Arama
Sultan II. Mahmud ve modernleşmenin yolunu açan ıslahatları
Sultan II. Mahmud, Osmanlı tarihinde iz bırakan hükümdarların başında gelir. Devlet-i Aliyye'de modernleşmenin temellerini atmış; ancak geleneğe olan bağlılığını hiçbir zaman yitirmemişti. İyi bir tahsil gören II. Mahmud, güzel sanatlara ilgi duymuş; hüsn-i hat alanında henüz şehzadelik yıllarında icazet almıştı. Tambur çalan ve ney üfleyen II. Mahmud, yazdığı şiirlerde ise "Adli" mahlasını kullanırdı. Tıp, eğitim, askeri, idari, hukuk ve sosyal alanlarda pek çok yeniliğe imza atmış ve kendisinden sonra gelen Osmanlı sultanlarını bu anlamda etkileyerek reformların öncüsü olmuştu.
Merkezi otoritenin güçlendirilmesi ve yeniden yapılandırılması bu devrin en karakteristik özelliğidir. Bu bağlamda geleneksel kurumlar Avrupa modelinde yeniden teşkilatlandırıldı. Babıali'de Sadaret'in bir birimi olarak 1821'de Tercüme Odası kuruldu. İstanbul'da Vaka-yı Hayriye ile bozulan düzenin iadesi amacıyla kolluk kuvveti ve belediye hizmetlerini görmek üzere 1826'da İhtisab Nezareti kuruldu. Vakıf gelirlerinin kontrolü ve idaresi için Ekim 1826'da Evkaf-ı Hümayun Nezareti kuruldu. Vergilerin adil olarak toplanabilmesini sağlamak amacıyla 1831'de ilk nüfus sayımı ve kapsamlı arazi sayımı gerçekleştirildi. 1831'de Takvim-i Vekayi adıyla ilk resmi gazete yayınlanmaya başlandı.
1824'te yayınlanan bir fermanla ilköğretim zorunlu hale getirildi. Mart 1827'de Mekteb-i Tıbbiye ve 1835'te Harbiye Mektebi kuruldu. Şubat 1839'da Rüşdiyeler (ortaokul) açıldı. Memur yetiştirmek amacıyla Mekteb-i Maarif-i Adliye ve Mekteb-i Ulum-ı Edebiye adlı okullar açıldı. 1830'da Enderun ağaları ve Tıbbiye öğrencilerinden kabiliyetli olan 150 kişiyi öğrenci olarak Avrupa'ya gönderdi. Tercüme Odası'nda Türk gençlerine yabancı dil öğretildi. Mühendishane, Tıbbiye ve Harbiye Mektebi gibi kurumlarda yabancı dille eğitim verildi.
İstanbul'un imarına büyük ilgi gösteren Sultan Mahmud, İstanbul ile Galata arasındaki irtibatı sağlayan Galata Köprüsü ile şehrin başına belâ olan yangınların gözetlendiği Bayezid Kulesi gibi iki büyük yadigâr bıraktı. Kendisi ve validesi namına büyük bendler ve suyolları inşa ettirerek, İstanbul'un su sorununa çözüm bulmaya çalıştığı gibi, ashâb-ı kiramın metruk hâle gelen türbeleriyle tamire muhtaç tekkeleri ihyâ eyledi ve şehrin imarına büyük hizmetlerde bulundu.
Derlenmiştir.
Erhan Afyoncu, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2016.