Arama
Bir ilmi hazine: Katip Çelebi’nin bilinen eserleri 📚
Hayatı boyunca yeni fikirler üretmenin yanında tarih, coğrafya ve bibliyografya alanlarında önemli eserler veren Osmanlı alimi Katip Çelebi, çağını anlamaya çalışan bir fikir adamımızdı. Kendi tabiriyle bilgisizliği yenmek için savaştı. Kırk sekiz yıl süren ömrüne, Türkçe ve Arapça olmak üzere 23 eser sığdırdı. Bunlardan ikisi ne yazık ki kayboldu. Katip Çelebi'nin bilinen tüm eserlerini derledik.
🔹 Kâtip Çelebi'nin tarih felsefesini ve toplum görünüşünü açıklaması bakımından önemli olan bir eserdir. Kısa kısa dört bölümden oluşan bu küçük risalede İbn Haldun'un etkisi açıkça görülür.
🔹 İrşadü'l-Hıyâfâ ila Tarihi'l-yunun ve'r-Rûm ve'n-Nasârâ (Yunan ve Hıristiyan Târihi Hakkında Doğrulukları Gösterme): İslâm tarihlerinde Avrupa ülkeleri hakkındaki eksiklik ve yanlışlıkları telâfi için yazılmış küçük bir kitaptır.
🔹 Kâtip Çelebi'nin birçok batı coğrafya kitabından yararlanarak hazırladığı, İslam coğrafya geleneği üzerine kurulu Osmanlı klasik coğrafya ekolünü değiştiren, Cihannüma adlı eseri Osmanlıların dünyaya bakışlarını değiştirmiştir.
🔹 Osmanlı bilim ve kültür mirası açısından tarihî coğrafya alanında yazılmış en nadide kitaplardan olan Levâmi'u'n-Nûr fî Zulmet-i Atlas Minor; XVII. yüzyılın önemli bilginlerinden olan Kâtib Çelebi tarafından kaleme alınmıştır.
🔹 Eser, coğrafya bilimiyle Atlas kelimesini bütünleştiren ve coğrafya sahasında geliştirmiş olduğu projeksiyonu bugün bile kullanılan ünlü coğrafyacı Gerardus Mercator'un kısa adıyla Atlas Minor olarak bilinen meşhur Latince eserinin şerh-tercümesidir.
🔹 Kâtip Çelebi'nin Kitab-ı Bahriye adlı eseri ise Cihannüma'nın Rumeli kısmıdır.
🔹 Katip Çelebi, Keşfü'z-zunûn'da, Cihânnümâ'nın iki bölümü bulunduğunu, birincisinin yalnız denizlerden, nehirlerden, adalardan ve ikinci bölümünde karalardan, alfabe sırasıyla, şehirlerden ve Hicret'in VII. (Miladî 15.) yüzyılından sonra keşfolunan ülkelerden bahsettiğini yazar.
🔹 Bunun dışındaki bibliyografik çalışmaları ise sırayla; Süllemü'l-vusûl ilâ tabakati'l-fûhûl ve Câmi-ul-Mütûn min Cüll-il-Fünûn'dur.
🔹 Din alanında çalışmaları; Mîzânü'l-Hakk fi ihtiyâri'l-ahakk ve İlhâmü'l-mukaddes min feyzi'l-akdes isimli eserleridir.
🔹 Sosyal Kültürel ve Halk Bilimi alanındaki çalışmalarını ise şöyle sıralayabiliriz:
Tuhfetü'l-ahyâr fi'l-hıkem ve'l-eş'âr; Dürer-i münteşire ve gurer-i münteşire (Dağılmış İnciler ve Saçılmış Yıldızlar); Recmü'r-râcim bi's-sîn ve'l-Cim ( Sual ve cevap yoluyla şeytanı taşlama); Beyzâvi Tefsirinin şerhi; Muhammediyye şerh; Kanunnâme (1654-1655 yıllarında toplanmış bir kanun dergisidir.); Tütün Risalesi.