Kemal Sayar’ın insan ruhunu çözümlediği eseri: Ruh Hali

💠 Kemal Sayar'ın evlilikten, çocuk yetiştirmeye, kişisel gelişimden depresyon, şizofreni gibi hastalıklara kadar çok geniş bir sahadaki incelemelerini barındıran Ruh Hali eseri, insanın hayatında farklı safhalarda karşılaştığı durumların analitik çözümlemelerini barındıran nadide bir kitaptır. 💠 Ayrıca insana iyimser bir bakış açısı kazandırma yolunda büyük adımlar attıran bu kitap, konuların çeşitli örneklerle pekiştirilerek bizlere aktarılmasıyla, ruh dünyasının karanlık noktalarında ufki kazanımlar edinmemize de yardımcı oluyor. Kemal Sayar'dan alıntı ve sözler 'Bazı şeyler vardır ki, onlar olmadan mutluluğa erişmek mümkün değildir. Bunlardan biri sevgidir. Çoğu zaman insanı mutlu edenin, bize yönelmiş sevgi olduğunu düşünürüz. İnsanlar bizi sevdiğinde çok mutlu olacağımızı düşleriz. Oysa en büyük değer ve mutluluk kaynağı, sevebilmektir. İnsanın sevgisini bir başkasına verebilmesi; ondan karşılık almayacağını bilse bile yine de onu sevebilmesi büyük bir değerdir. Dolayısıyla insanın mutlu olabilmesi için ilk sıraya sevmeyi ve sevilmeyi koymak gerekir. Zaten edebiyat, müzik, sinema... neredeyse bütün sanatlar hep sevme ve sevilme ekseninde döner. Bu güçlü duygu, bizi daha hayatımızın ilk basamaklarından başlayarak sarıp sarmalar.' Kemal Sayar Alev Alatlı'nın Nasihatname'si Hafazanallah'tan alıntılar 'Mutluluğun en büyük kaynaklarından bir tanesi karşılık beklemeden verebilmektir. Çünkü verdiğimiz, bir işe yaradığımız zaman ruhumuzun yüceldiğini, daha iyi bir insan olduğumuzu hissederiz. Cesareti gösterebilmek önem kazanır. Bana danışan insanlara verdiğim bir örnek vardır. Derim ki, kendinizi bir gemide düşünün. Sakin bir koydasınız ve başınıza hiç bela açmak istemiyorsunuz. O zaman bulunduğunuz koyda öylece sakin kalın. Bunun sonucu nedir? O koyda senelerce sakin sakin yaşar ama hiçbir yeri keşfedemezsiniz. Çünkü denizlere açılamaz, uzakları göremezsiniz.' Kemal Sayar Alev Alatlı'nın Nasihatname'si Fesüphanallah! kitabından alıntılar 'İnsan hayatta bazı riskleri göze almazsa, seçim yapma cesaretini gösterip yola çıkmazsa bulunduğu yerde kalır. Cesaret gösterip hayatımıza yeni bir yön veren bir karar aldıktan sonra da geriye dönüp bakmadan, inandığımız yolda sonuna kadar yürümeliyiz. Pişmanlıklara sığınmanın bize bir faydası olmaz. Hatta geriye dönüp bakarken ileride bizi bekleyen fırsatları bile kaçırabiliriz.' Kemal Sayar Bir düşünce işçisi: Alev Alatlı kimdir? 'Para, mutluluğu satın almıyor. Dünyada özellikle 2000'li yıllarda maddeciliğe doğru büyük bir kayış yaşanıyor. Sahip olduklarımızla maddeyle ölçülüyor. Yeni çalışma düzeni eşyadan yana zengin, zamandan yana fakir insanlara dönüştürüyor bizleri. Bu ne demek? İnsanlar 'bir şeyleri biriktirmek' için hayatlarını tüketiyor, hiçbir şeye vakit bulamıyor, çocuklarını ihmal ediyor, eşleriyle ilgilenmiyorlar. Herkes hayatını bir koşuşturma içinde yaşıyor ve nereye ulaşacağımızı unuttuğumuz bir koşu başlıyor. İşte bu yüzden, zaman zaman hayatı durdurabilmek, hayatın hızını yavaşlatabilmek de mutluluğun olmazsa olmaz kurallarından birisi olarak anılmayı hak ediyor.' Kemal Sayar Alev Alatlı'dan altın değerinde öğütler 'İnsanın olayları değerlendirme biçimi -sanıldığının aksine- kalıtımsal, dolayısıyla biyolojik olarak belirlenen, sabit ve değişmez bir özellikte değildir. Olayları değerlendirirken, sahip olduğumuz duygu ve düşünceler de bu sürece eşlik eder ve olayları nasıl yorumladığımızı belirleyen bir 'mercek' işlevi görür. Ancak çoğu zaman, biz bu merceklerin varlığını unutur ve olayları öznel değerlendirmelerimizi katmadan 'olduğu gibi' algıladığımızı varsayarız. Oysa insanın olayları algılama ve değerlendirme sürecinde genel olarak iki bakış açısı işler; 'iyimser' tutum ve 'kötümser' tutum...' Kemal Sayar Alev Alatlı'nın Hollywood algısı 'Cemil Meriç'in hayatın anlamını arayanlar için şöyle bir sözü vardır: 'Nereye gidersen git, bulacağın aydınlık kendi kafanın aydınlığı kadardır.' Önemli olan kendi zihnimizi aydınlık kılabilmektir. Karanlık bizim zihnimizden kaynaklanıyorsa nereye gidersek gidelim karanlıkta kalırız. Aradığımız hazine, tam da kendi içimizde saklı olabilir. Mecnun gibi söylersek; 'Ben seni uzaklarda ararken sen kendi evimde idin!' Karanlık bizim zihnimizden kaynaklanıyorsa nereye gidersek gidelim karanlıkta kalırız. Aradığımız tam da kendi içimizde saklı olabilir.' Kemal Sayar Alev Alatlı: 'Kurtuluş, okumak. Nefes almadan, günde 3 saat 5 saat okumak' 'İnsan ilişki arayan bir varlıktır. Hepimiz yalnızlığımızı bir başkasıyla paylaşmak, kendimizi bir başkasının aynasında seyretmek isteriz. Aslında psikoloji biliminin kökeninde bu vardır. Yani, insandan insana giden sözlerin, davranışların öbür insanda ne tür yansımalar yaptığını anlama, yorumlama gayretidir bu disiplinin