Yıldız Albümleri’nden fotoğraflarla Abdülhamid’in hizmetleri

Avrupa'nın yükselen gücünün sanayileşme ve 'yeni bir sınıf'a sahip olmasının farkında olan Osmanlı, kalkınmasını devlet eliyle gerçekleştirebilmek için, sanayi yatırımlarına hız verir. Özellikle İstanbul ve İzmir, bu konuda başı çeker. İstanbul'da Haliç kıyıları, Kazlıçeşme ve Boğazın bazı bölgelerinde birçok fabrika kuruldu. Bunlar; barut, top, mühimmat, tekstil ürünleri, kâğıt, makine, tarım aletleri gibi konularda üretim yapıyordu. Bu fabrikaların birçoğu, batılı örneklerinde olduğu gibi dev ölçekli olmamasına karşın, 'Osmanlı'ya özgü' bir nitelik taşıyorlardı. Sultan II. Abdülhamid, güçlü olmanın yolunun, kendi üretimini yapabilme kapasitesinden geçtiğinin farkındalığıyla, ekonomik olanaklar içinde, yatırımları sürdürülebilir bir hale getirmişti. 'Ben çocukları hiç azarlamam. Onların daima özgüvenlerini muhafaza etmelerine dikkat ederim.' Sultan Abdülhamid Sultan, yedi aylık kızı Hatice Sultanın, difteri hastalığından ölmesi üzerine, derin bir kedere kapılır ve 1898 yılında bir etfal (çocuk) hastanesi kurulması için Dr. İbrahim Bey'e emir verir. İnşaatı süresince bizzat ilgilendiği hastane, 1899 yılında faaliyete geçer. Hamidiye Etfal Hastanesi, Balkan ve Birinci Dünya Savaşları sırasında yaralı askerlerin tedavisinde önemli rol oynamıştı. Savaşın ağır yüzü, cephede olanlardan çok, arkada bıraktıklarında görülür. 1877 yılında Osmanlı-Rus savaşı sırasında, İstanbul'a 400 bin kişi göç eder. Göçmenler sokaklarda, cami avlularında barınmaya çalışır. Büyük bir trajedi yaşanır. Sultan Abdülhamid, özellikle çocuklar ve bakıma muhtaç insanlar için, bir Darülaceze kurulmasını ister. Nakdi ve kıymetli eşyalarını, yapımı için bağışlar. Okmeydanı'nda kurulan Darülaceze, bugün de hizmetlerini sürdürüyor. Sultan Abdülhamid'in en büyük meraklarından biri, 'Tebaam nasıl yaşıyor?' idi. Bu merakını gidermek için fotoğrafçılardan özellikle yaşama dair fotoğraflar çekmeleri konusunda isteği olduğu biliniyor. Albüm sayfaları arasında, Balkanlardan, Kuzey Afrika'ya, Anadolu'nun uzak diyarlarından İstanbul'a kadar, 'insan manzaraları' karşısında, nasıl bir duyguya kapıldığını bilmek olanaksız. Ancak sadece bu fotoğrafları istemesi bile 'şefkat' duygusunun karşılığı olarak düşünülebilir. 19'uncu yüzyılın ikinci yarısı ile birlikte başlayan demiryolu hamlesi, yeni yerlerin ulaşılabilir olmasını sağlamıştı. Özellikle Balkan coğrafyası, bu konuda başı çeker. Fotoğrafçılar, bilinmeyenleri keşfetmek için, bu yeni yolları izleyerek yeni yerleri fotoğraf düzlemine taşımışlardı. Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu içinde, çok farklı fotoğrafçıların Balkan coğrafyasına dair birçok albümünün olması, buralara olan ilgiyi açıklayabilir. Şüphesiz ki bu ilginin, sadece Osmanlı'da değil, başka ülkelerde de olduğunu 19'uncu yüzyılda Balkanlarda gelişen olaylarla anlamak mümkün. Üç kıtaya yayılmış imparatorluğun her kendi, ulaşılması gereken yerlerdi. Buralara atanan yöneticiler aracılığıyla yöreye ait bilgiler, tabii ki başkente geliyordu. Ancak Sultan'ın bu bilgilerin yanı sıra, 'gerçeğin temsili olan fotoğraf' aracılığı ile de bu kentlerin bilgisine sahip olmak istediği biliniyor. Bu kentlerin içinde, en ilgi çekeni şüphesiz ki Kudüs'tür. Kudüs üzerine birçok albümün olması, bu merakın ifadesidir. Osmanlı'nın yüzlerce yıllık serüveninde, imparatorluğun devamlılığını sağlayan Anadolu insanıydı. Anadolu insanının yaşadığı kentler, Sultan Abdülhamid'in ilgisini her zaman çekmişti. Bu ilgi, fotoğraflarda karşılık buldu. Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu içinde, 19'uncu yüzyıl Anadolu kentlerinin büyük çoğunluğunun fotoğrafları yer alır. Fotoğraflar genel görünüşlerden, sokak aralarına kadar, kentlerin bilgilerini içerir. Sultanın bu fotoğraflara çok ayrıntılı baktığı fotoğraflarda yer alan olumsuzlukları dile getirdiği bilinen bir gerçekti. İstanbul, kurulduğu ilk zamanlardan bu yana, dünyanın ilgisinin merkezi olmuştu. Büyüleyici güzellikteki bu şehir, Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu içinde de önemli bir yer tutar. Osmanlı'nın bir taraftan modernleşme hamleleri, diğer tarafta ise geleneği sürdürme iradesi. Bu ikisinin birbirini geliştiren iki dinamik olduğunun en iyi örneği Hereke'de kendini gösterir. Hereke halı fabrikası, Osmanlı'nın kültürel birikiminin hayat bulduğu en önemli göstergelerden biri. Gelenekleriyle var olan Alman İmparatoru Kaizer II. Willheim'in bizzat Hereke Halı Fabrikasını ziyaret etmesi, Osmanlı'nın geleneğini tanıma isteğinin karşılığı olarak yorumlanabilir. Sultan Abdülhamid, 'geleneğe dair' bir anlayışla gelenek ile yenileşme arasında iyi bir denge kurabilmiş, ender liderlerden biridir. 'Devletimizin halini düzeltmek ve istikbalini temin etmek için birlik ve beraberliğe muhtacız. Bana göre birlik ve beraberlik her kuvvete üstündür.' Sultan Abdülhamid Osmanlı Sarayı, 600 yıllık tarihi boyunca süren birçok davranışı ritüele dönüştürmüştü. Padişah ritüellerinden biri de Sultan Abdülhamid'in Cuma namazına gidişinde görülür. Yıldız Sarayı'nın hemen dışında yapılmış olan Hamidiye Camii, her Cuma mahşerî bir kalabalığa ev sahipliği yapardı. Günün erken saatlerinden itibaren toplanan askerler, saray erkânı ve halk, padişahın Yıldız Sarayı'nın kapısından çıkmasını merakla beklerdi. Sultan Abdülhamid, Cuma selamlığı için Fransız yapımı saltanat arabasıyla Hamidiye Camii'ne gelir, toplanan erkânı selamlar ve namazını kılardı. Namaz sonrasında ise, genellikle iki atın çektiği ve kendisinin kullandığı fayton ile saraya dönerdi. Yıldız tepesinden boğaza doğru akan eğimli arazi üzerinde, birçok binadan oluşmuş olan Yıldız Sarayı, köşkler, kasırlardan oluşan yapıların bir bütünüydü. İlk bina III. Selim tarafından annesi Mihrişah Sultan için yapılmış bir kasırdı. Sonraki yıllarda Osmanlı padişahları tarafından birçok yeni bina eklendi. Ancak Yıldız Sarayı, Sultan Abdülhamid ile özdeşleşti. 