'İstiklal Marşı’mızın ilgisizlikten ölen yazarı Mehmet Akif neden gönüllü sürgüne gitti?

Kurtuluş mücadelesinin binlerce neferinden biriydi Mehmet Âkif. Bir memleket kurulacaktı; yıllar boyu savaşlarda ezilmiş ve sayıca azalmış memlekete, onun deyimiyle 'Âsımlar' lâzımdı. Meclis, vatan toprağını düşmana karşı var gücüyle müdafaa eden bu ulusun vefakâr insanlarına, millî heyecanlarını diri tutacak bir marş yazılması için harekete geçti. İstiklâl Marşı ve Safahat şairi, millî-dinî hassasiyeti, karakter ve seciyesiyle Türk milletinin gönlünde yer edinen İslâmcılık akımının önemli şahsiyeti Mehmet Akif Ersoy, her mekânda okunan İstiklal Marşı'nın, ilgisizlikten ölen yazarıydı. Memleketine ihanet etmiş bir adam gibi muamele görmeye tahammül edemedi ve gönüllü sürgüne gitti. Bu araştırılmadı, neden gönüllü sürgün istediği hiç sorgulanmadı. 'Tarih'i 'tekerrür' diye tarif ediyorlar; Onlara savaştan sonra bağımsızlıklarını kazanmak için faaliyet göstermeyi telkin eden konuşmalar yaptı. Aynı teşkilâtın verdiği diğer bir görevle, Arabistan'da başlayan Şerîf Hüseyin isyanına karşı devlete bağlı kabilelerin desteğinin devamını sağlamak amacıyla teşkilât başkanı Eşref Sencer'in (Kuşçubaşı) idaresindeki bir heyetle Necid bölgesine (Riyad) gitti. Bu seyahatin devamında ikinci defa ziyaret ettiği Medine ve Ravza-i Mutahhara'nın uyandırdığı duygularla, Cenab Şahabeddin ve Süleyman Nazif gibi edebiyatçıların bir şaheser olarak nitelediği 'Necid Çöllerinden Medine'ye' manzumesini kaleme aldı. İstanbul'a gelmesinin ardından işgal altında çalışmanın daha da zorlaşıp sansürün gitgide şiddetlenmesi yanında Ankara'dan Hey'et-i Temsîliyye adına gelen davet üzerine on iki yaşındaki büyük oğlu Emin'i de yanına alıp 10 Nisan 1920'de gizlice yola çıktı. Anadolu'daki Milli Mücadele'ye destek için İstanbul'dan ayrıldı. Düşman vatandan çıkarıldığında Ankara'dan İstanbul'a geri döndü (1923). İmandır o cevher ki, ilahi ne büyüktür Abbas Halim Paşa'nın davetleri üzerine 1925 yılına kadar kışları Mısır'da yazları İstanbul'da geçirdi. 1925'in sonlarına doğru Türkiye'den Mısır'a gitti, on bir sene de geri dönmedi. Gidişinde emekli maaşının bağlanmamasından doğan geçim sıkıntısı ve hükümetin muhalif kabul ettiği birçok fikir ve siyaset adamı arasında kendisinin de polis takibine alınmasının ağırına gitmiş olması önemli rol oynadı. Kendisi, bu gidişin gerekçesini dostlarından Şefik Kolaylı'ya şöyle açıklıyor: 'Arkamda hafiye gezdiriyorlar. Ben, vatanını satmış ve memlekete ihanet etmiş adamlar gibi muamele görmeye tahammül edemiyorum. İşte, bundan dolayı gidiyorum.' Dindar kişiliğiyle öne çıkan Mehmet Akif, şapka kanunu sonrası bir zamanda vatanından ayrıldığı için 'şapka kanununa muhalif' olduğu gibi iftiralara maruz kalmıştı. M. Ertuğrul Düzdağ iddiaların yanlış olduğunu, Ruhi Naci'nin hatıratında Mehmet Akif'in kanundan hemen sonra şapkalı göründüğünü ifade eder. Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş asker! M. Ertuğrul Düzdağ'ın araştırmaları bugün net bir şekilde gösteriyor ki Mehmet Akif Ersoy, kurtuluşuna gayret ettiği vatanının polisleri tarafından taciz edilecek denli takip edilmesi başta olmak üzere, işsiz bırakılıp meclisten uzaklaştırılması, bir emeklilik maaşının bile ona çok görülmesi, yani özetle yaşam hakkının elinden alınması dolayısıyla Mısır'a gitmişti. Her ne kadar ardından 'Türkiye'de kalıp direnebilirdi' diye eleştiriler yapılsa da M. Ertuğrul Düzdağ, böyle bir şeyin gerçekleşmesi durumunda bunun ilk önce 'İstiklal Marşı' ve 'Safahat' gibi eserlere zarar vereceğini ve dolayısıyla dönemin şartları açısından Mehmet Akif'in Mısır'a gitmesinin doğru bir karar olduğunu belirtiyor. Sâhipsiz olan memleketin batması haktır; Fakat Mehmet Akif'in orada konforlu bir hayat yaşadığı söylenemez. Düzenli bir geliri olmadığından mahalledeki kasaptan eczaneye kadar bütün esnafa borçlanmıştı. Dostlarından mizacı gereği utana sıkıla borçlar istemişti. Farklı hatıratlardan yola çıkıldığında