ana çalışma konusu. Martin Buber çok hoş söylemiştir: ''Ben'in ben olmak için 'biz'e ihtiyacı vardır.' Hakikaten bu, tâ kadim zamanlardan beri üzerinde durulmuş bir meseledir.' Kemal Sayar Katip Çelebi'nin başyapıtı: Mizanü'l Hak 'Hepimiz konuşmak, anlaşılmak isteriz. Birilerinin varlığımızı fark etmesini ve onaylamasını arzular, bunu iletişim kurarak gerçekleştirmeye çalışırız. Saka, arkadaşının suyundan içmek isterken; 'Seninle konuşmak, halleşmek, sohbet etmek, sana iç dünyamı açmak ve senin iç dünyana girmek istiyorum' demektedir.' Kemal Sayar Teoman Duralı'nın Çağdaş Küresel Medeniyet eserinden alıntılar 'İnsan, anlam arayan bir varlıktır. Bizleri dünyada biricik kılan, diğer varlıklardan ayıran şey anlam arayan bir varlık oluşumuzdur.' Kemal Sayar 2022 yılında mutlaka okumanız gereken 10 kitap 'Dengeli hayat'ı çok basit bir formülle; acıyla, kederle, sevinçle, mutlulukla bir bütün olarak kavranmış hayat şeklinde tanımlayabiliriz. Yani şunları söyleyebilmeliyiz: 'Yağmur yağdıktan sonra güneş açar.' 'Hayat daima üzüntü getirmez.' 'Hiçbir şey hep yok oluşa doğru gitmez.' Hayatta bazen çok güzel sürprizler, mucizeler de olur. Dengeli hayat, biraz da hayatın içinde saklı olan mucizeleri görebilmek demektir.' Kemal Sayar Said Halim Paşa ve klasik eseri: Buhranlarımız 'Birbirimizi anlamak için hayata karşımızdaki kişilerin nazarıyla bakmak gerekir. Son zamanlarda çok sık duyduğumuz 'empati', kendimizi karşımızdaki kişinin yerine koyarak, onu anlamaya çalışmaktır. Tanımı bu kadar kolay olsa da, empati yapmak dünyanın en zor işlerinden biridir. Birbirimize karşı sevgi ve saygıyı kaybettiğimiz zaman, hayatı dengede tutmak iyice zorlaşır. Karşımızdaki kişiye sevgi ve saygı göstermek, aslında kendimize duyacağımız sevgi ve saygıyı artırır.' Kemal Sayar Osmanlı'nın ilk baskı eserleri 'İnsan ruhunun kasvetli koridorlara açılan bir penceresi olduğu gibi, şefkat ve merhametin ışıklı koridorlarına açılan bir penceresi de vardır. Kitle iletişim araçlarında gördüğümüz haberlerde, insan doğasının karanlık tarafını temsil eden zalimlik, cinayet, hırsızlık, savaş gibi kötücül eylemlere daha fazla yer verilir. Aslında insanın özünde, saldırganca duygulardan belki de daha fazla nispette fedakârlık ve diğerkâmlık yeteneği mevcuttur. Bunun için hayatımızda anlayış ve empatiye daha fazla yer ayırmamız gerekir.' Kemal Sayar Ahmet Kabaklı'nın Kültür Emperyalizmi eserinden dikkat çeken cümleler 'Aliya İzzetbegoviç, 'Tarihe Tanıklığım' adlı kitabında şöyle yazar: 'Kurbana duyulan sempati, düşünme yetisinde bulunabilecek bir şey değildir; o ancak ruhta, yani 'bu dünyaya ait olmayan' bir ilkede bulunabilir. Ne denli yoğun olursa olsun hiçbir akıl yürütme, düşünme ve basiret, adalet ve hakikat uğruna feda edilmiş bir hayata ilişkin tek bir örneği bile açıklamaya, meşrulaştırmaya yetmez.' Bu sözler uzun zamandır zihnimi tırmalıyor. Hodbinliğin salgın boyutuna vardığı bir zamanda, başka insanların yararı için kendi çıkarlarını feda eden, doğruluk ve hakikat için, özgürlük ve adalet türküleri söyleyebilmek için kendilerini feda eden insanları nasıl açıklayacağız? Onları esinleyen şey nedir? Hangi psikolojik dürtü veya düzenek 'bu çağın soyluları'nı diğerlerinden ayırıyor?' Kemal Sayar Necmettin Erbakan'ın 'Davam' kitabından alıntılar 'Çağımız, narsisizm ile diğerkâmlığın savaşma tanıklık ediyor. Narsisistik düşünce içindeki grup ve kişiler kendi gruplarının seçilmişliğine, üstünlüğüne ve dışarıda kalanların potansiyel düşman olduğuna inanırken; diğerkâm oluşumlar bütün insanların eşit ve değerli olduğu kabulüne ve dışarıda kalanların potansiyel dost oldukları düşüncesine dayanır. Narsisist, 'Grubumuzun hak ve iddiaları öncelik taşır, grubumuzun dışında kalanların hayatları kolayca harcanabilir, grubumuzdaki insanlara yardım edersem daha iyi bir insan olurum' derken; diğerkâm, hiçbir grubun öncelikli bir iddiasının olamayacağını, bütün hayatların kutsal olduğunu ve grubun dışında kalanlara yardım etmenin kendisini daha iyi bir insan yapacağını düşünür. Kendimize sık sık hangi tarafta olduğumuzu sormalıyız. Dünyadaki narsisizmi ve zalimane ilişkileri çoğaltan, merhamet ve diğerkâmlığa yer bırakmayan, her şeyi reel politik ve piyasa şartlarıyla izah eden bir tarafta mıyız yoksa Hz. ibrahim'e su taşıyan karınca ile mi saf tutuyoruz? Hani o, kendisine 'Senin taşıdığın sudan ne olacak?' diyenlere, 'Hiç olmazsa safım bilinsin' diyen mübarek karınca. Şu da var ki; sadece safımızı belli ederek, kendimizi temize çıkaramayız. Çünkü insan, kolaylıkla her şeyi meşrulaştırabilen, çocukça bir kıskançlıkla çıkarlarını kovalayan, her edimini rasyonalize edebilen bir varlıktır. Tuttuğumuz taraf söylediklerimizde değil eserlerimizde görünür; eserlerimizde yani hayatlarımızda. Hakikate sadakat, ancak samimiyetle mümkündür.' Kemal Sayar