Ben Ahmet Rasim, İstanbul Mektupçusu

🖌'Meselâ Boğaz'ın Hisarlar'dan ötede ne kadar semti, mahallesi varsa oralarda hiç olmazsa bir gece kalmak; Adalar'ı sırasıyla gezmek, Kadıköy'den başlayarak Kalamış, Fener, Kızıltoprak, Göztepe, Erenköy, Maltepe, Kartal tarafına doğru uzanmak, benim gibi havalı kimselere hemen hemen yaşamının bir şartıymış gibi geliyor. Bu gezip dolaşmalar sırasında ahbaplardan birine rastlayarak onda kalmak zorunluluğu da cabası. Yalnız bu gibi hallerde dikkat edilmesi gereken bir şey varsa, o da, her ihtimale karşı tedbirli davranmak ve o yerin hava durumu ile topografyasını hakkiyle öğrenmektir. Eğer bu türlü bir tedbire uymayacak olursanız, çok defa rahatsız olursunuz.' 🔸 Bu satırlarda Ahmet Rasim'in İstanbul'u avucunun içi gibi bildiğini ve mekân tercihlerini belli sebeplere bağladığını görürüz. Anadolu Yakası'nın gözde semtlerini kendince bir sıraya koyarak gezilmesini salık veren yazarı hayat dolu bir flaneur (kent gezgini) olarak tanımlayabiliriz. Keyfine ve yemeye düşkün olan usta kalem, gezme adabından, dolaşırken alınması gereken önlemlerden bahsederken İstanbul'u gezmeyi, hatta ve hatta bu şekilde gezmeyi, yaşamının bir şartı kabul eder. Mekânın Hafızası: Şehrengizler 🖌'Ben yüzme bilmediğim için, genelde Kalamış sahillerini severim. İsterseniz denizin ortasına kadar gidin, sular belden yukarıya çıkmaz. Hem, biraz da sıcak olur. Fener de ondan aşağı kalmıyor. Bakırköy hamamlarında da bu kolaylık vardır. Köprü'ye hiç söz yok. Yalnız, ne zaman girsem altındaki döşemenin koparak Haliç'e doğru yüzmeye başlayacağı korkusu aklıma gelir.' 🔸 Bir şehir mektupçusu olan Rasim'in yazdıkları, bir nevi İstanbul'u yaşama ve keyif alma rehberi gibidir. Yüzme bilmeyen İstanbul ahalisine denize girmek hakkında tavsiyeler verdiği satırlarsa hem kişisel hayatı hakkında hem de dönemi hakkında fikir veriyor. Aynı zamanda şehirdeki yapıların sağlamlığı hakkında bilgi veren Ahmet Rasim şehri adım adım kaydeden bir kamera gibidir. 🖌 'Boğaziçi, yer yer mesirelerini açıyor. Sefa günleri yine geldi. Baharın kalan kısmı yaz başlangıcı ile birleşerek, ne pek terletici, ne de üşütücü esen yellerle o zarif girintinin kıyılarını ve tepelerini tazelikle kaplamış. İnsan, derhal bir kayığa veya sandala atlayarak gün batarken tepeden tepeye akseden renk oyunlarını, sahilden sahile vuran renkli dalgaları seyretmeye hevesleniyor. Bakış, her yanı dolaşıp durdukça, o daracık yerde toplanan benzersiz tabiî güzelliklere hayran kaldıkça, zevk ve şenliğin buraları terk edeceğine inanamıyor. Bana kalırsa Haliç, yalnız bir Sadabat'ıyla buralara karşı övünemez. Göksu, manzaraca ondan aşağı kalır mı? Akşamları süzüle süzüle vadiye sokulan sandallar, sağda solda dinlenerek gün batarken Küçüksu önüne çıkınca, suların coşkun akışındaki hüzünlü ilhamlar, Kâğıthane dönüşünde bulunur ki görülür manzaralardan değildir. Gönül oralarda gecelemek, ertesi sabahı görmek istiyor. Gece, yıldızlı örtüsünü semaya yayar yaymaz insanın içine, yorulmuş zihinlere ferahlıktan ve şenlikten ibaret bir sevinç hissi geliyor; terlemiş alınlara rahat ve huzur verecek rüzgârlar temas ediyor.' 