görülüyor ki kendisine yardımcı olan Abbas Halim Paşa'ya da durumunu anlatmaz, ondan çok şey istemez. Tükürün milleti alçakça vuran darbelere! Mehmet Akif Ersoy ders vermek için şehrin merkezine gittiği haftanın iki gününde çevrede okuyan Türk öğrencilerle görüşmeyi ihmal etmedi. Muhabbetinin en sağlam olduğu öğrenci ise Yozgatlı İhsan Efendi idi. İşte akıbeti tartışma konusu çalışması Kur'an Meali'ni de İstanbul'a geri dönerken ona emanet etmişti. Ey şehîd oğlu şehîd, isteme benden makber, 1932'de damadı Ahmed Bey'e yazdığı mektupta, Mısır'a gelmeyi düşünen bir yakınını şöyle uyarır: 'Evlâdım, Mısır bu son senelerde pek fenalaştı. Eskiden gelenler bile bir ekmek parasını bin bela ile çıkarıyorlar. Yeniden gelenlere katiyen iş yok. Binâenaleyh kendisine bu tarafa geçmeyi asla tavsiye etmem. Parasızlık yüzünden işler tamamıyla durgun. Yakın bir âtîde buhrân-ı hâzırın hafifleyeceği ümidi ise hiç yok. Son senelerde iş bulmak için buraya gelen vatandaşlarımızın hemen hepsi perişan oldular. Onun için beyhâde ümidlere düşerek katiyen bu tarafa gelmesin. Ermenilerin, Rumların, Yahudilerin, İtalyanların burada mükemmel teşkilatı olduğu halde onlar bile pek müşkilat ile iş bulabiliyorlar. Hiçbir teşkilatı olmayan Türklerin maruz kalacağı sıkıntıyı artık bir kıyas edin! Cehennem olsa gelen, göğsümüzde söndürürüz. Mehmet Akif Ersoy, Mısır hayatının önemli bir bölümünü inziva ile geçirmişti. Onun en yakın dostu Kur'an-ı Kerim'di. Küçük yaşında hafız olan Mehmet Akif, Mısır'da -oğluyla kıldığı hatimli teravihler ve Kur'an meali çalışmalarından - kendi deyişiyle 'demir hafız' olmuştu. Mehmet Akif'in Mısır'daki yıllarını verimsiz geçirdiği yönündeki iddialar da asılsızdır. Kendisi Mısır'da bulunduğu zamanda toplam 34 şiir yazdı. Ne yazık ki yayınlanamayan Kuran Meali çalışması üzerine de yıllarca emek verdi. Kiminin saygıyla anılan hatırası kalır, Mehmet Akif'in Mısır'dan gönderdiği kartpostal; Hilvan Grand Otel Mehmet Akif Ersoy henüz Türkiye'deyken, Diyanet İşleri Başkanlığı ve TBMM'nin ortak teklifiyle resmi olarak Kuran Meali yazması-tercümesi vazifesi verilmişti. Yapılan anlaşmaya göre meal, Elmalılı Hamdi Yazır'ın tefsir çalışmasıyla beraber yayınlanacaktı. Damadı Ömer Rıza Doğrul'dan öğreniyoruz ki, Mehmet Akif Mısır'a gittiğinde bir 'İstiklal Harbi Destanı' öncelikli olmak üzere başka eserler-şiirler yazmak istiyordu. Fakat çevresindeki insanlar, yakın dostları, onun Türkçe ve Arapçaya hâkimiyetini bildiklerinden mütevellit Kuran Meali işinde o kadar ısrarcı olmuşlardı ki, Mehmet Akif en sonunda dayanamayıp kabul etmişti. Bir dileğim var, ölürüm isterim: Mehmet Akif'in Mısır'dan gönderdiği kartpostal; Hilvan Camii Mehmet Akif Ersoy, Kuran Meali çalışmasını bitirmeye yaklaştığı zamanlarda Türkiye'de Türkçe ezan uygulanmaya başlanmıştı. Kur'an'ın ibadetlerde Türkçe olarak okunması da gündemdeydi. Bundan kaynaklı olsa gerek Mısır'dan yola çıkmadan evvel Yozgatlı İhsan Efendi'ye 'Dönebilirsem üzerine yeniden çalışır neşrederiz, dönemezsem yakarsın' vasiyetiyle meali teslim etmişti. 'Eserin bu halde basılsa da olur' diyenlere ise 'Mealin tam anlamıyla bitmediğini' söyledi. Ağlarım, ağlatamam; hissederim, söyleyemem; Mehmet Akif'in Mısır'dan gönderdiği kartpostal; Hilvan Etal Thermal Olaylara şahit olan İsmail Hakkı Şengüler, 'bu işi aceleye getiriyoruz, kendimize biraz düşünme hakkı tanısak' gibi bir laf etmeye kalksa dahi büyükleri olan ve sözü geçen İbrahim Bey'in acele ve panikle iki metni de yakmak istediğini ve bunu hep beraber yaptıklarını belirtiyor. Hem vatan gitti mi, yoktur size bir başka vatan; Mehmet Akif'in Mısır'dan gönderdiği kartpostal; Hilvan Tewfik Palace 1935'te rahatsızlanan Mehmed Âkif, hava değişimi için bir aylığına Lübnan'a ve o sırada Fransız idaresinde bulunan Antakya'ya gitti. Hastalığının ağırlaşması üzerine 17 Haziran 1936'da İstanbul'a döndü. Nişantaşı Sağlık Yurdu'nda tedavi gördükten sonra yaz aylarında Said Halim Paşa'nın Alemdağ'daki Baltacı Çiftliği'nde