Arama
El Hazini'nin bilim dünyasına katkıları
El Hazini, 12'inci yüzyılda yaşayan, bilim dünyasına yaptığı katkılarla asrını aşan bir alimdi. Onun Bizans asıllı bir köle olarak başlayan yolculuğu, çalışkanlığı ve ilmi sayesinde Sultan Sencer'in övgüsüne ve desteğine mazhar olan bir bilgin olarak son buldu. Hayatı boyunca fizik, kimya, matematik, felsefe ve astronomi bilimleriyle ilgilenen El Hazini, günümüz modern biliminin alt yapısını oluşturdu. El Hazini, Newton'dan tam 5 asır önce, "her cismi yer kürenin merkezine doğru çeken bir güç" olduğunu; Roger Bacon'dan ise 100 yıl önce, "dünyanın merkezine doğru yaklaştıkça, suyun yoğunlaştığı" fikrini ortaya attı.
El Hazini'nin tüm çalışmalarını birbirini tamamlayacak niteliktedir. Metallerin özgül ağırlıklarını modern bilimin ölçümleriyle neredeyse bire bir örtüşecek şekilde, asrını aşan bir bilgi birikimle bulmuştur.
Modern bilimin gelişmesine alt yapı oluşturan; hayatı boyunca devletine ve İslam âlemine hizmet eden El Hazini, 12'nci yüzyılın ortalarında vefat etti. Ondan geriye bilim dünyası için kıymetli bu buluşları ve eserleri kaldı:
Yerçekimi kanununun mucidi: Abdurrahmân El Hâzinî, Newton'dan 500 yıl önce, "her cismi yer kürenin merkezine doğru çeken bir güç" olduğunu söylemişti.
İki eşit kefeli teraziyi bulması: Abdurrahmân El Hâzinî, Arşimet tarzı olarak da tarif edilen bu teraziyi (mizan Arşimet), altın, gümüş ve diğer metaller ile bunların alaşımlarının tartı metoduyla anlaşılmasını sağlamak amacıyla icat etmiştir.
Dakika terazisi (El mizan el latif el cüz'i): Bu sistem, dünyanın bir günlük dönüşünü ölçmeye de yarar.
Üçgenli âleti (El ale zat el müselles): sıradan bir kadran gibi, yıldızların yüksekliklerini tespit etmek ve bir nesnenin bize göründüğü optik açıyı belirlemek için yapmıştır.
Kitâbü'l Mîzânü'l Hikme (Hikmet terazisi kitabı): En önemli eseri olup, 1121 yılında, hidrostatik terazisi münasebetiyle kaleme alınmıştır. El Hâzinî keşfettiği bu teraziyi, özgül ağırlığın belirlenmesiyle alâkalı bütün ölçümlerde, gerçek ve karışık metallerin incelenmesinde, dirhemi dinara çevirmede ve alaşımların bileşimleri ile diğer birçok ticarî hesaplamalarda kullanmıştır.
Ez Zîcü'l muteberü's Sencerî es Sultâni: Şahsi gözlemleri sonunda hazırlayıp Sultan Sencer'e ithaf ettiği astronomik tablolardır. Bizzat Hâzinî'nin Vecîzü'z Zîc (El Vecîz fi'z Zîci's Sultânî) adıyla yaptığı özetin bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunur. Bu eserde, yıldızların konumu ve gezegenlerle ilgili bilgilere ve Selçuklu devletinin enlem ve boylamlarına yer vermiştir. Ayrıca, takvim bilgileri, mübarek günler, hükümdarlar ve peygamberlerle ilgili tarihler de eserin içinde bulunmaktadır.
Risâle fi'l-Âlât (Aletler Bilgisi): adlı kitapçığında ise, astronomi aletlerini konu almıştır.