🔸 İstanbul'da baharı karşılayan yazar ilkyaz günlerinin şehirdeki mesire mekânlarına getirdiği güzellikten bahsederken bize pastoral ezgiler dinletir. Rasim, Göksu kıyıları ile Haliç'i (Sadabad'ı) kıyaslar. Bu mekânları temaşa etmenin yazarda uyandırdığı hisleri gördüğümüz satırlar okuyanda orada bulunma isteği uyandırır. Ahmet Rasim'in gözünden İstanbul'da bahar 🖌 'Göksu gölgeler içinde kaldığı zaman, batan güneşin son ışıkları, o hafif karanlık içinde ayrı bir güzellik aksi meydana getiriyor. Sulara doğru eğilen yaprakların uçları, toprağa doğru inen dalların her yanı karararak renk zıtlıkları ortaya çıkarıyor. O zaman, ta içerilerden ağır ağır gelen, gittikçe hafifleşen uzak bir gürültü, bir vakit oralarda aksedip kalan neşeli seslerin geri döndüğünü hatırlatıyor. Sanki zayıf bir ses haline gelmiş gibi boyuna tekrarlanan, gönül âlemlerine mahsus garip bir hüzün duyuluyor. İnsan, ağlamaya bahane ararken seviniyor. Sandal ilerledikçe, gölgeler koyulaşıyor. Bir yere geliniyor ki, oradan öteye geçilmiyor. Uzun, karanlık, titreşimli, derin bir koridoru andıran bir boşluk, iç burukluğu veren bir ıssızlık gitmenize engel oluyor. İşte, Göksu'nun son şairane manzarası...' 🔸 İstanbul'u anlatırken bütün söz varlığını ortaya koyan Ahmet Rasim, kelimelerle resim çizer. Ama bunlar donuk, tek bir anı anlatan resimler değildir. Zamanın büyülü bir biçimde aktığı bu anlarda ışıklar ve renkler, efsunlu akislerle insanın gözünden gönlüne doğru akar. Aynı zamanda bir bestekâr olan Rasim, kelimelerinden yankılanan dünya şarkılarını da bize dinletir. Göksu'da gün batımını yekpare kusursuz bir anlatımla ortaya koyar. 🖌 'Kadıköy, büyüdükçe büyüyor. Birkaç sene içinde Haydarpaşa ile birleştiği gibi Zühdüpaşa Mahallesine, Kızıltoprak'a doğru da kol atıyor. Fakat şose namına bir şey yok denilse yeridir. Hele, Haydarpaşa rıhtımı hemen kalmamış denecek bir halde. Rıhtım, kıyı şehirlerinin adeta düzen ölçüsüdür. İstanbul rıhtımlarının şehrimize verdiği yeni manzara ne kadar hoşumuza gidiyor. Fakat Galata rıhtımı boyunca yapılan salaşlar pek ziyade münasebetsiz. Çökme ve benzeri vakalar olmadan, buraların titizlikle gözden geçirilmesi gerekir.' 🔸 İstanbul'un yalnızca kıyılarını, güzelliklerini anlatmayan yazar yerleşim yerlerinin o dönemdeki durumları hakkında da bilgi verir. Yukarıdaki satırlarda Kadıköy'ün bugün içinde bulunan ve bize gayet normal gelen muhitlerinin yeni yeni semte dâhil olduğunu görürüz. Rıhtımı kıyı şehirleri için bir düzen ölçüsü olarak gören Rasim, bu yeni durumun hoşumuza gittiğini ifade ederek aslında ironi yapar. Haydarpaşa rıhtımının darlığı ve yetersizliği hakkında yorum yapan yazar, aynı zaman da Galata rıhtımındaki salaşları insan güvenliği açısından tehlikeli bulur ve aslında gazetedeki köşesinden dönemin yetkililerini ve halkı uyarır. Türk Folklorünün Öncü İsmi Ahmet Kutsi Tecer Hakkında 10 Bilgi 🖌 'Köprü üzerindeki Rumeli ve Anadolu kıraathaneleri şu mevsimde o kadar serin oluyor ki insan saatlerce çıkmak istemiyor. Temizlik, bakım ve hizmet son derecede olduğundan, şehrimizde bir benzerine rastlamak güç. Fakat eski köprü ile yeni köprüyü birbirine ekleyen geçitlerin merdiven yerleri oldukça tehlikeli, demirleri ise kopmuş, kırılmış olduğundan insan, inerken biraz sendelese denize yahut dubaların üzerine düşecek.' 