oğlu Prens Halim tarafından misafir edildi. Son günlerini de aynı ailenin Beyoğlu'ndaki Mısır Apartmanı'nda kendisine ayırdığı dairede geçirdi ve orada vefat etti (27 Aralık 1936). Bil ki, bir mezar taşıdır insandan yarına kalan. Mehmet Akif'in Mısır'dan gönderdiği kartpostal; Hayvanat Bahçesi, Asılı Köprü Millî Mücadele'nin en zorlu dönemleriydi. Bir yandan yurdun dört bir yanında vatan müdafaası yapılıyor, diğer taraftan yeni kurulacak olan devletin temelleri atılıyordu. Tüm imkânsızlıklara rağmen tek yürek olan bu millete, elde ettiği başarıları, vatan toprağının kutsallığını ve millî heyecanı hatırlatacak bir millî marşa ihtiyaç vardı. Kurtuluş mücadelesinin binlerce neferinden biriydi Mehmet Âkif. Bir memleket kurulacaktı ve yıllar boyu savaşlarda ezilmiş, savaşlarda azalmış o memlekete, onun deyimiyle 'Âsımlar' lâzımdı. 23 Nisan 1920'de açılan ilk mecliste, Burdur Milletvekili olarak yer aldı. Ancak görev yeri Ankara değil; Anadolu'ydu. Kısa sürede 11 şehir dolaştı. Camilerden insanlara seslendi ve millete hep aynı şeyi söyledi: 'Fesattan uzak durun!' Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Mehmet Akif'in Mısır'dan gönderdiği kartpostal;Hilvan Hastanesi 1 Mart 1921 günü TBMM, tarihi günlerinden birini yaşıyordu. Gazi Mustafa Kemal başkanlığında toplanan mecliste, açılış konuşması ardından İstiklâl Mücadelesinde gelinen nokta değerlendirildi. Gazi'nin meclisi duygu ve heyecana boğan konuşması sonrası, sıra Karesi Mebusu Hasan Basri'nin önergesine geldi. İstiklâl Marşı'nın güftesi, Maarif Vekili Hamdullah Suphi Bey tarafından Meclis kürsüsünden okunacaktı. Önergenin kabulü üzerine, kürsüye çağrılan Hamdullah Suphi, yaptığı konuşmada 'İstiklâl mücadelesinin ruhunu terennüm edecek' bir marş için şairlere müracaat edildiğini ve gelen şiirlerden yedi tanesinin aranılan niteliklere haiz olduğunu anlattı. Fakat 'fevkalâde kuvvetli bir şiir aramak lüzumundan dolayı' şahsen Mehmet Âkif'ten bir şiir yazmasını rica ettiğini belirtti. Âkif'in çok asil bir endişe ile tereddüt gösterdiğini ifade eden Hamdullah Suphi, 'katılmama sebebi' için uygun bir çözüm bulunacağını bir mektupla yazdığını anlattı. Hamdullah Suphi, bunun üzerine Âkif'in kendilerine çok nefis bir şiir gönderdiğini söyledi ve bu şiirle birlikte, altı şiiri daha milletvekillerinin görüşlerine sunacağını ifade etti. Müslümanlık sizi gayet sıkı, gayet sağlam, Mehmet Akif'in Mısır'dan gönderdiği kartpostal; Hayvanat Bahçesi Bu İstiklâl şiirinin yarattığı heyecan, mecliste büyük bir duygu sağanağı oluşturdu. O sırada Âkif ise, mahcubiyetinden başını kollarının arasına almış ve âdeta sıranın üzerine çökmüştü. Alkış ve gözyaşları eşliğinde marşın okunması biterken, Nafia (Bayındırlık) Vekili İsmail Fazıl Paşa, şiir bitince haykırarak tekrar okunmasını istedi. Büyük bir coşku yaratan bu İstiklâl şiiri, milletvekilleri tarafından dört defa ayakta dinlendi. O güne tanıklık ederek şiiri okuyan Hamdullah Suphi, daha sonra hatıralarında o günü 'Âkif'in ölmez eserini Büyük Millet Meclisi'nde ben okudum. Meclis tarafından büyük tezahüratla karşılandı. Alkışlandı; defalarca alkışlandı. Meclis manzumeyi ayakta dinlediği gibi Atatürk de ayağa kalkmış alkışlıyordu; herkes heyecan içinde idi' sözleriyle anlatmıştı. Bastığın yerleri «toprak! » diyerek geçme, tanı! Mehmet Akif'in Mısır'dan gönderdiği kartpostal; Rasathane Bazı milletvekilleri 'ısmarlama' şiir olduğu iddiası ve edebî başarısının ölçülmesi amacıyla, Millî Marş'ın seçiminin daha önce bunun için oluşturulan Maarif Encümeni tarafından yapılmasını önererek, bu doğrultuda önergeler verdiler. Vurulup tertemiz alnından, uzanmış yatıyor, Mehmet Akif'in Mısır'dan gönderdiği kartpostal; Hayvanat Bahçesi Önerge ve görüşmelerin ardından Hamdullah Suphi'nin 'her marşın ayrı ayrı oya koyulması' teklifi kabul edildi. Daha sonra, Meclis Başkanı tarafından yapılan oylamada, büyük çoğunluğu elde eden Mehmet Âkif'in şiiri, 'Millî Marş' olarak kabul edildi. Artık uyanın!