33 yıllık iktidarını bu saraydan sürdüren Abdülhamid, birçok yeni bina da yaptırmıştı. Onun yönetimde olduğu zamanlarda, Küçük Mabeyn Köşkü, Cariyeler Dairesi, Kızlarağası Köşkü, Harem Binası, Şâle Köşkü gibi yaşam alanlarının dışında; marangozhane, çini atölyeleri, tiyatro gibi yapılar da inşa edilmişti. Endüstri devrimi ile birlikte 'ekonomi' başka bir düzleme taşınmış, bu düzlemin en önemli bölümünü de 'bankacılık' faaliyetleri oluşturmuştu. Yatırımcılar ve devletler için de durum aynıydı. İmparatorluğun 'geç kaldığı' ve biraz fazla 'serbest' olan finans ortamını, Sultan Abdülhamid, İngiliz ve Fransız gruplar ile birlikte kurulan Osmanlı Bankası üzerinden 'düzen' içine almak, bir sistem kurmak için çaba harcamıştı. Osmanlı Bankası, imparatorluğun Merkez Bankası işlevini görüyordu. Sultan Abdülhamid şehzadeliği sırasında amcası Sultan Abdülaziz ile birlikte yapmış olduğu Avrupa gezisi sırasında, Paris Enternasyonal Fuarı'nın etkilerini de görme şansına sahip olur. Bu organizasyondan çok etkilenen Abdülhamid, 33 yıllık iktidarı süresince, bütün dünya fuarlarına, Osmanlı'nın aktif olarak katılması için çaba harcar. Ülkenin tanıtımı açısından bu fuarların çok yararlı olduğuna, Osmanlı'nın imajının gelişmesinin buralarda gerçekleşebileceğine inanır. O dönemin en önemli iki organizasyonu olan Paris ve Şikago fuarlarına Osmanlı, Abdülhamid'in desteği ile güçlü bir şekilde katılır. Sultan Abdülhamid, Osmanlı'dan günümüze kadar, sanat denince akla ilk gelen Sanayi-i Nefise Mektebini Osman Hamdi Bey'e 1882 yılında kurdurdu. Mimarlık, resim ve heykel alanlarında eğitim veren kurum, özellikle İstanbul'da sanat ortamının oluşmasına ve sanatçıların yetişmesine ön ayak oldu. İstanbul'da peş peşe sergiler açılmaya başlandı. Sanatın kalbi ise Pera'ydı. 1901 yılında Peralı sanatçılar bir araya gelerek 'Pera Salon Sergileri'ni üç yıl üst üste organize ettiler. Fransız devrimi sonrasında Avrupa'da modern anlamda müzeciliğin temelleri atıldı. Birçok Avrupa ülkesinde müzeler kuruldu. Müzelerin art arda kurulması, dünyanın eski medeniyetlerine olan ilgiyi de artırdı. İlgi noktalarının başında da Anadolu ve çevresi gelir. Binlerce yıllık kültürlerin beşiği bu coğrafya, herkes tarafından ilgiyle izlenir. Fransa'da eğitim görüp ülkesine dönen Osman Hamdi Bey, bu durumu Sultan'a arz eder. Sultan Abdülhamid, Arkeoloji Müzesi'nin kurulmasını, korumacı politikalar geliştirilmesini ve birçok yerde kazı yapılması için ödenek vermesi ile öncü bir rol üstlenir. Afetlere maruz kalan insanların ayakta kalabilmesi, moralini yüksek tutabilmesinin ilk koşulu, devletinin ona sahip çıktığını hissedebilmesidir. Osmanlı İmparatorluğu'nun bulunduğu coğrafya, sıklıkla depremlere maruz kalmasıyla bilinir. Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonunda, Anadolu'nun değişik yerlerinde gerçekleşen depremlerden fotoğraflar bulunur. Bu fotoğraflar, bizzat Abdülhamid tarafından çektirilmişti. Fotoğraflarda yıkılan binalar, halkın durumu, kurulan çadır ve barakalar ve yardım ekipleri yer alır. Bütün bunlar, Sultan'ın her konu ile yakından ilgilenmesini göstermesi açısından çok değerlidir. İstanbul tarihi, bir bakışla yangınların da tarihidir. İstanbul tarihinde birçok kez büyük yangınlar sonucunda ağır yıkımlar yaşanmıştı. Sultan Abdülhamid döneminde de on büyük yangın yaşayan İstanbul'da, binlerce bina yanmıştı. Sigorta şirketlerinin altından kalkamayacağı bir boyuta gelen yangınları önlemek için, Avrupa itfaiye teşkilatları incelenmiş ve en gelişmişi olan Macar modeli benimsenmişti. Bu model üzerinden, itfaiyeciler eğitilmiş ve İstanbul'un farklı yerlerinde teşkilatlandırılmıştı. Osmanlı devlet yönetimi, demiryolunun