İbrahim Gülşeni Divanı 'Kıskançlık herkeste ortaya çıkan bir duygu değildir. Özgüveni yüksek, kendi kendine yeten insanlar kolay kolay kıskançlığa esir olmazlar. Daha ziyade kendisini yetersiz addeden, olası tehdit durumuna karşı kendisini donanımsız gören insanlar daha çok kıskanırlar. Örneğin eşini kıskanan insan, büyük bir ihtimalle o dönemde kendisinde bir şeyleri yetersiz bulmaktadır.' Kemal Sayar Osmanlı padişahlarının mühürleri 'Sevgide kendimizi yüceltme duygusu vardır. Evet, karşımızdaki insanı yüceltiriz ama o sayede kendimiz de biraz yücelmiş oluruz. Derken bir başkası çıkar ve bizim sevdiğimiz insan ona ilgi duyar. Bu genellikle gençlik dönemindeki aşklarda çok sık yaşanır. Tam bulutların üzerinde yürümeye hazırlanmışken birdenbire sevdiğimizi kaybedebileceğimiz düşüncesi, bizi aslında o kadar da sevilmeye layık birisi olmadığımız düşüncesiyle baş başa bırakır ve buna kıskançlık eşlik eder. Kıskançlık devreye girdiği zaman 'sevilmeye layık olduğumuz' bilgisiyle baskılanmış emniyetsizlikler, güvensizlikler, geçmişte aldığımız darbeler birden canlanıverir. Birden zavallı, incinebilir, kusurlu varlıklar olduğumuz gerçeği şamar gibi yüzümüze çarpar. Artık kendimizi o sevgi ilişkisindeki yüce varlık olarak görmeyiz. Kendimizi terk edilebilir, uzakta bırakılabilir, unutulabilir bir varlık olarak algılamaya başlarız; bu da bizi incitir.' Kemal Sayar Bir Osmanlı destanı: Osmancık'tan alıntılar 'Ailedeki en küçük çocuklar, o dönem için en yoğun ilgiyi üzerine çeken kişilerdir; başka biriyle paylaşamayacakları özel bir konuma sahiptirler. En azından birkaç yıl için, kardeşlerin en yeteneksizidirler. Bu nedenle kendilerini yetersiz ve değersiz hissedebilirler. Kendilerini ailenin diğer fertlerine ispatlamayla çalışırlar. En küçük kardeşler itaatkâr olma eğilimi gösterebilirler. Bu, büyük kardeşin hata ve başarılarını yakinen gözlemlemelerinden kaynaklanır. Diğer yandan, el üstünde tutuldukları takdirde sırtlarını hep birilerine dayamaya da alışabilirler.' Kemal Sayar Nurettin Topçu'nun hayata bakışı: İslam ve İnsan 'İlişkilerimizi mahveden, durduk yerde birbirimizi incitmemize yol açan öfkeyi kontrol etmek ve yapıcı bir hale dönüştürmek için öncelikle onu tanımak gerekir. Öfke çoğu zaman haksızlığa uğradığımızı hissettiğimizde ortaya çıkar. Öfkelenen insanlar genellikle kendilerini bir kurban gibi hissederler. Öfkeyi çoğunlukla başkalarına karşı, zaman zaman da kendimize karşı hissederiz. Başkalarında bizi öfkelendiren, o insanların bize yönelik haksız davranışları ve incitici sözleridir. Böyle bir tavır karşısında kendimizi küçük ve değersiz hisseder ve bize bunu yaşatana öfkeleniriz. O anda aklımızdan şu geçer: 'Ben bu kişiye karşı saldırıda bulunursam, onun bana karşı küçültücü davranışlarının intikamını almış olurum. Kendimi yeniden iyi hissederim.' Oysaki çoğu zaman, sonuç düşündüğümüz gibi olmaz. Duyduğumuz öfke ve giriştiğimiz saldırgan tutumlar, kendimizi daha da kötü hissetmemize yol açar.' Kemal Sayar Osman Yüksel'e göre bir nesil nasıl mahvoldu? 'Çoğu evlilikte şöyle cümleleri çok sık duyarsınız: 'Sen zaten hep böylesin. Sen on sene önce de böyleydin. Senin annen de böyle, senin baban da böyle.' Oysa ilişkilerde asıl olan, 'ben' diye başlayan, 'ben dili'yle ifade edilmiş cümleler kurmaktır. 'Sen beni hiç anlamıyorsun zaten' yerine, 'Ben yeterince anlaşılmadığımı hissettim. Derdimi sana yeterince anlatamadığımı hissettim' gibi cümleler seçmeliyiz. 'Sen'le başlayan cümleler karşı tarafı suçlar, oysa 'ben'le başlayan bir cümle kurduğumuz zaman duygularımızı anlatmış oluruz. Karşımızdaki insan da bizi anlama şansına sahip olur. Zaten çoğu zaman öfke, buna benzer iletişim hatalarından kaynaklanır.' Kemal Sayar Genç yaşta solan çiçek: Fehim-i Kadim 'Şiddete yönelik davranışları tırmanışa geçiren etkenlerin başta gelenlerinden biri medya, şüphesiz. Medyadaki şiddet çocuklarımızı nasıl etkiliyor? Bu, üzerinde çokça çalışılan ve araştırma yapılan bir konu. Özetle şunu söyleyebiliriz ki, yetişme çağında televizyondan veya bilgisayar ve video oyunlarından şiddet içerikli mesajlar alan kişiler, erişkin hayatlarında şiddeti çok daha kolay uygulayabiliyorlar. Demek ki şiddetle büyüyen insanlar, şiddeti daha kolay meşrulaştırabiliyor.' Kemal Sayar Sezai Karakoç'un kaleminden alıntılarla 'İslam' 'Zayıf insanların daima mağdur edildiği, iyilerin ezildiği bir dünya tasavvuru insanları kendi adaletlerini kendileri tesis etme noktasına getirir. Herkes kısasa kısas prensibince hareket edip kendi adaletine tesis etmeye çalışınca da çok kaotik bir yapı ortaya çıkar. Oysa şiddet ancak düzenli ve meşru bir güç tarafından kontrol altına alınabilir. Bu da insanların bireysel inisiyatiflerinden başka, daha yüksek bir otorite tarafından, devletin kolluk güçleriyle, adalet mekanizmasıyla yerine getirilmesi gereken