🔸 Yaz günlerinde sığınılacak bir mekân olarak köprü üzeri kıraathanelerini öven yazar, bu derece hizmetin o dönemin İstanbul'unda pek görülmediğinden bahseder. Yine halkın can güvenliği için endişelenen Ahmet Rasim, köprü merdivenlerinin harabeliğinden yakınır. Bir önceki paragrafta olduğu gibi gazetedeki sütunundan halka seslenir ve yetkilileri ikaz eder. Şehirdeki meseleleri üstünkörü aktarmaz. Hem sosyolojik açıdan hem de yaşayan bir vatandaş olarak köşesine taşır. 🖌 'Şimdi buradan kalk, Üsküdar'a geç. Miskinler Tekkesi yanında yatan Nâbî'ye, ertesi gün Galata Mevlevihanesi'ne git; akşama doğru Hazret-i Galib'i, şurada yatan Nef'î'yi, sabahleyin Naci'nin kabrini, öğleye doğru Edirnekapısı'ndan çıkarak Bâki'nin mezarını dön dolaş, ziyaret eyle. İstersen bir kere de Tokmaklı Dede'ye uğra. Bir şeyin kalmaz.' 🔸 Fazlasıyla ironi içeren bu satırlarda aslında dönemin popüler akımlarından olan sembolizmi benimsemiş genç bir şaire verdiği reçeteyi görürüz. Edebiyat-ı Cedideciler gibi romantizm ve sembolizmi benimseyip ağdalı bir dille dolaylı anlatımlar yaptığı muhtemel olan bu gence, şiirin efsanelerini tanıyıp öyle deneyip değerlendirmesini salık verir. Ayrıca bu satırlarda Rasim'in sembolizmi, bir hastalık olarak değerlendirdiğini görürüz. Ve sembolizmin şifası olarak kadim Türk şiirini görür. Yavuz Bülent Bakiler'in şiirlerinde İstanbul'u aramak 🖌 'Hele biraz daha yürüyün, parke kaldırım, Vezneciler Hamamı. Ay! Yeniçeriler, dayılar hâlâ ayakta. Vay! Fonografçı dükkânı. Gelsin Yakomi'nin bası, allının allısı. Ayvaz'la Nısfışeb'in söyleşmesi, Afet'in kantosu, Vasil'in taksimi, nüktedan Muhsin'in hicazkâr kürdîsi.' 🔸 Eski Ramazanlarda Vezneciler nasıl olurdu diye merak ediyorsanız bu satırları atlamayın. Önceki paragraflarda Beyazıt'tan başlayarak her köşe başında başka bir renk, başka bir karakterle bize eski Ramazan eğlencelerini anlatan Ahmet Rasim, gittiği her semtin yerlisi gibidir. Dönemin cadde düzenine, kaldırım taşlarına bile değinen yazarın bu satırlarında çevresel gözlemlerinin yanı sıra tiyatro ve musiki bilgisini de görmüş oluruz. Ayrıca bu satırlarda yazar şehri gözlemleyen bir yabancı gibi değildir. Sanki ahalinin hepsini tanır. Kim bilir belki de gerçekten onlarla dosttur. 🖌 'Gece yolculuğu hakikaten hoştur. Hele kırda pek lâtiftir. Şişli'nin Kâğıthane üzerine bakan tepelerinin o saatlerde aldığı manzaralar korku verici olduğu kadar da hisse, vicdana ayrı bir temaşa arzusu getirir. Burada karanlık ve uzak tepelerin üzerinde otlayan koyunların dikkatli kulaklara kadar gelip sönen melemeleri, kılavuz tekenin bildiğimiz çıngırak sedası, bir garibin kavalı, Kâğıthane Köyü'ne inen gecikmiş bir köylünün türküsü gibi sesler vardır.' 