Arama
Cennet meyveleri mezar taşı motiflerine nasıl yansıdı?
Yüzyıllar öncesinden günümüze gelişerek gelen Türk sanatında bezemelerin, süslemelerin ve onları oluşturan motiflerin ayrı bir ehemmiyeti vardır. Sizler için evrensel bir dile sahip olan, bunun yanında her toplumun kültüründe ayrı bir anlam kazanabilen motiflerin mezar taşlarına nasıl yansıdığını araştırdık.
İncir de nar gibi kutsal olarak nitelendirilmiş cennet meyvelerindendir.Dışından tek bir unsur gibi görünse de, içinden çıkan yüzlerce çekirdeği ile bereket timsali bir meyvedir. Her derde deva olan incir hemen hemen bütün kültürlerde kutsal meyve olarak edilmiştir. İncir ilk çağlardan bugüne kadar kutsallık, varlık, aydınlık, bilgelik, doğurganlık, güç, verimlilik, bereket ve bolluk sembolü olmuştur. İncir ağacı çiçek açmadan önce meyve verdiği için Hz. Meryem'in sembollerinden biridir.
Sanatımızda da yer bulan incir motifi, bilhassa geç dönemde kullanılmıştır. Rokoko tarzında yapılan tavan ve duvar süslemelerinde çiçek buketleri, manzara resimleri ve meyve kompozisyonları yapılmış ve kompozisyonlar içinde incir motifi kutsal sayılması sebebiyle vazgeçilmez motiflerden birisi olmuştur. Topkapı Sarayı Harem Dairesi III. Murad Has Odası'nda yer alan iki sedirin tavanlarında resmedilen meyveler içinde incir de vardır. Bununla birlikte mezar taşlarında, çeşme mermer yüzeylerinde yapılmış uygulamalar da mevcuttur.
Hurma dilimize Farsça'dan geçmiştir ve Arapça'da nakhle olarak bilinir. Nimetullah Cezairi'nin Envaru'n-Nu'maniye" adlı kitabında hurmayla ilgili şu tespitler yer almaktadır: "Allah Hz. Adem'i yaratacağı zaman meleklere Hz. Adem'in toprağını bir eleğe koymalarını emretti. Elendikten sonra saf ve ince olanından Hz. Adem yaratıldı. Elekte geriye kalan kısımdan da hurma yaratıldı." Nakhle "elekte kalan" anlamına gelmektedir.
İbn-i Ömer'den naklen anlatılan ve Peygamber Efendimizin de hadis-i şerifleri olduğu bilinen rivayet şöyledir:
"Efendimizin yanında otururken hurma ağacının özü getirildi. Efendimiz şöyle bir soru sordu: "Ağaçlardan bir ağaç aynen Müslüman adama benzer, yaprağı düşmez. Söyler misiniz bana hangi ağaçtır o?" Orada bulunanlar çöl ağaçlarına daldılar, benim aklıma hurma olduğu geldi. söylemeye niyetlendim, ama baktım ki ben orada olanların en küçüğüyüm sustum. Efendimiz buyurdular ki: "O ağaç hurmadır."
Türk süsleme sanatında en sık rastlanan ağaç motiflerinden olan hurma ağacı, kutsal sayılan ağaçlardan olup hayatın devamlılığını temsil etmektedir.
Hurma ağacı, hemen hemen her dinde kutsal kabul edilmiştir. Yahudilikte Hz. Musa'nın Nil Nehri'ni yardığı asası olmuş, Hristiyanlıkta mozaik bezemelerinde kendine yer bulmuştur.