bir ödevdir.' Kemal Sayar Medeniyetimizi besleyen kaynak: Tercüme-i Kitab-ı Coğrafya 'Televizyondan verilen mesajlar hepimizin ama özellikle çocuklarımızın gerçeklik algısını ciddi biçimde etkiliyor. Çünkü televizyon doğası gereği 'normal' olana itibar etmez; daima anormal olanı, sıra dışı olanı konu eder. O nedenle televizyondan gelecek mesajların bir süzgeçten geçirilerek, eleştirel gözle bakılarak alınması veya reddedilmesi gerekir. Bu türden televizyon izleme faaliyetine biz 'televizyon okuryazarlığı' diyoruz. Televizyon okuryazarlığı, televizyonda olup biten her şeyi bir eleştiri süzgecinden geçiren, neyin niçin yapıldığını bilen bilinçli bir izleme faaliyetine işaret eder.' Kemal Sayar İmam Şafii Divanı'ndan inciler 'Tüketim kültürü ve marka bağımlılığı çeşitli sebeplerle hızla yayılıyor. Bunun en başta gelen nedeni, 'tükettiğin kadar varsın' diyen sistemin, tüketmeyeni yok sayması, 'hiç'e indirgemesidir. Tüketim endüstrisi, bize ihtiyacımız olmayan şeyleri aldırma ve yeni ihtiyaçlar yaratma üzerine kuruludur. Tükettiğimiz ürünlere baktığımızda bunların hepsinin gerçek bir ihtiyaca tekabül ettiğini söyleyemeyiz. Kredi kartı ile alışverişin 'avantajlarını' vurgulayan reklâmların da tüketim kültürünün yayılmasında etkisi olduğunu görmezden gelemeyiz. Açık ki çoğumuz ihtiyacımız olmayan şeyleri de satın alıyor ve satın aldıkça kendimizi daha mutlu, daha tamamlanmış hissediyoruz. Neden böyle bir yanılsamaya kurban oluyoruz? Öncelikli olarak yoğun bir mesaj bombardımanıyla karşı karşıyayız. Medyada ve sosyal çevrede 'tükettiğin kadar varsın' mesajı mütemadiyen yeniden üretiliyor. Tüketmedikçe eksik kaldığımızı hissediyor, içimizde bir boşluk duyuyor ve bu boşluğu doldurmak için yeniden tüketime yöneliyoruz. Bunda biraz kolaya kaçmanın da rolü var. Çünkü içimizdeki boşluğu asıl dolduracak olan içsel ve kalıcı değerlere ulaşmak ciddi anlamda çaba gerektiriyor. Manevi değerler kazanma zahmetine katlanmak zor geldikçe, değer açlığımızı maddi tüketim unsurları üzerinden gidermeye çalışıyoruz.' Kemal Sayar Şiirimizin özgün sesi Nef'i Divanı 'Reklâmcılık yüzyılın son çeyreğinden itibaren, giderek daha da oburlaşan bir iştahla çocuklara yöneliyor ve çocukluğu muhasara altına alıyor. Bazı araştırmalar, üç yaşındaki bir ABD'li çocuğun ortalama 100 markanın logosunu tanıdığını gösteriyor. Elektronik medyanın yaygınlık kazanmasıyla reklâmcılar anne babayı bir kenara iterek, kolaylıkla etki altına alabilecekleri çocuklara doğrudan mesaj göndermeye başladılar. Televizyonun girdiği her ev artık fethedilmiş bir toprak parçası gibi, reklâmcılar 'vaat edilmiş topraklar'ı olan çocukluğa kolayca erişebiliyorlar.' Kemal Sayar 'Reklâmlar çocuklara maddeci bir dünyayı ve satın almanın hazzını vazediyor. Böylece, kendisini maddi zenginliğe ve çabuk doyurulmaya ayarlamış o sığ 'müşteri kimliği'nin tohumları, çocukluğun bereketli topraklarına serpiliyor. Bir düşünün, yetişkin birisi bir çocuğu süreğen bir biçimde aldatır ve istismar ederse, çocuktaki başkalarına güven ve kendisini emniyette hissetme duygusu zedelenmez mi? Aynı şekilde başarı, popülerlik, çekicilik gibi yalancı cennetler vaat eden reklâmlar da, aldatma ve kandırmaya dönük hilelerle çocuğun emniyet duygusunu zedeleyecek, işitip gördüklerine itimat etmesini zorlaştıracaktır. Reklâmlar, gördükleri sonsuz çeşitlilikteki ürüne sahip olamadıkları sürece kendilerini eksik hisseden çocuklarda, narsisistik bir yaraya yol açabilir. İskandinav ülkeleri ve Yunanistan'da, doğrudan çocuklara yönelik reklâmların yasaklanmasına yahut sınırlanmasına şaşmamak gerekir.' Kemal Sayar İsmet Özel'in Bakanlar ve Görenler kitabından altı çizili cümleler 'Hepimizin sevgiden, şefkatten, güzel konuşmadan anladığımızı; kalbini karşısındakinin kah bine yaklaştıran insanların birbiriyle anlaşabileceğini düşünüyoruz. Erkekler agresif ve kavgacıyken, kadınlar sesiz ve sakindir. Kadınlar kendilerine ve karşılarındaki insanlara daha saygılı davranmaya çalışır ve şiddet içeren olaylardan uzak dururlar. Kadınların intihar girişimlerinin erkeklerden daha az olmasının ve daha az agresif davranışlar göstermelerinin sebebi budur. Kadınların dinî inançları daha güçlüdür. Duyguları erkeklerden daha çabuk harekete geçer ve daha değişkendir. Erkekler olaylara daha soğukkanlı yaklaşırken, kadınlar daha aceleci ve sezgisel davranmayı tercih ederler. Daha korunaklı, dikkatli hareket etmeyi severler, daha çekingen ama daha konuşkandırlar. Erkekler kadınlardan daha iyi sır saklarlar.' Kemal Sayar 'Ergenlik dönemi karşı cinsi tanıma zamanıdır. Hormonal değişiklikler ergenlerin karşı cins hakkında fikir almak için harekete geçmesine yol açar. Yetişkinlikte herkes kendi kalesine çekilir. Cinsiyetler arasındaki ilişkiler yetişkinlik döneminde tamamen birbirinden ayrılır. İki cins arasındaki farklar