🔸 Dünyada şairane mukim olan ve keyif ehli olarak yaşan kişilerden biri de Ahmet Rasim. Bu satırlardaysa bir gece İstanbul'unun sesini duyar gibi oluruz. Şimdi gökdelenlerin kapladığı Şişli-Mecidiyeköy taraflarının o günlerde geceleri koyun otlatılan bir yer olduğunu görürüz. Gecenin korku verici esrarengiz hissine hem kaçmak hem de yaklaşmak isteyen yazar, insanın geceleyin ıssız bir şehir karşısında bürüneceği bütün halleri bize tek seferde sunar. Mecmualar ışığında İstanbul beyitleri 🖌 'Rüzgârlı bir havada Sirkeci İstasyonu'nda oturursanız, 'sirişk-i siyâh'ı görürsünüz. Rüzgâr maden kömürlerine vurunca havaya kalkan ince toz bir kere gözlerinizi doldurdu mu, elinizde olmadan ağlarsınız. Bu akan yaşlar, o bitip tükenmez maden zerreleri ile karışarak akıyor.' 🔸 İlk bakışta yazarın hüzünlü bir şeyden bahsediyormuş gibi göründüğü bu mesele, aslında o dönemin kömür yataklarının bulunduğu konumlara belki de trende yakıt olarak kullanılan kömürlerin kişi üzerinde bıraktığı etkiye yapılmış bir ironidir. 'Sirişk-i siyah' siyah gözyaşı anlamına gelir. O zamanlarda kişiler Sirkeci İstasyonu'nda oturduklarında gözlerinden siyah yaşlar akarmış ve bu yaşlar rengini hüzün yahut kasvetten değil kömürden alırmış. 🖌'Bana kalırsa hava yağmurlu, karlı oldukça, çarşı içi piyasası ilerler. Direklerarası çayhaneleri dolar, boşalmaz. Beyazıt Meydanı'ndan geçilmez. Aksaray'a doğru yayan inilmez. Şehzadebaşı'nda baştan başa gezilmez.' 🔸 Ahmet Rasim'in kötü havalarda Beyazıt ve civarını anlattığı bu satırlar, aynı zamanda dönemin esnaflarının ve bu mekânların müdavimlerinin gündelik yaşamlarının özeti gibidir. O dönemlerde yaşayan Direklerarası gibi mekânlardan bahsederek şehrin hafızasına katkıda bulunan yazar, kötü havalarda nerede gezilemeyeceğini de okuruna söyler. Gerçekten şehir mektupları bir İstanbul'da yaşama kılavuzudur. Tarık Buğra'nın hikayelerinde yaşamından izler aramak 🖌'Ekmeğin pişkini hamurun iyisinden olur, derler. Hakikaten de öyle. Payitahtın değişik yerlerinde bulunan halk çeşit çeşit olduğu gibi, Galata ve Beyoğlu'nda çıkarılan ekmekler de, İstanbul'un birkaç fırını müstesna, hep pişkin ve lezzetlidir.' 🔸 Keyfine ve yemeye düşkün olan Ahmet Rasim, mektuplarında bizi eski İstanbul tatları gezisine çıkarır. Bu satırlarda ise Galata ve Beyoğlu fırınlarını ekmek lezzeti açısından öven yazar, böyle fırınların şehirde az bulunduğunu söyler. Ayrıca ekmek ve halk arasında bir benzeşim kuran Rasim, her semtin insanı gibi ekmeklerinin de farklı olduğunu iddia eder. 🖌 'Sağlı sollu faytona kurulur, o bildik bakış, o hal, o kıyafet ve o üslûpla görünürüz. Her ne halse! Üzerlerimizi giyinerek yola düzüldük. Çemberlitaş'ı, Makasçılar'ı, Okçularbaşı'nı geçtik. Beyazıt Meydanı'na geldik. Kargaşa, araba yığını, hele yapıla yapıla bitmek bilmeyen kaldırım molozu küme küme. Rüzgâr gayet güzel! Güneş şöyle böyle aksediyor. Biz gidiyoruz. Araba Sabuncu Hanı'nı döner dönmez yavaşladı. Piyasanın zabıtaları göründü. Araba! Tabir caizse yaya kaldırımları hıncahınç. Kürklü, paltolu, saltalı, ceketli, morlu, allı, sarılı, benekli, kumlu, çarşaflı, hırkalı, haydarili, cübbeliler arasında pardösülü birtakım halk. Ellerde tespih, baston, şemsiye yürür gibi duruyorlar. Öfkelisi, güler yüzlüsü, alaycısı, sulusu, iyi söz atanı, göz süzeni, kırmızı mendilini yan cebinden çıkaranı hepsi meşgul. Ne kadar hoş! Ne kadar eğlenceli bir geziniş! Direklerarası dopdolu.' 