çeşitli kamu görevlilerinin yazar kadrosunu oluşturmasıyla çalışmalarına başladı. 26 Ekim 1831'de gazeteyi tanımak amacıyla yayımlanan iki sayfalık bir broşüre göre Takvim-i Vekayi habercilik yapacak, halkı eğitecek ve devletin uygulamalarını duyurarak bunlara uyulmasını sağlayacaktı.
Önceleri haftada bir yayınlanması öngörülen Takvim-i Vekayi ilk aylarda düzenli olarak, daha sonraları ise uzun bir süre düzensiz olarak çıktı. Osmanlı Devleti'nin çokuluslu olması nedeniyle Fransızca, Arapça, Farsça, Rumca ve Ermenice olarak çıkan gazete Umur-ı Dahiliye (iç haberler), umur-ı hariciye (dış haberler), mevad-ı askeriye (askeri işler), fünun (bilimler), tevcihat-ı ilmiye (din adamlarının atanmaları) ile ticaret ve es'ar (ticaret ve fiyatlar) olmak üzere altı bölümden oluşmaktaydı.
1860'dan sonra yalnızca resmi belge, tüzük ve duyuruları yayımlanan, 1878'de 2119. sayısından sonra yayımına ara veren gazete, 1891-92'de yeniden yayımlanmaya başladı. Ama padişahın nişan vermesini konu alan bir resmi bildirimde "nişan itası" ifadesi yerine "nişan hatası" olarak dizilince kapatılmıştır. II. Meşrutiyet'in ilanından (1908) kısa bir süre sonra yeniden yayımlanmaya başladı ve Kurtuluş Savaşı (1919-1922) sonuna kadar İstanbul hükümetinin varlığı sona erinceye kadar yayımını sürdürdü.