gittikçe artmaya başlar. İlerleyen yıllarda kadınlar bir veya iki yakın arkadaşla derin ilişkiler kurarken, erkekler yakın arkadaş yerine birçok arkadaştan oluşan bir grubun içerisinde yer almayı tercih ederler. Kadınlar arasındaki arkadaşlık, erkeklerin arkadaşlıklarına göre daha güçlüdür. Ayrı kutuplara çekilen kadınlar ve erkekler, yetişkinliklerinde romantik ilişkiler yaşamak için karşı cinse yakınlaşmaya çalışırlar. Ancak uzun süre ayrı geçen onca zamandan sonra bir araya gelmek zor olur. Her iki cinsin de arkadaşlık ilişkisini romantik duygular ile karıştırması işi daha da zorlaştırır. Oysa hem kadının hem de erkeğin her daim birbirine ihtiyacı vardır.' Kemal Sayar Kafka'nın babasına mektubundan alıntılar 'Akıl duyguyu, kudret sevgiyi, dış içi arar. Âşık olan kişi, sevdiğiyle psikolojik olarak bütünleşmiş, anlam duygusunu yakalamış, doyum içinde bir varlıktır. Sevmekle zaman durur, uzak âlemlere kulaç atılır. Gerçek âşıklar, içe çekilir, içe doğru derinleşir, varoluşun kemikleri yakan ıstırabıyla kendilerinden geçerler. Onlar bu sızıdan hiç uyanmak istemez, 'Aşk derdiyle hoşem/El çek ilacımdan tabib' diyebilirler. Çünkü bilirler ki âşığın asıl derdi çileyle pişmek, çilede yanmak ve bu çileyle tamamlanmaktır. O yüzden erenler yüzyıllar boyu mum alevinde eriyen pervaneyi âşığa misal verdiler. Yanmazsan olmazsın. Ağlamazsan, çöle düşmezsen, inlemezsen tamamlanmazsın. 'Mecnun olup çöle düşmeyeceksen/Ne Leylâ'yı çağır ne çölü incit' der bu toprakların bir türküsü. Çölü incitmeden, onun uğruna cefa çekmeyi göze alarak yaşanır aşk. Âşık bir çabayla sınanır önce. Ayrılıkla imtihan edilir.' Kemal Sayar 'Evliliğe pembe düşlerle başlayıp sevdiğimiz insanı yere göğe koyamazken, birdenbire onu çekilmez bir insan haline getirir, melek gibi bir insanı birden şeytan yapıveririz. Evlilik öncesi nişanlılık döneminde karşımızdaki insanın kusurlarını hiç görmeyiz. Olumlu özelliklerini ise yere göğe koyamaz, onu öve öve bitiremeyiz. Aradan birkaç sene geçince bir de bakarız ki karşımızda bambaşka bir insan var. Evliliği dikensiz gül bahçesi olarak hayal etmek doğru değildir. Zaten hayatın kendisinin dikensiz gül bahçesi olması neredeyse imkânsızdır. Önemli olan hayatta memnun kaldığımız anların memnun kalmadığımız anlardan daha fazla olmasını sağlayabilmektir. Karşımızdaki insanla, çocuklarımızla, ailemizle en üst düzeyde uyum sağlayabildiğimiz, birbirimizi dinlediğimiz, anladığımız ve birbirimize tahammül edebildiğimiz bir beraberliği kurmanın yolunu aramak gerekir.' Kemal Sayar Dervişane bir divan şairi: Usuli 'Eşler bazı konularda anlaşamayabilirler, bu illa ki birisinin haklı, birisinin haksız olmasını; bir tarafın doğruyu, bir tarafın yanlışı temsil etmesini gerektirmez. Evlilikten doğru ve yanlış kelimeleri, 'meli' 'malı' içeren ifadeler kalkarsa sorunların üstesinden gelmek kolaylaşır. Doğrular ve yanlışlar değil, 'onun bakış açısı-benim bakış açım' anlayışı hâkim kılınır. Çünkü diyalog ancak eşler birbiriyle konuşabildiği, bir araya gelebildiği zaman başlar. Ancak o zaman karşılıklı konuşma ve karşılıklı işitmeden bahsedebiliriz.' Kemal Sayar 'Çocuk eğitiminde bazı hatalara düşeriz. Bir kısmı iyi niyetle yapılmış yanlış davranışlar olan bu hataların başında, övgüyü yanlış kullanmak gelir. Halbuki övgü penisilin gibidir, yerli yerinde kullanılırsa hastalığı iyileştirir, gereksiz kullanımı halinde alerji yapar. Övgüyü yerli yersiz kullandığımızda çocuklarımızın birtakım istenmeyen tepkiler geliştirmesine yol açabiliriz. Yerinde kullanılmış övgü çocuğun fiziksel görünümüne ve içinde bulunduğu duruma değil, davranışlarına yönelik olmalıdır.' Kemal Sayar Rene Guenon'un 'Doğu ve Batı' kitabından ufuk açıcı tespitler 'Anne babaların ve eğitimcilerin en fazla üzerinde durdukları problemlerin başında davranışla ilgili sorunlar gelir. Bildiğimiz gibi insanoğlu dünyaya geldiği ilk günden itibaren birtakım kurallar öğrenmeye başlar. Özellikle üç yaşını bitirdikten sonra sosyalleşen, ilişkileri artan, çevresini daha kolay algılayan çocuk, bu ilişki biçimlerinden sonuçlar çıkarır ve kendisine göre sınırlar koyar. İşte bu sınırların oluşumunda çocuğu yetiştiren bireylerin -en küçük ölçekte ailenin yadsınamayacak rolü vardır. Çünkü anne babalar olarak bizler çocuklarımıza birtakım doğruları, yanlışları öğretir, davranışlarına bazı sınırlamalar getiririz. Böylece onların toplum içerisinde daha uyumlu ve sağlıklı bireyler olmalarını sağlamaya çalışırız.' Kemal Sayar 'Hemen hemen bütün çocuklar ödev yapmak için motivasyona ihtiyaç duyarlar. Ebeveynler de çocukların motivasyonunu artırmak için maddi veya manevi ödüller vererek ödev yapmayı daha zevkli hale getirmeye çalışırlar. Fakat dikkat problemi olan çocuklar, anne baba ne kadar motive edici davranırsa davransın ders çalışmaya direnç gösterirler. Birlikte ders