Arama
Hadis ilmini anlamanızı kolaylaştıracak terimler
Müslümanlar, İslam'ı iki ana kaynaktan öğrenir. Bunlar, hidayet rehberi olan Kur'an-ı Kerim ve Hz. Peygamber'in çağlara ışık tutan hadis-i şerifleridir. Peygamberimizin örnek hayatı ve hadis-i şerifleri olmadan yüce kitabımızı doğru anlamak ve yaşanan hayata tatbik etmek mümkün değildir. Buna giden en önemli yol ise Allah Resulü'nün sözlerinin tam manasıyla anlaşılmasından geçer. Sizler için hadis ilmini anlamanızı kolaylaştıracak terimleri derledik.
📒 Sözlük bakımından akîde kelimesinin çoğulu olan akâ'id genelde inanç sistemi, inanç esasları manasında kullanılan bir İslami terimdir. Hadis ilminde akâ'id, cami' veya musannef denilen ve belli başlı konulardaki hadisleri ihtiva eden ana konulardan biridir. Akâ'id konusu, îman ve iman esaslarıyla ilgili hadisleri ihtiva eder.
➡️ Akâ'id konusundaki hadisler bazen ayrı bir kitapta toplanır. İbn Huzeyine'nin Kitâbu't-Tevhîdi el-Beyhakî'nin Kitâbu'l-Esmâ ve's-Sıfat'ı gibi. Bu bölümün adı bazı hadis kitaplarında Tevhîd ve Sıfat başlığı altında görülür.
📒 Bâtıl, sözlükte "hakk"ın zıddıdır. Aynı şekilde "zâtında sebat ve hakikat olmayan nesneden ibarettir."
➡️ Hadis usulünde bâtıl, mevzu manasına kullanılmıştır. Söz gelimi bir hadis nakledildikten sonra "bâtılun" veya "hazâ naberun (hadîsun) bâtılun" denilmişse bu ifade o rivayetin uydurma ve batıl bir söz olduğuna delâlet eder.
📒 Belağanî, "bana ulaştı" anlamına gelir. Hadis imamlarının kendilerine ulaşmış bulunan hadisleri veya daha umumi olarak haberleri, isnadını zikretmeksizin rivayetlerinde kullandıkları eda lafızlarındandır. Böyle belağanî gibi lafızlarla isnad söylenmeden rivayet edilen hadislere belâğât denir.
➡️ Belağanî lafzına şu şu rivayet örnek verilebilir: "Mâlik'ten rivayet edilmiştir, demiştir ki, "Bize ulaştığına göre Abdullah b. Ömer, oğlu Ubeyduîlah'ın seferde nafile namaz kıldığını görürdü de bir şey demezdi." Bu gibi lafızlarla isnad söylemeden hadis rivayet edilmesi bazı muhaddislerce hoş karşılanmamıştır.
📒 Cevdet, "Bir nesne iyi olmak, bir kişi iyi iş işlemek" manasına gelir. Hadis tabiri olarak cevdet, hadisin arzu edilen kabul nitelikleri taşımasına denir. Kabul nitelikleri taşıyan hadise ceyyid de denilmiştir. Buna göre ceyyid, cevdet özelliğine sahip hadis demektir.
📒 Emîru'l- mü'minîn, "Mü'minlerin emiri", demektir. Emir, iş gören, emreden, başkan, lider manalarına geldiğine göre müminlerin emiri tabiri aynı zamanda Müslümanları yöneten, onları idare eden manasını da verir.
➡️ Rivayetlere göre Hz. Peygamber (SAV), bir grup sahabeyi teçhizatlı olarak bir yere göndermiş, başlarına Abdullah b. Cahş'ı kumandan tayin etmiştir. Birlik yola çıkarken Abdullah'a emîru'l-Mü'minîn diyerek hitap etmiştir. Bundan sonra Abdullah b. Cahş, emîru'l- mü'minîn lakabıyla anılmaya başlamıştır. Aynı tabir daha sonraları halife ve valilere hitapta kullanılan özel bir tabir haline gelmiştir.
➡️ Hadis ilimlerinin tümünde en yüksek dereceye yükselmiş olan alimler için kullanılır. Hıfz ve dirayet itibariyle devrinin parmakla gösterilen hadis otoritelerine bu lakap verilmiştir. Ebu'z-Zinâd Abdurrahmân b. Abdillah b. Zekvâni'l-Medenî, Şu'be, Mâlik b. Enes, Ahmed b. Hanbel, Buhâri, ed-Dârekutnî, Sufyânu's-Sevrî gibi ömürlerini sünnet ilmine adamış, bu ilimde en yüksek mertebeye yükselerek haklı bir şöhret kazanmış âlimler hadis ilminde mü'minlerin emiri addedilmişlerdir.