'İstiklal Marşı’mızın ilgisizlikten ölen yazarı Mehmet Akif neden gönüllü sürgüne gitti?

Macar Kültür Merkezi'nde "Edebiyat Pikniği" düzenlendi

"Bir Yokmuş'la Bitmeyen Masallar" sergisi Hüsrev Kethüda Hamamı'nda açıldı

"Asr-ı Saadetten Günümüze Mushaf Medeniyeti: İstanbul Mushafı"

Allah Teala'nın sevmediği kötü huylar

Nurullah Genç'in "Rüveyda" eserinden eşsiz dizeler

Melih Cevdet Anday'ın özel sözleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Zenginlerin gençlik iksirinin çocuklarla bağlantısı ne?

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Zehir kupadan, şaloma!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Zenginlerin gençlik iksirinin çocuklarla bağlantısı ne?

Allah Teala'nın sevmediği kötü huylar

Sonbahar depresyonunun belirtileri, tedavisi ve korunma yöntemleri

Fatma Bayram'ın yeni eseri "İyiler Yalnız Değildir" TK Kitap'tan çıktı!

Nurullah Genç'in "Rüveyda" eserinden eşsiz dizeler

Zehir kupadan, şaloma!

Arama

'İstiklal Marşı’mızın ilgisizlikten ölen yazarı Mehmet Akif neden gönüllü sürgüne gitti?