çalışırken, anne baba problemin çözümünü anlattığı halde, çocuk farklı bir şey düşünür ya da söyler. Dikkat problemi olan çocuklar, okulda da birtakım tavırlar sergileyerek kendilerini ortaya koyarlar. Örneğin, dersleri takip etmekte zorlanırlar. Hiperaktivitesi olan çocuklar, genel itibariyle okulda iki farklı grup davranışı gösterirler. Bazıları, çok fazla konuşur, dersi kaynatmaya çalışır. Bir de daha gizli tavırlar sergileyen çocuklar vardır; bunlar sessiz, sakin bir kenara çekilip oturur, dersi dinliyor gibi görünüp hayallere dalar, dersle ilgili olmayan şeyler düşünür ama çevreye de zarar vermezler.' Kemal Sayar Filistin direnişinin şairi: Mahmud Derviş 'Ebeveyn çocuk iletişiminde doğru yol; ne ihmalkâr ne de aşırı otoriter tutumdur. Ergene ihtiyaç duyduğu sınırları gösterebilen ama bunun yanında çocuğuyla ilgilenen anne babalar olmalıyız. Yani elini omzuna atarak çocuğuyla konuşabilen fakat sınırları aştığı zaman da onu uyarabilen, özgüvenini kırmadan, kendisini kötü hissettirmeden, 'Sen burada yanlış yapıyorsun. Bence bunu yapmanın daha doğru bir yolu var. İstersen gel, birlikte bunun üzerine düşünelim' diyebilen anne babaların çocukları, bu dönemi çok daha rahat ve sorunsuz atlatabilirler. Birlikte çözüm üretmek, ergenle anne babanın yapabileceği en doğru şeydir.' Kemal Sayar 'Depresyonun statü ya da iyi bir gelecekle birebir ilişkisi yoktur. Önemli olan, depresyonun insanın zayıflığından kaynaklanmadığını bilmektir. Kimi insanlar çok yanlış bir biçimde depresyonu 'karakter zaafı' olarak görürler. Oysa bu ruhsal durum rütbe, makam, servet ayırt etmeden her insanı etkileyebilir. Depresyon bazen idealler ve gerçekler arasındaki uçurumdan kaynaklanır. Kendimiz için belirlediğimiz hedefler gerçeklerle uyumsuz ise ne kadar denersek deneyelim onlara ulaşamayız. O zaman da kendimizi hırpalamaya başlarız.' Kemal Sayar Hamdullah Hamdi'nin 'Leyla ile Mecnun' mesnevisi 'İnsanlar genellikle depresyonun sadece çökkün bir ruh hali ile gittiğini düşünürler -ki bu da depresyonun bir parçasıdır. Depresyonun en önemli parçası 'keyif alma' kapasitesinin kaybıdır. Hayat boş görünür, yaşamak zevksizdir. Olumlu duygular hissetme kabiliyetimiz azalır, buna karşın olumsuz duygularımızın, özellikle kızgınlık ve öfke gibi duygularımızın şiddeti artar. Açıklayamadığımız alınganlıklar, tahammülsüzlükler, içerlemeler ve öfke açığa çıkar. Sinirlilik ve huzursuzluktan dolayı çocuklarımıza ve akrabalarımıza ters davranıp onları kırabiliriz. Daha sonra bundan dolayı suçluluk hissederiz ve bu bizi daha da fazla depresyona sokar. Depresyonun bilinen diğer belirtileri huzursuzluk ve korkudur. Depresyonda olduğumuzda dayanıksızlaşırız. Her zaman kolaylıkla yaptığımız işler gözümüze korkutucu gelmeye başlar ve neden böyle olduğunu anlayamayız.' Kemal Sayar 'Kendimizi daima tenkit ederek ve kusur bulmaya çalışarak yargılarız. Başkalarının yaşadıklarını ise çok daha insaflı ve makul biçimde değerlendiririz. Düşünün ki, yakın bir arkadaşınız depresyon için psikoterapi görüyor ve bu tedavi onun için çok yararlı. Böyle bir durumda arkadaşınıza ne söylersiniz? 'Psikoterapi görmek, senin ne kadar güçsüz ve nevrotik olduğunu gösteriyor. Onun yerine ilaç tedavisi almalısın. Yaptığı şey utanç verici' der miydiniz? Eğer arkadaşınızın durumunu böyle değerlendirmeyecekseniz kendinize neden bu mesajı veriyorsunuz? Çifte standart tekniğinin özü budur. Yanlış inanç 11: 'Benim problemlerim gerçek, bu yüzden psikoterapi bana yardım edemez.'' Kemal Sayar Rasim Özdenören'in edebiyata bakışı: Ruhun Malzemeleri 'Fobi, belirli durumlar karşısında bazı kişilerin kapıldığı baskılı, endişeli, mantık dışı korku olarak tanımlanır. Bir nesneden veya bir durumdan, örneğin yükseklikten, bir yerde kapalı kalmaktan, fırtınadan, sisten vs. aşırı derecede korku ile karakterize edilebilen bir durumdur. Fobilerin bir kısmı normal insanlara anlaşılabilir gelse de, bazıları anlamsız ve gülünç bulunabilir. Örneğin bir insanın rüzgârdan, sisten korkmasını tuhaf bulabiliriz. Fobiler çoğu zaman, bize kendimizi çok kötü hissettiren geçmiş yaşantılarla ortaya çıkar. Yukarıda sisten korkma örneğini vermiştik, sisli bir günde başımıza çok kötü bir olay gelmiş olabilir. Birdenbire beynimize aslında bizi korkutanın söz konusu olay değil de sis olduğu yazılır ve o andan itibaren sisten korkmaya başlarız. Çünkü insan zihni olumsuz bir hadise yaşadığı zaman, onu hemen o ortamla ilişkilendirmeye meyillidir. Fobiler sıklıkla 'olumsuz şartlanma' dediğimiz bu ilişkilendirme özelliğiyle ortaya çıkar.' Kemal Sayar 'Bazen insanların önünde herhangi bir faaliyette bulunmaktan çok çekiniriz. Başkalarının da bulunduğu ortamlarda konuşurken, yemek yerken, hatta yazı yazarken bütün dikkatin bizim üzerimizde odaklanacağını düşünürüz. Bu korkunun ortaya çıkması için illa ki bir performans