🔸 Bir Fatih gezisinin anlatıldığı satırlar, dönemin muhit isimleri açısından da bize rehberlik eder. Şu an belki de o isimle bilmediğimiz fakat geçtiğimiz mekânlardan geçerken orada bulunan kimselerden, nasıl giyindiklerinden bahseden Ahmet Rasim, yazdıklarıyla bir seyir gezisi fotoğrafı verir bizlere. Kişileri yalnızca giydikleriyle değil yüz ifadeleri, hareketleri, aksesuarları ile tasvir eden yazar bizi de o sahnenin içine çeker. Güneşten rüzgârdan dem vurarak kaleme aldığı bu satırlarda bir fayton gezisi özeti görürüz. Ahmet Rasim'in Şehir Mektupları eserinden alıntılar 🖌'Hele Çengelköy, bütün Boğaziçi'ne dargın gibi. Çekik göründüğü için hiç sevmem. Vaniköy ücra, Kandilli güzeldir! Bütün bütüne boğaza nazır olduğu için sevimlidir. Daha güzel yapılandırılmıştır. Göksu'ya yakın, Anadoluhisarı gözümde derin yüksek bir koridor gibi belirir… Çubuklu tenha... Paşabahçesi şöyle böyle... İşte efendim Beykoz!' 🔸 Bizi Çengelköy'den Beykoz'a eleştirel bir geziye çıkaran yazar, bu satırların öncesinde neden bu civarlarda gezmek istemediğini söyler. Nedenlerini açıklamak içinse bu bölümü kaleme alır. Bu muhitlerin içinde gözüne en şirin görünen övmekle bitiremediği Göksu'dur. Kandilli'yi boğazı gördüğü için beğenir. Diğer semtlere hep bir sebepten kulp bulur. Anadoluhisarı ile ilgili söyledikleri yine bir fotoğraf gibi canlanır gözlerimizde. 🖌 'Sonbahar! Şairleri ağlatan, verem düşkünlerine serilmiş nice peri yüzlü dünya güzellerinin çehrelerine benzeyen, ağaçlıklar arasında gezinirken ayaklar altında çıtırdayan yaprakların manasız ifadesi ile hükümet adamlarını düşündüren bu hüzünlü mevsim yine geldi. Sabahları, akşamları hüküm süren ıslak tazelik gittikçe artıyor. Boğaziçi'nden, civar köylerden göç belirtileri görünmeye başladı.' 🔸 Sonbahar İstanbul'unu tasvir eden yazar, bu süreçte tabiatın aldığı görünümden, insan hareketliliğinden, devlet adamlarının bu süreçteki durumundan ironiyle bahseder. Sonbahar, tabiatın uykusunun geldiği, dinginleştiği bir süreç olsa da insan hayatının tam aksi şekilde hızlandığı bir dönemdir. Yazlıklardan, sayfiye alanlarından şehirdeki evlerine göç eden insanları da konu eden yazar o dönem insanlarının yaşama alışkanlıkları hakkında da bilgi verir. Mimar Sinan'ın halefi: Davut Ağa

Ben Ahmet Rasim, İstanbul Mektupçusu

Macar Kültür Merkezi'nde "Edebiyat Pikniği" düzenlendi

"Bir Yokmuş'la Bitmeyen Masallar" sergisi Hüsrev Kethüda Hamamı'nda açıldı

"Asr-ı Saadetten Günümüze Mushaf Medeniyeti: İstanbul Mushafı"

Allah Teala'nın sevmediği kötü huylar

Nurullah Genç'in "Rüveyda" eserinden eşsiz dizeler

Melih Cevdet Anday'ın özel sözleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Zenginlerin gençlik iksirinin çocuklarla bağlantısı ne?

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Zehir kupadan, şaloma!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Zenginlerin gençlik iksirinin çocuklarla bağlantısı ne?

Allah Teala'nın sevmediği kötü huylar

Sonbahar depresyonunun belirtileri, tedavisi ve korunma yöntemleri

Fatma Bayram'ın yeni eseri "İyiler Yalnız Değildir" TK Kitap'tan çıktı!

Nurullah Genç'in "Rüveyda" eserinden eşsiz dizeler

Zehir kupadan, şaloma!

Arama

Ben Ahmet Rasim, İstanbul Mektupçusu