Arama
20 maddede Osmanlı'nın Harem teşkilatı
Harem-i Hümayun, hakkında az bilgi bulunan, tarih boyunca en çok merak edilen ve en çok efsane üretilen teşkilatlardan biridir. Osmanlı'da Orhan Gazi döneminde temellerinin atıldığı düşünülen Harem, benzerlerine diğer devletlerde de rastlanan bir kurumdu. Peki, kadın yöneticilerin yetiştiği bir mektep olan Harem'in teşkilat yapısı nasıldı? Harem, Osmanlı yönetiminde ne zaman etkili oldu? Hürrem Sultan'ın ardından Harem'de en etkili isim kimdi? Osmanlı padişahları neden Türklerle evlenmekten kaçınmışlardı? Kimlere "sultan" denilirdi? Osmanlı'nın Harem teşkilatına dair ilginç bilgileri derledik.
Osmanlı padişahları II. Bayezid zamanına kadar Bizans'tan, Balkan prensliklerinden Germiyanlı, Candarlı, Karamanlı ve Dulkadirli gibi Türk beyliklerinden kız almış, ülke içerisinde köklü bir Türk ailesinin kızları ile evlenme yoluna da gidilmemişti.
II. Bayezid, Karamanoğulları'ndan Hüsnüşah ve Dulkadiroğullarından Ayşe Sultan'la evlenmişti. Sultan, ayrıca birçok cariye de almıştı. II. Bayezid'den sonra Anadolu'daki Türk beyliklerinin sona ermesi ve Harem-i Hümayun'un da iyice kurumlaşması ile birlikte padişah ve şehzadelerin sadece cariyelerle evlenmesi âdet haline geldi.
Padişahlar, II. Osman ve Sultan Abdülmecid istisna olmak üzere Türk kızlarıyla evlenmediler. Padişahların imparatorluktaki Türk ümerasının kızlarıyla evlenmemelerindeki faktörlerden birisi de hanedana dayanan yeni güç odağı yaratmamaktı.
II. Bayezid devrinden itibaren hükümdarların cariyelerle evlenme geleneği oluşmaya başladı.
Cariyelerle evlenme geleneğini ilk defa bozan II. Osman oldu. O, Şeyhülislam Esad Efendi ve Pertev Paşa'nın kızları ile evlendi.
Ancak padişahın saray dışından, cariye olmayan ve hür doğmuş Türk kızlarıyla evlenmesi halk ve devlet adamları tarafından hoş karşılanmadı. O bu davranışı ile bir geleneği yıkıyordu.
Oysa Osmanlı statükocu bir devlet idi ve gelenek haline gelmiş bir durumun değişmesine iyi gözle bakılamazdı. Bu evliliklere kızını aldığı Şeyhülislam Esad Efendi dahi karşı çıkmıştı.
Genç padişahın bu evlilikleri, hanedanın bilhassa soylu kadınlarla nikâh kıymaktan kaçınma geleneğinden şiddetli bir kopuş olmuş, ancak daha sonraki hükümdarlar tarafından devam ettirilmemiştir.
İlk dönemlerde hükümdar kızlarına hatun denirken, Fatih'ten itibaren sultan denilmeye başlanmıştır. Şehzâdelerde sultan ifadesi isimlerinden önce kullanılırken kızlarda isimlerinden sonra kullanılırdı.
Şehzadelerin sancaklara çıktıkları dönemlerde çocuk sahibi olmalarına izin verildiği için doğan kız çocukları da babalarının bulunduğu sancaklarda büyütülürdü. Topkapı Sarayı tam manası ile kurumsallaştıktan sonra ise sultanlar burada ikamet etmeye başladı.