kendileri için ne kadar değerli olduğunun farkındaydı. Özellikle, bu kadar geniş coğrafyada hüküm sürüldüğünde, mutlak olarak coğrafyanın her noktasına olabildiğince kısa bir zaman içinde ulaşmak gerekiyordu. Osmanlı, kendi topraklarına ulaşamamanın acısını, verimli topraklarını ekonomik bir değere dönüştürememe ve ayrıca çıkan isyanlarda ağır bir şekilde ödemişti. Özellikle 19'uncu yüzyılın ikinci yarısında 'imtiyaz sözleşmeleri' ile birlikte Osmanlı coğrafyası demir ağlarla örülmeye çalışılmıştı. Demiryolu hamlesinin simgesi ise, Sultan Abdülhamid'in bir rüyası olan 'Hicaz Demiryolu'nun, Osmanlı'nın kendi kaynakları ve işgücü ile yapılmış olmasıdır. Sultan rayların üzerine, 'Bu, insanlara hizmetimdir' diye yazmıştı. Sultan Abdülhamid'in en çok eleştirildiği konulardan biri, 'donanmanın Haliç'te çürütüldüğü' üzerinedir. Bu eleştiri, zamanın ruhunu ve Osmanlı'nın durumunu yeteri kadar doğru okuyamamaktır. Teknolojisi geliştirilememiş bir deniz gücünün yenilgisi, ağır toplumsal travmalara yol açar. Bunun en acı örneği 'Navarin Deniz Muharebesi'dir. Bu deneyimler Sultan'a kıyıları koruyacak, esnek bir deniz filosu kurmaya itmişti. Daha esnek ve manevra kabiliyeti yüksek, küçük savaş gemileri ile güç oluşturma çabası, o günün koşullarında en doğru olan tavırdı. Sultan'ın 'çünkü ülkeler birbiriyle ittifak yapmak istediğinde bir ülkenin kara ve deniz gücünü dikkate alırlardı' cümlesi, konuya nasıl baktığını anlatması bakımından değerlidir. 'Basiret emniyetin babasıdır; evvela basiret sonra da emniyet gereklidir.' Sultan Abdülhamid Üç kıtaya yayıldığı dönemde, kuşkusuz ki imparatorluğun en güçlü kurumu, ordusuydu. Ancak bunun devam ettirilebilmesi için yeterli 'zihinsel dönüşüm'ü gerçekleştirecek kadroların yetişmemiş olması, orduyu zamanın büyük dişlilerinden yapamamıştı; aksine zamanın dışına taşımıştı. Sultan Abdülhamid, zihinsel dönüşümü sağlayarak güçlenen yabancı orduların seviyesine çıkarabilmek için; ordu kadrolarının eğitimine öncelik vermiş, yabancı uzman subayları bu konuda istihdam etmişti. Bu sayede son derece başarılı, görevini iyi yapan, vatansever kurmay subayların yetişmesi mümkün olabilmişti. Fikriyat 'Sultan Abdülhamid'in imza attığı asırlık proje!' haberine ulaşmak için tıklayın. 'Sultan Abdülhamid'in eserleri' haberine ulaşmak için tıklayın. 'Sultan Abdülhamid'in arşivinden mukaddes topraklar' haberine ulaşmak için tıklayın. 'Sultan Abdülhamid'in arşivinden Kudüs' haberine ulaşmak için tıklayın. 'Harem-i Şerif'te cuma namazı' haberine ulaşmak için tıklayın.

Yıldız Albümleri’nden fotoğraflarla Abdülhamid’in hizmetleri

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

Fatma Bayram'ın yeni eseri İyiler Yalnız Değildir'den 30 alıntı

Ayet ve hadisler ışığında kadın

Nuri Pakdil'in unutulmaz sözleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Moriskolar kimdir? Endülüs'teki son Müslümanlar

Camilerin iç süsü: Kubbe yazıları

Fatma Bayram'ın yeni eseri "İyiler Yalnız Değildir" TK Kitap'tan çıktı!

Fatma Bayram'ın yeni eseri İyiler Yalnız Değildir'den 30 alıntı

Ayet ve hadisler ışığında kadın

Filistin'de kadın ve çocuk olmak

Arama

Yıldız Albümleri’nden fotoğraflarla Abdülhamid’in hizmetleri