göstermemiz gerekmeyebilir. Bazen hiç tanımadığımız insanlarla dolu bir ortama girdiğimizde 'Acaba kendimi küçük düşürecek, diğer insanların bana 'Bu adam aptal mıdır nedir?' diye bakmasına yol açacak bir hareket yapar mıyım? Başka insanlar daha sonra benimle dalga geçerler mi?' diye korkarız. Otorite saydığımız, bizi yargılayabileceğini düşündüğümüz insanların karşısında, duyduğumuz tedirginlik daha da artar. İşte bu durum, 'sosyal fobi' dediğimiz toplumsal ortamlarda duyulan korkudur. Çok yaygın bir korku olan sosyal fobi pek çoğumuzu etkiler. Yani hemen hemen hepimiz bazı sosyal fobik özellikler gösterebilir, yeni bir ortama girdiğimizde heyecan ve endişe duyabiliriz. Bu doğaldır ama eğer mesleki hayatımız etkilenmeye başlamışsa, örneğin öğrenciysek öğretmen tahtaya kaldıracak diye kalbimiz küt küt atıyorsa ve derse girmekten kaçınıyorsak ortada ciddi bir sorun var demektir.' Kemal Sayar Sadettin Ökten'in dilinden sanat, gelenek ve medeniyet 'En iyi, iyinin düşmanıdır' diye çok bilinen bir söz vardır. Bir şeyi en iyi biçimde yapmaya kalkışırsak, yani mükemmeliyetçi olursak hata yapma korkumuz artar. O zaman başka insanların önünde 'yine bir hata yapacağım, yine küçük düşeceğim, benim aptal ve sıkıcı bir insan olduğumu düşünecekler' kaygısını daha yoğun hissetmeye başlarız. Hatalarımızın, eksiklerimizin, kusurlarımızın olabileceğini baştan kabul edersek bu korkuyla başa çıkmamız çok daha kolay olur. Hiçbir hata, dünyanın sonu değildir. Ve biz başkalarının bize verdiği değerden ibaret değiliz. Önce kendi kendimize değer verip güvenmeliyiz ki hayat sahnesinde rol alabilelim.' Kemal Sayar 'Kendinizi kimseyle mukayese etmeyin. Hep kendimizi bizden daha iyi durumda olan insanlarla mukayese ederiz. Oysa bizim imrendiğimiz hayatları yaşayanların iç dünyasında da fırtınalar kopuyor olabilir. Kendimizi başkalarıyla mukayese etmek bize sadece mutsuzluk verir. Hayatın koşuşturmasından uzak durmaya çalışın. Arada bir kenara çekilip olan bitene uzaktan bakın. Kendinize dönün ve hayatın ritmini yavaşlatın. Bazen hayatı o kadar koşturarak yaşarız ki ne olup bittiğini aradan çok zaman geçtikten sonra fark ederiz. Ömrümüzü yaşanmadan tüketmemek için hayatı biraz yavaşlatmalıyız. Hayatın gizli olduğu küçük ayrıntıları fark edebilirsek endişe duygumuz azalır.' Kemal Sayar Aliya İzzetbegoviç'in 'Özgürlüğe Kaçışım, Zindandan Notlar' eserinden alıntılar 'Kimse mükemmel değildir. Ancak içimizden bazıları biraz daha az mükemmeldir. Kişilik ve karakter bozukluğundan mustarip sayısız insan, insani görevlerini yerine getiremez ve olgun, dürüst ve yapıcı ilişkiler sürdüremez. Böyle özellikler gösteren insanların pek çoğu yıkıcı ve hatta tehlikelidir. Bir binadaki zayıf malzeme nasıl günü geldiğinde o binanın yıkılmasına yol açarsa, bunun gibi kişilik bozuklukları da insanda çeşitli yıkımlara yol açar. İnsanlar kişilik ve karakter sorunlarını göremez ve zarar verici davranışlarını değiştiremezlerse, bu sorunlar adeta kişiyi ruhsal açıdan kötürüm eder. Kişiliğimiz, etrafımızdaki dünyaya uyum sağlamamızı kolaylaştırmıyorsa, birtakım kişilik sorunları ortaya çıkıyor demektir.' Kemal Sayar 'Narsisist kişiler, çok önemli ve vazgeçilemez olduklarını düşünürler. Halk arasında 'Küçük dağları ben yarattım' denen tavrı temsil eden kişilerdir. Daima gösteriş yapar, daha aşağıda gördükleri kişileri aşağılar ve kendilerini methederler. Bunun karşılığında bekledikleri ilgi, övgü ve hayranlıkla karşılaşmadıklarında hayrete düşüp hayal kırıklığı ve mutsuzluk yaşayabilirler. Başkalarının kendi başarılarındaki katkısını göz ardı ederler. Otorite ya da üst düzey kişilerle iletişim kurmak için çabalar, kendileriyle onlar arasında bir ortaklık vehmederler. Başkalarından destek ve yardım göremediklerinde öfkelenirler. Kendi işleri ve keyifleri için insanları köle gibi kullanabilirler.' Kemal Sayar Nizar Kabbani'nin meşhur eseri 'Ben Beyrut'tan alıntılar 'Narsisist kişiler, çaba gösterdikleri sahalarda başarılı olabilirler, iş hayatında öne çıkabilirler. Sivrilmek ve öne çıkmak için işlerini bir kalkan olarak kullanmaları da söz konusu olabilir. İşlerini gerçekten çok sevdikleri için değil de, kendilerini başkalarına beğendirmek, alkış almak istedikleri için çok fazla çalışabilirler. Kendilerini öven, takdir eden kişileri severler. Fakat aldıkları alkış biraz azaldığında ya da dün kendilerini alkışlayan insan bugün azıcık eleştirdiğinde, hemen öfkeye kapılırlar. Bir narsisistin en iyi kullandığı silah, kelimelerdir. Kelimelerle insanları yerin dibine batırırlar.' Kemal Sayar 'Çocuklar her zaman sevgiye muhtaçtır ve bu sevgi onlara sonuna kadar verilmelidir. Yalnız, koşulsuz sevgi vermekle pohpohlamak arasındaki farkı göz ardı etmemek gerekir. Asıl olan çocuğun kişiliğini, karakterini değil; iyi vasıflarını, meziyetlerini ve iyi eylemlerini ön plana çıkararak övmektir. Bazen anne babanın, çocuğa yeterli sevgi verememesinin sonucu olarak, çocuklar savunmaya geçerek kendilerini aşırı derecede sever hale gelir ve narsisistik kişilik geliştirme eğilimi gösterirler.' Kemal Sayar Nuri Pakdil'in derkenarı: Kalem Kalesi'nden çarpıcı alıntılar 'Hafıza, bir sürü devreden oluşan soyut bir sistemdir. Beynimiz çok sayıda bilgiyi depo edebilecek bir yapıda yaratılmıştır. Belleğimiz gördüğümüz, yaşadığımız her şeyi emer ve depolar. Öğrendiğimiz her şey, tüm yaşam tecrübemiz beynimizdeki nöronlar aracılıyla elektriksel ve kimyasal harflerle hafızamıza yazılır. Fakat bu soyut bir yapı olduğu için, hafızayı elimize alıp inceleyemeyiz. Belleğimiz kimi zaman kaydettiği bilgileri siler ve biz öğrendiklerimizi unuturuz. Unutkanlığın çeşitli sebepleri vardır: Bazı bilgileri, geçmiş yaşantıları unutmak istediğimiz için biz belleğimizden sileriz. Hatırlamak istemediğimiz anıları, bize acı veren olayları belleğimizin mahzenine atarız. Çünkü acı veren şeyleri sürekli hatırlayarak yaşamak çok zordur. Geriye dönüp bakarsanız, belleğinizde yer eden şeylerin daha çok hoş hatıralar olduğunu görürsünüz. İnsan belleğinde kötü olanı, olumsuz olanı inkâr etme yolunda bir eğilim vardır. Ancak biz her ne kadar unuttuğumuzu, sildiğimizi, 'bastırdığımızı' düşünsek de o yaşantılar hatırlanmasalar dahi belleğimizin derinliklerinde var olmaya devam eder. 'Bastırma' denen bu durum, bünyenin, sürekli olarak üzücü anılarla meşgul olmamak adına kurduğu bir savunma mekanizmasıdır.' Kemal Sayar 'Hayat değişikliklerle, yeniliklerle anlam kazanan bir süreçtir. İnsanların çoğu sakin bir limana demir atan yelkenlinin içinde bunalır, uzaklara gitmek ister. Açık denizlerde fırtına, yağmur, boran olacağını da bilsek de denizler bizi cezbe-der. Çünkü o denizin ötesinde ne olduğunu merak ederiz. Hayatı dolu dolu yaşamak, riskleri göze almayı gerektirir. 'Oldum demek, öldüm demektir' diye bir söz vardır. Oldum diyen insan, 'Benim artık gidecek mesafem yok. Bu hayatta başarmak istediğim daha fazla bir şey yok. Benim kapasitem buraya kadar' demiş olur. O halde hayat durmadan yürümek demektir.' Kemal Sayar Şairler Sultanı Baki'nin Divanı 'Özgürlük, toplumsal sorumluluk duygusunu içerir. Özgür insan, içinde bulunduğu grubun onayladığı kararlarına katılan ama onaylamadıklarına katılmama cesaretini gösteren kişidir. İlkeleri uğruna rahatlıktan, statüden, servetten feragat edebilir. Özgürlük seçim yapabilmek ve karar verebilmektir. Her 'evet' bir başka şeye 'hayır' demektir. 'Kim olduğumu bilmiyorum/ne hissettiğimi bilmiyorum' diyen insanlar, tutsaklığın zindanına hapsolmuştur. Önemli olan, cesaret gösterip yola çıkmaktır. Hangi sahile varacağımız, bizim değil yüce bir kudretin iradesi dahilindedir. Özgür insan, içinde bulunduğu grubun onayladığı kararlarına katılan ama onaylamadıklarına katılmama cesaretini gösteren kişidir.' Kemal Sayar İslam sanatları kimden etkilendi? 'Bir gün dünya üzerinde sahip olduğumuzu düşündüğümüz şeyleri bırakıp gideceğimiz bilincini kazanmanın önemini vurgulayalım. Bunca yarışma nereye kadar gidecek? Böyle düşününce insanların sahip oldukları şeylerle tabiri caizse birbirlerine hava atmaları, övünmeleri ne kadar da anlamsızlaşıyor. Övüneceğimiz bir şey varsa o da bu dünyada kurduğumuz doğru ve iyi ilişkilerdir, diğer insanlara ne kadar yardımcı olabildiğimizdir. Bizim bu dünyadaki var oluşumuz diğer insanların hayatında olumlu yönde bir değişiklik yaptıysa, başka insanlara yardımcı olabildiysek kendimizi bir işe yaramış hissedebiliriz.' Kemal Sayar Konuşma adabı ile ilgili hadisler 'Aşk, insanın hayatına anlam kazandırır. Bir insan hayatınıza anlam kazandırdığında, bu kişiyi kaybetme tehdidi çok yıkıcı olabilir. İnsanların çoğu çocukluktan kalma çözümlenmemiş çelişkiler taşır; alınganlık, korku, güvensizlik vs... Âşık olunduğunda ve aşka karşılık görüldüğünde bu korkular azalır. Kişi mükemmel olmasa bile sevilmektedir. Ancak aşk tehlikeye girdiğinde kaybolmuş gibi görünen korku ve güvensizlik duygusu geri gelir. Aşk ne kadar parlaksa, kaybının gölgesi de o kadar karanlık olur.' Kemal Sayar İslam mimarisinin Avrupa'daki izleri

Kemal Sayar’ın insan ruhunu çözümlediği eseri: Ruh Hali

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

Fatma Bayram'ın yeni eseri İyiler Yalnız Değildir'den 30 alıntı

Ayet ve hadisler ışığında kadın

Nuri Pakdil'in unutulmaz sözleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Fatma Bayram'ın yeni eseri "İyiler Yalnız Değildir" TK Kitap'tan çıktı!

Fatma Bayram'ın yeni eseri İyiler Yalnız Değildir'den 30 alıntı

Ayet ve hadisler ışığında kadın

Filistin'de kadın ve çocuk olmak

Kadın sahabilerin İslam'a hizmeti

Nuh Tufanı kopuyor I İnsanlığın hayata yeniden başlaması

Arama

Kemal Sayar’ın insan ruhunu çözümlediği eseri: Ruh Hali